Pruvincja da Munza e Brianza

From Wikipedia

Cheest artícul al è scrivüü in koiné uçidentala, urtugrafía ünificada.

Süperfiss: 364 km²
Pupulazziun (ISTAT 2005): 759.563 ab.
Densitaa: 2.088 ab./km²
Nümer de cumün: 50
Capitaal (pup. 2005): Munza (122.263 ab.)

Paesacc inturnu al paess de Üsmaa.

Paesacc dela bassa Brianza

La Pruvincja de Munza e Brianza la sa tröva in de la part uçidentaal dela Lumbardìa, e l'è in pratica ul teritòri del Nòort Milan in dela vegja pruvincja de Milan; cuntrariameent a chèll ca sa pudarìa capì a lenc ul nòmm, la pruvincja la tègn minga deent tüta la zona dela Brianza, ma dumé la part de pianüra, la püssee meridiunaal. Ul rèst dela Brianza, ca la sarìa tüta la zòna dii runch, l'è spartida tra i pruvinz de Còmm e de Lecch.
Dunca ul teritòri al sa slarga quasi tütt in dela zona de l'alta pianüra, föra che un quaj cantun in de l'estremu nòort indué sa incuntra un quaj runchet, prevalentemeent murenich (uriginaa aj teemp de la glacjazziun).
Vist ul livell de pupulameent, al sa capiss che ul paesacc natüraal al gh'è pü in dela bassa Brianza; caa, straat, feruvii, insediameent indüstriaj, cumercjaj e per ul teemp liber a quaten una gròssa fèta del teritòri. Dumé in dii zòn prutett a suraviven tuchej de ambient e paesacc che, anca se minga cumpletameent natüraj, a resten in tütt i modi liber da gross cuntaminazziun.

Cumé sa pö vedé daj daat a l'inizzi dela pagina, la pruvincja de Munza e Brianza la g'à la densitaa de pupulazziun püssee vòlta in dela Lumbardìa, püssee ammò de quèla dela pruvincja de Milan. In dela magjuur part dii caas, i cà dii difereent cumün sa salden insema; indué gh'inn no i cà, a gh'inn capanun, center cumercjaj, autustraat.
Tüta chesta presenza ümana la riva dal fatt che la pupulazziun dii cumün dela pruvincja l'è dree a crèss fin da i ann '50, quand l'è cumincjada l'emigrazziun (prima daj regjun de l'Itàlia meridiunaal, pöö da l'Africa, l'Asia e l'America del Süüt). L'emigrazziun l'è l'ünica resun de l'aümeent de pupulazziun, vist che uramaj da una trentèna de ann i moort inn püssee dii nassüü (ul saldu natüraal l'è negatiif). Cumé in tütt i paess uçidentaj, dunca, gh'è semper mèn gjuvin e semper püssee vècc, cunt tütt i prublemi ca ga vegnen.

La pruvincja la g'à vüna dii ecunumii püssee fòort d'Itàlia; anca in dela vègja pruvincja de Milan ul teritòri de Munza al cuncentrava un bel pu' dela strutüra indüstriaal.
L'indüstria l'è svilüpada sü tütt ul teritòri, per la magjuur part custitüida da azieent medi e piscinitt (a vöölt anca dumé azieent a livèll familiaar) ca lavuren un pu' in tütt i setuur anca se ul tèssil, i aredameent e la mecànica inn un pu' püssee preseent.
Cumè in tütt i ecunumii mudèrni, fin daj ann '70 l'è dree a svilüpass ul pruçess de terziarizzaziun; dunca, insema a l'indüstria forta, in dii ültimm trent'ann al s'è svilüpaa un setuur terziarii, fin a rivà al terziari avanzaa (marketing, reclàm, servizzi infurmatich, ricerch e svilüpp, cumünicazziun).

La pruvincja l'à munan de partì; la narà in funziun a partì de l'ann 2009.
Dumé se i orghen dela Pruvincja de Milan sa deslenguerann prima de chel teemp lì la Pruvincja de Munza la sa pudarà destacà prima.