Beelddenken
Beelddenken is een theorie over menselijke cognitie. Volgens deze theorie zouden zogenaamde beelddenkers een fundamenteel andere cognitieve stijl hebben dan normale talige denkers. Beelddenkers denken, zoals het woord al zegt, in beelden en dit brengt, volgens de aanhangers van de theorie, een coherent complex van gevolgen met zich mee.
Inhoud |
[bewerk] Definitie
Er wordt nog volop gedebatteerd over de vraag wat een beelddenker nu in feite zou zijn of doen. In Nederland heeft de Maria J. Krabbe Stichting Beelddenken hier al wel enig onderzoek naar gedaan. Onderzoekers van deze stichting hebben een methode bedacht om beelddenkende kinderen op te sporen. Die methode, die ze het "wereldspel" noemen, berust erop dat beelddenkende kinderen in staat zijn een mentaal beeld op te slaan van een dorp dat ze met houten blokken en ander speelgoed hebben gebouwd. Als ze later gevraagd wordt om datzelfde dorp identiek weer op te bouwen, slagen ze daar zeer veel beter in dan zogenaamde niet-beelddenkende kinderen.
[bewerk] Beelddenken kritisch bekeken
In 2000 is in De Psycholoog het artikel Beelddenken kritisch bekeken van de auteurs N. van Woerden en R. Wiers gepubliceerd (nummer 9 pagina 371). De Psycholoog is het vaktijdschrift van het Nederlands Instituut van Psychologen. In dit artikel is de wetenschappelijke onderbouwing van de theorie van het beelddenken kritisch tegen het licht gehouden.
De auteurs kwamen tot de volgende conclusie:
We kunnen stellen dat er weinig reden is om aan te nemen dat beelddenken een verklaring kan vormen voor taal- en leerproblemen van kinderen met een normale intelligentie. Wetenschappelijk onderzoek ondersteunt de meeste assumpties waarop de theorie van het beelddenken is gebaseerd, niet of nauwelijks. Ook zijn er geen aanwijzingen gevonden voor de validiteit en betrouwbaarheid van het Wereldspel, de test die centraal staat bij het stellen van de diagnose beelddenken. Ten slotte mag niet onvermeld blijven dat de effectiviteit van de voorgestelde interventies onbekend is.
Er zijn bepaalde punten in de theorie van het beelddenken die zeker aandacht verdienen. Zoals het onderkennen van de verschillen tussen kinderen in de manier waarop zij informatie verwerken (cognitieve stijl). Hiermee zou wellicht in de toekomst rekening gehouden kunnen worden in het onderwijs, mits dit wordt gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. De theorie van het beelddenken voldoet echter niet aan deze eis. Desondanks is het begrip in korte tijd zeer populair geworden in de onderwijswereld, waarbij de media een belangrijke rol hebben gespeeld. Het gevaar dreigt dat veel ouders mogelijk op een verkeerd spoor worden gezet wat betreft de verklaring voor en de behandeling van de leerproblemen van hun kind.
[bewerk] Eigenschappen
Eigenschappen die beelddenkers vaak zouden hebben zijn:
- Problemen bij het onthouden van (voor hun) abstracte letterketens, zoals namen. Van het 'abstracte' kan geen beeld gevormd worden.
- Problemen bij het uitleggen van door hun bedachte concepten. De uitleg is dan meestal een beperkte verwoording van denkbeelden. Meestal wordt vanuit 'grote lijnen' gedacht en worden verbanden gezien waar ze geen adequate bewoording voor kunnen vinden.
- Het schrijven van teksten in een zeer 'kronkelige' stijl. Doordat vaak grotere gedachtensprongen worden gemaakt vinden woorden moeilijk samenhang, zijn zinnen losstaand en zonder verband.
- De natuurlijke aanleg om gelezen zinnen 'in één keer in zich op te nemen' in plaats van zinnen woord voor woord te lezen (snellezen). Maar als hen wordt gevraagd voor te lezen dan lezen ze vaak iets anders dan wat er letterlijk staat. De beelden die door bepaalde zinnen opgeroepen worden, zijn al achterliggend aanwezig bij bepaalde woordcombinaties.
