Bindend Referendum Op Volksinitiatief
Het Bindend Referendum Op Volksinitiatief (BROV) is een verzamelterm die verwijst naar de middelen die een bevolking in een democratische staat heeft om rechtstreeks haar wil uit te oefenen. Er bestaat wel eens verwarring over wat precies met welke term bedoeld wordt. In dit artikel zal dit besproken worden aan de hand van de praktijk in het enige land (Liechtenstein buiten beschouwing houdend) waar de bevolking al deze middelen tot haar beschikking heeft: Zwitserland. Alle hier besproken instrumenten zijn volledig bindend, en dus niet te verwarren met een volksraadpleging of plebisciet. Bovendien geldt de regeling dat een door de bevolking gestemde wet nooit door het parlement ongedaan gemaakt kan worden, anders zouden referenda natuurlijk waardeloos zijn. Concreet houdt dat bijvoorbeeld in dat alle referenda resulteren in een Grondwetswijziging, waarbij die Grondwet met een automatisch referendum beveiligd wordt.
Inhoud |
[bewerk] Het referendum
Strikt genomen is het Referendum de 'rem' op de politieke besluitvorming, en treedt in werking zodra een groep mensen voldoende handtekeningen verzamelt om een door het parlement goedgekeurde wet te herroepen. Idealiter bedraagt de handtekeningendrempel ongeveer 1% van het aantal kiesgerechtigde personen. In Zwitserland moet men 50.000 handtekeningen ophalen om een referendum te bekomen. Zodra de vereiste handtekeningendrempel is gehaald treedt de procedure in werking die tot een referendum leidt. De uitslag van dat referendum is bindend. In een lossere betekenis staat 'referendum' voor elke stemming waarin de bevolking zich rechtstreeks en bindend kan uitspreken over politieke beslissingen.
[bewerk] Het volksinitiatief
Het volksinitiatief werkt als een soort 'versnelling' in de politiek. Indien een burgervereniging bepaalde wetgeving wil realiseren die geen steun krijgt in het parlement kan ze proberen om dat wetsvoorstel rechtstreeks voor te leggen aan de bevolking. De handtekeningendrempel in Zwitserland ligt daarvoor op 100.000, zo'n 2% van de kiesgerechtigde bevolking dus. De uitslag van die stemming is opnieuw bindend. Hoewel gemiddeld maar zo'n 10% van de voorgelegde volksinitiatieven goedgekeurd wordt ontstaat er toch steeds een diepgaand maatschappelijk debat over de kwestie.
[bewerk] Het verplicht (automatisch) referendum
Ook wel het referendum van rechtswege genoemd. Voor sommige belangrijke politieke beslissingen (zoals een Grondwetswijziging of een internationaal verdrag) moet er dan automatisch een referendum georganiseerd worden.
[bewerk] Het recall-recht
Een recall bestaat erin dat de bevolking een bepaalde individuele functionaris rechtstreeks kan ontslaan uit zijn of haar functie. Dit instrument wordt zeer zelden gebruikt. Het bekendste geval was waarschijnlijk de vervanging van de Californische gouverneur Davis door Schwarzenegger.
[bewerk] Het Bindend Referendum Op Volksinitiatief
Dit is een bijna exclusief Nederlandstalige term die verwijst naar zowel het volksinitiatief als het referendum. Beiden resulteren immers in een referendum en beiden zijn op initiatief van het volk. Via dit instrument kunnen vervolgens natuurlijk ook het verplicht referendum en het recall-recht ingevoerd worden.
[bewerk] Handtekeningendrempel
Vooraleer men overgaat tot het organiseren van een referendum moet er aangetoond worden dat er bij de bevolking voldoende wil is om over dat onderwerp te stemmen. De handtekeningendrempel is dus het instrument waarmee bepaald kan worden hoeveel referenda er gehouden worden - hoe hoger de drempel hoe minder referenda. Die drempel zelf kan natuurlijk ook het onderwerp zijn van een referendum. Zo zijn erd gevallen bekend waarin de bevolking per referendum heeft beslist om de drempel te verhogen (omdat men vond dat er teveel referenda gehouden werden) of om de drempel te verlagen (omdat men vond dat er te weinig referenda gehouden werden). In ondemocratische landen legt men vaak een onredelijk hoge drempel op om referenda op die manier onmogelijk te maken..
[bewerk] Deelnamequorum
Ook een deelnamequorum (een minimum vereist percentage van kiezers dat moet komen opdagen) is een kenmerk van niet-democratische landen waarmee men probeert om het referendum onwerkbaar te maken. Ofwel is het quorum zo laag (bv. 10%) dat het sowieso gehaald wordt, en dan is het onzinnig, ofwel is het hoog genoeg (bv. 50%) om boycotacties mogelijk te maken. In dat geval kan een minderheid toch haar slag thuishalen door op te roepen tot een boycot. Stel bijvoorbeeld dat 60% van de kiezers beslist om te gaan stemmen, 40% is voor het voorstel en 20% is tegen (de rest van de bevolking heeft geen mening en vertrouwt op zij die wel gaan stemmen). In dat geval kan die 20% tegen-stemmers beslissen om niet te gaan stemmen, waardoor het quorum niet gehaald wordt (slechts 40% komt opdagen) en de wet er niet door komt. Zonder quorum was dat referendum uitgelopen op een overweldigende 2 tegen 1 overwinnig voor de ja-stemmers.
