Ludo-teorio
From Wikipedia
Ludo-teorio es apliko di matematikala logiko pri decidado en ludi ed, extense, en komerco, politiko e milito.
En singulara ludi (ex. solitairo) la strategio di la ludanto determinesas da la reguli sole. En duala ludi (ex. shako, futbalo) la strategio di un ludanto mustas egardar la posibla strategii di l'altra.
Duala ludi es generale zero-suma: la gano da un ludanto es exakte la perdo dal altra. Praktikale, tamen, li povas esar ne-zero-suma, exemple kande du konfliktanta nacioni negocias paco quo avantajizas amba.
Indexo |
[redaktar] Historiala
[redaktar] Tri granda etapi
- La ludo-teorio iniciala, di Von Neumann e Oskar Morgenstern, uzis di selekt-kazi qua restis la mem dum tempo, e qua esis ye zero-suma.
- Ne-zero-suma-ludi esus studita seque, e uzita en la negocio-teorio. On deskovris ke sua studio permesis trakteskar per quantesala fasono di qestioni til ibe restita di filozofa ordero, kom etiko.
- On interesus su ad ludi ube selekto posis su en diferenta termi, a omna etapo, ke on nomis lore kombinala ludo-teorio. Ol-ca es pluse nun, per komod-rasoni e concept-komuneso, konsiderita kom fako sive di graf-teorio, sive to ke on nomas artificala intelekto.
Vers 1950, John Nash esis l’unesma prizentenda defino di optimala strategio per ludo kun multi luderi, nomita Nash-equilibro. To geniala tardiva rezulto esis rafinita per Reinhard Selten ; to lia havas valorita la Nobel-premiario en ekonomiko ye 1994 per sua labori sur la ludo-teorio, kun John Harsanyi qua havis laborita pri la ludi en nekompleta informo.
L’asocio inter ludo e numbro per Conway havis establisita en la 1970a yari.
[redaktar] Granda linei
La ludo-teorio studias la konduti - previdita, reala, o tela ke justifikita pose - di individui opoze ad antagonism-situesi, e serchas igar evidenta di optimala strategii. Di situesi semblante tre diferante povas kelka-foye esar ripresentar kun di komparala incit-strukturi, e konstitucita tam multa kam exemplo di mem ludo.
Ol sorgas pri situacioni ube di luderi ludas vole lors ke ul havas di skopi se on ne antagonista adminime (ul ne sorgas do pri situacioni di kompleta koopero, ma pri konkurso o pri sua variano plu ofte ke on nomas koopkurso). Ol ne koncernas situacioni di ludo kontre naturo desprovizita di skopi, ne desegninta plani, situacioni ube ol ne havus do pri sola ludanto.
[redaktar] Aplikaji
La ludo-teorio es tre proxime di ekonomio en to senco ke ol cherchas la racionala strategii en di situacioni ube l’aktor-gani dependas no sole di sua komporte e di vendo-kontrati, ma anke di to di altra parto-preni, qua povas exekutar di diferanta o kontredicanta objekti. On lia truvas anke di aplikaji en politika cienci o en militala strategio.
Ol es remarkenda ke en evolucion-teorio, la reala adverso di individuo ne es ofte l’ensemblo di sua predati, ma to pri altra individui di sua speco. Kon facas remarkar Richard Dawkins, brontosauro ne cherchas kurenda plu rapideso ke la tyrannosauro ke persequas lia (ta qua esus lia neposibla), ma simple plu rapideso ke la plu lenta di sua kolegi.
Probablesi furnisas pri ludo-teorio konceptala utensilo. La statiski povas alimentar lia en donaji, e la teknici di optimizeso furnisar lia di kalkul-rezulti.
