Altijd is Kortjakje ziek
Altijd is Kortjakje ziek is een kinderliedje van een onbekende schrijver. De eerste versie werd uitgegeven aan het begin van de achttiende eeuw door Pieter Vos alias 'Kleine Jan', een liedjeszanger uit Amsterdam.
Inhoud |
[bewerk] Betekenis
Er zijn verschillende theoriën over de betekenis van het liedje.
- Kinderen zullen vaak denken dat Kortjakje schoolziek was.
- Kortjakje staat voor 'Kort Rokje' en dat geeft een lichte hint naar het beroep van de vrouw. 'Altijd ziek' is eigenlijk een eufemisme van altijd op bed liggen, op je rug liggen en dat verwijst naar prostitutie. Het boek vol zilverwerk is de afbetaling van de zonde, dus daarom zit Kortjakje op zondag in de kerk.
- Het kan ook over een braaf vrouwtje gaan, dat zich zondag met veel moeite naar de kerk begeeft.
- Volgens een afstudeeronderzoek van Heleen van den Bos gaat het lied oorspronkelijk over Rachel Valderappus uit de 17e eeuw, die "toiletten" moest beheren onder een Amsterdamse brug. Zij voerde haar werk niet goed uit omdat zij vaak beschonken was. Daarom wordt zij in dit lied aangeduid als Cognacje, later verbasterd tot Kortjakje. De kerk en het zilverwerk zijn latere toevoegsels.
Over Kortjakje zijn ook andere liedjes geschreven, Kortjakjes Kraem-bed, die noit gewoon was te kinderen (dat wil zeggen kinderen te krijgen), en nu in haer hooge Ouderdom van Tagtig Jaren in de Kraem gekomen [is] van twee Meysjes en Testament van Kortjakje. Ook uit die liedjes blijkt dat Kortjakje wel graag jenever dronk.
[bewerk] Tekst
De tekst van de moderne versie luidt:
- Altijd is Kortjakje ziek
- Midden in de week maar 's zondags niet
- 's Zondags gaat zij naar de kerk
- Met een boek vol zilverwerk
- Altijd is Kortjakje ziek
- Midden in de week maar 's zondags niet
- Altijd is Kortjakje ziek
- Midden in de week maar 's zondags niet
- Midden in de week wil zij niet wassen
- 's Zondags strikt ze herendassen
- Altijd is Kortjakje ziek
- Midden in de week maar 's zondags niet
- Altijd is Kortjakje ziek
- Midden in de week maar 's zondags niet
- 's Zondags als haar liefste komt
- Is Kortjakje goed gezond
- Altijd is Kortjakje ziek
- Midden in de week maar 's zondags niet
Meestal wordt alleen het eerste couplet gezongen.
Een deel van de tekst van de oude versie (getiteld Een nieuw lied van Kortjackje, oft leve en bedrijf van ene Secrete Vrou in dese Stad, die so gaere de Borrel had)
- Daer gaat zij haer hert versterken
- Midden in de week wil zij niet werken
[bewerk] Melodie
De melodie van het lied is gelijk aan die van het Engelse Twinkle twinkle little star. Het verhaal wordt vaak verteld dat het een compositie van Mozart zou zijn, maar dit is niet waar. Wel heeft Mozart een compositie gemaakt op deze melodie, net als een aantal andere componisten.
De melodie is zeer eenvoudig te spelen op bijvoorbeeld een piano. In het onderstaande zijn de korte nootjes weggelaten.
- CCGGAAG
- FFEEDDC
- GGFFEED
- GGFFEED
- CCGGAAG
- FFEEDDC
[bewerk] Andere liederen en composities op deze melodie
Naast het genoemde Twinkle Twinkle Little Star bestaat er een Frans liedje Ah! Vous dirais-je, Maman. In het Engels hebben de Alphabet song en Baa, Baa, Black Sheep een sterk lijkende melodie. Ook in het Nederlands kan het alfabet op de melodie van Kortjakje gezongen worden. Het hele couplet luidt dan: abcdefg, hijklmnop, qrstuvw, xyz doen ook nog mee, abcdefg, hijklmnop. Het Duitse kerstliedje Morgen kommt der Weihnachtsmann op een tekst van Hoffmann von Fallersleben gebruikt het wijsje, net als het Hongaarse kerstlied Hull a pelyhes fehér hó.
Composities op deze melodie:
- Wolfgang Amadeus Mozart, Thema en variaties (KV265)
- Camille Saint-Saëns, Carnaval der dieren, het 12 deel (Fossielen) citeert het wijsje.
- Ernő Dohnányi, Variaties op een kinderrijmpje.
- Gerard Hengeveld Variaties
[bewerk] Trivia
Er bestaat ook een boek met columns van Jan Blokker met de titel Altijd is Kortjakje ziek.
| Bron(nen): |
