Cerrado

De cerrado is een savanne-achtig gebied in het centrale westen van Brazilië. Met een oppervlakte van anderhalf tot twee miljoen km² omvat het ongeveer 20% van het Braziliaanse grondgebied en is daarmee het grootste gebied van dit type in Zuid-Amerika. De cerrado bestrijkt de staten Goiás, Mato Grosso, Mato Grosso do Sul en Minas Gerais en delen van Maranhão, Paraná, Piauí en São Paulo.

[bewerk] Klimaat

Er heerst een warm, halfdroog klimaat met twee afgescheiden seizoenen. De regenperiode (zomer) duurt zes tot zeven maand en valt tussen oktober en april. In deze maanden valt het overgrote deel van de jaarlijkse 1100 tot 1600 millimeter regen. De rest van het jaar kent het gebied een uitgesproken droge periode (winter). Vele van de bomen en planten hebben zich aangepast aan lange droogtes en kunnen bosbranden doorstaan.

[bewerk] Vegetatie en bodem

De cerrado ontleent zijn naam aan de vorm van de struiken in dit gebied. Cerrado betekent letterlijk 'gekruld' in het Portugees en de takken van de struiken in dit gebied vertonen vele kronkels en bochten. Deze groeivorm ontstaat doordat de toppen van struiken tijdens de droge tijd kunnen afsterven. De struik groeit daarna verder vanuit lagere knoppen, maar de meeste takken groeien dan niet meer recht.

De cerrado kan onderverdeeld worden in vier verschillende types naargelang de soort begroeiing en de dichtheid ervan:

• Campo limpo: volledig open grasland zonder bomen of struiken;
• Campo sujo: grasland met struiken;
• Campo cerrado: open savanne;
• Cerradão: gesloten savanne of overgangsvorm tussen savanne en oerwoud.

Typisch voor de cerrado is dat deze verschillende types op korte afstand in elkaar kunnen overgaan. Soms is de grens tussen campo limpo en cerradão minder dan een meter. Het type vegetatie wordt bepaald door de aanwezigheid van water en nutriënten in de bodem.

De bodems in de cerrado zijn oud en verweerd zodat hierin weinig voedingsstoffen voorkomen; het zijn 'arme' bodems. Erosie kan soms jongere, minder verweerde lagen naar boven brengen. Hierin kan er in historische erosiegeulen cerradão ontstaan. Op hellingen kan grondwater bovenkomen, wat ook tot de vorming van cerradão kan leiden. Meestal is er echter sprake van een samenspel tussen de aanwezigheid van water en nutriënten.

[bewerk] Biodiversiteit

Gemeten per hectare heeft de cerrado een zeer hoge biodiversiteit. Een niet te onderschatten aantal van de voorkomende vogelsoorten zijn endemisch. Zoogdieren zoals de reuzenmiereneter, het reuzengordeldier, de jaguar en de manenwolf leven in de cerrado.

Over langere afstand is deze biodiversiteit redelijk constant. Binnen de cerrado wordt de biodiversiteit over langere afstand vooral bepaald door klimaatfactoren. Er bestaan zelfs bomen die zowel in de cerrado als in het tropisch regenwoud groeien.

Opmerkelijk is het bestaan van 'hotspots' voor biodiversiteit binnen de cerrado: binnen vochtige dalen (bijvoorbeeld karstkraters) staat vaak een weelderige, tropisch-regenwoudachtige begroeiing.

Wanneer Europa gebukt gaat onder een ijstijd, verandert de cerrado in tropisch regenwoud. Omgekeerd verandert het regenwoud in het Amazonegebied dan in cerrado. Misschien verklaart de distributie van biodiversiteit waarom dit zo snel gebeurd.

Al met al leiden deze eigenschappen snel tot verkeerde conclusies, bijvoorbeeld over het effect van het ontginnen van de cerrado op biodiversiteit, maar ook over wat er aan is te doen.