Romeo en Julia
Romeo en Julia (Ingelsk: Romeo and Julliet) is in ferneamd toanielstik, skreaun troch William Shakespeare. It stik waard foar it earst opfierd yn Londen op 29 jannewaris 1595.
[bewurkje seksje] Ferhaal
It is it ferhaal fan Romeo Montaque en Julia Capulet, twa bern fan rivalisearjende famyljes yn Verona, Itaalje, dy't fereale binne. Tegearre steane op tsjin harren âlden en trouwe om de beide famyljes wer byinoar te bringen. Uteinlik mislearret harren plan en dogge se harsels tekoart, beide tinkend dat de oar al dea is.
[bewurkje seksje] Untstean
Shakespeare hat foar Romeo en Julia, lykas foar guon oare fan syn toanielstikken, brûk makke fan Italjaanske ferhalen.
It ferhaal fan Romeo en Julia is ûnstien as in ferhaal fan Masuccio Salernitano út 1476, dêr't tema's út âldere Italjaanske ferhalen yn útwurke waarden ta in ferhaal fan twa ûngelokkich fereale jongelju út Sienna, Mariotto en Gianozza. Mariotto wurdt hjiryn fêstnommen om't er syn tsjinstanner delstutsen hat, en wurdt ûnthalze. Gianozza stjert dan fan herteleed.
Yn 1510 ferhelle Luigi da Porto it ferhaal op 'e nij. Ut syn Giulietta e Romeo komme de measte eleminten dy't Shakespeares ferzje ek hat. Sa spile it ferhaal no yn Verona en yn de 13de ieu, in tiid doe't wier spul wie tusken aadlike famyljes yn Verona. De jongelju kamen no fan de famyljes Capuleti en Montecchi, wat twa foarinoarlizzende kastielen krekt bûten Verona binne. En Da Porto is ek oankaam mei it tema fan de jongelju dy't harsels tekoart dogge.
Matteo Bandello skreau yn 1554 in nije ferzje, basearre op dy fan Da Porto. It wie dizze ferzje dy't oerset waard nei it Frânsk en Spaansk, en út it Frânsk ek nei it Ingelsk. De oersetting nei it Frânsk feroare de nammen fan de famyljes ta Capulet en Montague.
Shakespeare hat de typyske Italjaanske details nei alle gedachten oernaam út de Ingelske oersettting fan Bandello, mar hy hat ek noch oare boarnen hân. Bandello's ferzje waard ek bewurke foar de Commedia dell' arte, en yn Shakespeare's tiid waarden dêr útfieringen fan yn Londen, wat Shakespeare faaks ynspirearre hat ta it skriuwen fan in toanielstik. Mar it plot sels, en de nammen fan de measte figueren, komme út it ferheljende gedicht The Tragicall Historye of Romeus and Juliet (De tragyske skiednis fan Romeus en Juliet) fan Arthur Brooke út 1562. Dy ferzje hat Shakespeare dan fierder oanpast; by him duorre it hiele ferhaal net mear as fjouwer dagen, en Julia wie jonger wurden, in fanke fan hast fjirtsjin.
[bewurkje seksje] Neifolgers
Wat de struktuer oangiet is Romeo en Julia oars as de oare trageedzjes fan Shakespeare; it is hast mear in komeedzje, útsein dat de twa elkoar nei krije op it ein, mar stjerre. Twa ferzjes nei Shakespeare syn tiid hawwe beide dat ein wat oanpast. De bewurking The History and Fall of Caius Marius (De skiednis en fal fan Caius Marius) fan Thomas Otway, spyljend in Rome, lit Romeo noch libje oant er mei Julia praat hat. Datselde jildt ek foar de ferzje fan David Garrick. Yn de 20e ieu hawwe der ferskate ferzjes west dy't net yn it ferline spilen, mar yn de tiid, en yn it lân, dêr't se ek útfierd waarden.
It toanielstik hat ek de ynspiraasje west foar produksjes yn oare foarmen fan keunst. Under oaren binne der opera's en balletten makke oer Romeo en Julia. Ek hat it de ynspiraasje west foar de musikal West Side Story. Fierder hat it toanielstik ek ferskate filmmakkers ynspirearre. Yn de rin fan de tiid binne der fan Romeo en Julia mear as fjirtich filmferzjes makke.