- Het vermogen om moeiteloos de locaties en relatieve posities te onthouden van objecten die ze ergens geplaatst hebben. Het 'fotografisch korte termijngeheugen' kan eerdere situaties en momenten bijna exact oproepen.
- Het vermogen om schijnbaar intuïtief conclusies te trekken die met lineair denken moeilijk te bereiken zijn. De intuïtie wordt opgebouwd naar eerdere conclusiegerichte gedachtengangen.(wellicht dat er hier in plaats van intuitie over circulair gesproken dient te worden)
- Een doorgaans bovenmaatse creativiteit die zich in alle mogelijke gebieden kan uiten, niet alleen in de beeldende kunst, maar in alle activiteiten waar enig visionair vermogen tot uitdrukking kan komen (beschouwende wetenschap, zakenwereld, filosofie...).
- Beelddenkers zouden vaak ook een beter ruimtelijk inzicht en gevoel hebben. Alleen kan het lineair verwoorden soms problematisch zijn.
[bewerk] Non-lineair denken
Veel meer dan 'taaldenkers' zouden beelddenkers op een intuïtieve manier tot een conclusie komen. Zij zouden niet met behulp van taal redeneren, maar door met logische/grafische symbolen op een non-lineaire manier te manipuleren conclusies trekken.(ook hier zou mogen gelden:circulair) Zij zouden het antwoord op een probleem "voor zich zien". Het nadrukkelijkst aanwezig zouden beelddenkers zijn in de moderne beeldende kunst en aanverwante beroepsgroepen waar nauwelijks een ander medium geldt dan het visuele; dyslexie komt in deze richtingen echter ook relatief vaak voor, maar er wordt minder hinder van ondervonden.
[bewerk] Onvermogens
In de praktijk worstelen vermeende beelddenkers ook vaak met hun onvermogens. Doordat ze leven in een wereld waarin de meeste mensen primair 'taaldenkers' zijn, wordt ook van hen verwacht dat ze een zekere competentie in het denken in taal hebben. Daarbij geeft het onthouden van weinig-voorkomende woorden, zoals de namen van mensen, hen vaak problemen. Kinderen die beelddenkers zouden zijn hebben dan ook extra hulp nodig om te leren lezen als een taaldenker. Zij lijken ook trager te leren, omdat zij inwendig op hun manier veel meer tegelijk leren, verbanden die anderen niet zien.
Verder hebben zij vaak ook meer tijd nodig dan anderen om hun ideeën 'op een rijtje te zetten', omdat ze veel meer aspecten tegelijk van iets zien en verwerken in hun eigen 'multi-dimensionaal denkmodel'. Voor anderen is het dan vaak niet helemaal duidelijk wat bedoeld wordt. Dus op gebied van communicatie wordt van hen een extra inspanning en inleving gevraagd.
[bewerk] Dyslexie
Psychologen stellen voor vermeende beelddenkers vaak de diagnose dyslexie. Veel beelddenkers zouden inderdaad moeite hebben met leren lezen, maar niet alle zogenaamde beelddenkers lijden aan de symptomen die normaal geassocieerd worden met dyslexie. Zo denken bijvoorbeeld ook sommige autisten in beelden (zie Syndroom van Asperger).
[bewerk] Literatuur over beelddenken
Het boek The Gift of Dyslexia door Ronald D. Davis en Eldon M.Braun beschrijft de relatie tussen beelddenken en dyslexie. Een ander boek, Thinking in Pictures, van Temple Grandin, focust op het beelddenken van autisten.
In Nederland is betrekkelijk weinig literatuur uitgekomen over dit fenomeen, al is er wel het kinderboekje "Ben jij een beelddenker?" verschenen. Dit is een herdruk van een ballonstripverhaal van Marten Toonder, "Tom Poes en de Waggelgedachten", waarin Wammes Waggel als beelddenker zeer plastisch het verschil uitdrukt tussen een beeld- en een taaldenker.
