Calendario

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Un calendario é un sistema de medida para longos períodos de tempo. Os calendarios xeralmente definen unidades de espazo en termos de días, con unidades maiores para múltiplos días. Esas unidades reciben nomes ou números para facilitar a lembranza de eventos ou acontecimentos históricos e planexar eventos futuros. A palabra calendario úsase tamén para describir o aparato físico (xeralmente de papel) para o uso do sistema (por exemplo, calendario de mesa), e tamén un conxunto particular de eventos planexados.

Un momento é un período moi curto de tempo (canto non importa, xa que é menor que o menor período de tempo). Un día é un conxunto de momentos; normalmente, un día ten 24 horas. Unha data é un nome de un día, de acordo con algunhas convencións. Un calendario é unha convención nominal de días.

Practicamente todos os sistemas de calendario utilizan unha unidade coloquialmente chamada "ano" que se aproxima ao ano tropical da Terra (ou sexa, o tempo que leva un completo ciclo de estacións) para facilitar o planexamento de actividades agrícolas. Moitos calendarios tamén usan unha unidade de tempo chamada "mes" baseado nas fases da Lúa no ceo; un calendario lunar é aquel no cal os días son numerados dentro de cada ciclo de fases da Lúa. Como o lonxitude do mes lunar non se encaixa nun divisor exacto dentro do ano tropical, un calendario puramente lunar rapidamente se perde dentro das estacións. Os calendarios lunares compensan iso engadindo un mes extra cando é necesario para realiñar os meses coas estacións.

No Occidente adoptouse o calendario xuliano, baseado en anos, que numera os días dentro dos meses, que son máis longos que o ciclo lunar, por iso non é conveniente para seguir as fases da Lúa, mais fai un traballo mellor seguindo as estacións. Infelizmente, o ano tropical da Terra non é un múltiplo exacto dos días (é de aproximadamente 365,2422 días), entón lentamente cae fóra de sincronía coas estacións. Por esa razón, o calendario gregoriano foi adotado máis tarde na maior parte do occidente. Por usar un sistema flexible de ano bisexto, pode ser axustado para pechar coas estacións como desexado.

Os calendarios poden definir outras unidades de tempo, como a semana, para o propósito de planexar atividades regulares que non se encaixan facilmente con meses ou anos.

Os calendarios poden ser completos ou incompletos. Calendarios completos ofrecen un modo de nomear cada día consecutivo, encanto calendarios incompletos non. O primeiro calendario romano -- que non tiña tiña nengún modo de designar os días dos meses de inverno que non fose agrupar todos xuntos como "inverno" -- é un exemplo dun calendario incompleto, encanto o calendario gregoriano é un exemplo de calendario completo.

Os calendarios en uso na Terra son frecuentemente lunares, solares, luni-solares ou arbitrarios. Un calendario lunar é sincronizado co movimento da Lúa; un exemplo diso é o calendario islámico. Un calendario solar é sincronizado co movimento do Sol; un exemplo é o calendario persa. Un calendario luni-solar é sincronizado con ambos os movimentos do Sol e da Lúa; un exemplo é o calendario hebraico. Un calendario abritrario non é sincronizado nen co Sol nen coa Lúa. Un exemplo diso é o calendario xuliano usado por astrónomos. Hai alguns calendarios que parecen estar sincronizados co movimento de Venus, como o calendario exipcio; a sincronización con Venus parece ocorrer principalmente en civilizacións próximas ao ecuador.

Os calendarios poden ser pragmáticos, teóricos ou mixtos. Un calendario pragmático é o que é baseado na observación; un exemplo é o calendario relixioso islámico. Un calendario teórico é aquel que é baseado nun conxunto estricto de regras; un exemplo é o calendario hebraico. Un calendario mixto combinas ambos. Calendarios mistos normalmente comezan como calendarios teóricos, mais son axustados pragmaticamente cando algún tipo de asincronia se torna aparente; a mudanza do calendario xuliano para o calendario gregoriano é un exemplo, e o proprio calendario gregoriano pode ter que receber algún axuste próximo ao ano 4000 (como foi proposto por G. Romme para o calendario revolucionario francés revisado). Houbo algunhas propostas para a reforma do calendario, como o calendario mundial ou calendario perpetuo. As Nacións Unidas consideraron a adopción dun calendario reformado por un tempo nos anos 50, mais esas propostas perderon moita da súa popularidade.

O calendario gregoriano, como exemplo final, é completo, solar e mixto.