تی‌ان‌تی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
تی‌ان‌تی (TNT) یا تری‌نیتروتولوئن یا تروتیل یک مرکب هیدروکربن معطر بلوری و زرد رنگ است که در 354 درجه کلوین ذوب می‌شود. تی‌ان‌تی ماده منفجره است که سرعت انفجار آن 7028 متر در ثانیه می‌‌باشد و در بسیاری از ترکیبات انفجاری بکار می‌رود. تی‌ان‌تی به‌وسیله نیتراسیون تولوئین C6H5CH3 تهیه می‌شود و فرمول شیمیایی آن (CH3(NO2)C6H2) و نام آیوپاک آن 2,4,6 Trinitromethylbenzene است.
[ویرایش] نشان ويژه
تری نيترو لوئن Trinitrotoluene کريستال های سوزنی شکل زرد کمرنگی است که می تواند در يک فضای بی هوا (خلاء) تقطير شود. تی ان تی در آب بسختی قابل حل است؛ بيشتر در اتر و استون، بنزين و پيريدين حل می شود. به دليل پائين بودن نقطه ذوب تی ان تی در 35/80 درجه سانتيگراد می توان آنرا در آب گرمکن ذوب کردو به آن شکل داد. تی ان تی سمی است و تماس آن با پوست می تواند توليد آلرژی و واکنش انفعالی شديد توليد کند، اين واکنش شديد پوست را به رنگ زرد متمايل به نارنجی در مياورد. • قابليت ذوب در آب: 130 میلی گرم / ليتر در 20 درجه سانتيگراد • در بخار تحت فشار: 20 درجه سانتيگراد 5/1 – 6 mbar • سرعت انفجار: 6700 -7000 میلی / ثانيه 6900 ميلی/ثانيه (چگالی: 1/6 گرم/سانتيمترمکعب • تست با حافظ سرب: 300 میلی ليتر / 10 گرم • حساسيت ضربه زنی: 15 Nm (1/5 کيلو در متر)
[ویرایش] ميزان سمی بودن
برخی آزمايش های زمينی نظامی با ماده تی ان تی آلوده است. تی ان تی تا حد زيادی سمی است. می تواند از راه پوست جذب شود و موجب سوزش و آزردگی پوست می شود و لکه ای زرد رنگ متمايل به نارنجی از خود باقی می گذارد. در جريان جنگ جهانی اول کارمندان امور دفاعی و مهمات که مواد منفجره را دست می زدند پوست آنها به رنگ زرد روشنی در آمد که در اصطلاح به "دختر قناری" يا به صورت ساده "قناری" خوانده شدند که در معنی کارگران امور دفاعی را تشريح می کرد. تی ان تی در نهايت موجب تغير رنگ موی زنجبيلی به سبز می شود. در سال 1916 دولت بريتانيا در مورد زنان کارگر که در زرادخانه سلطنتی حومه لندن بنام وولويچ کار ميکردند متوجه اين نکته شدند که 37% آنان از يک درد بسيار شديد رنج ميبرند و اشتهای آنها شديدا کم شده و گاهی تهوع و برخی هم مبتلا به يبوست می شوند، 25% آنان از ناراحتی های پوستی شديد رنج می بردند و 34% آنان متوجه تغير در عادت های ماهانه خود شدند. پيش از اينکه ماسک های گاز و محافظ های پوست شناخته شده باشد صدها کارگر دچار مرگ های غير قابل توصيف شدند. مردمی که در تماس با تری نيترو تولئنو قرار گيرند و بيش از حد با آن در تماس باشند به کم خونی و يا آنمی های غير عادی و ناراحتی های کبدی غير قابل وصف دچار می شوند. خون و جگر آلوده شده و تورم جگر بروز می کند و ناراحتی های شديد ديگری بوجود می آيد که قدرت دفاعی بدن را بشدت پائين می آورد، اين رويداد در حيواناتی که ترينيتروتولئنو را خورده ويا استشمام کرده باشند نيز ديده می شود. گواهی های زيادی در دست است که تی ان تی موجب اختلال در باروری تخم نر می شود و تی ان تی به احتمال قوی موجب برود کارسينوگن (ماده تشديد کننده سرطان) می شود. مصرف تی ان تی موجب سياه شدن ادرار می شود.
[ویرایش] تاريخ
تی ان تی اول بار در سال 1863 توسط يک شيميست آلمانی بنام جوزف ويلبراند ساخته شده است، اما تاثيرات و اثرات آن تا سال ها بعد قابل درک نبود، بيشتر به اين دليل که بسيار مشکل بود تا آنرا منفجر کنند و علت ديگر اينکه کمتر از مواد منفجره ديگر قدرت داشت. بطور کلی چون با بخار آب يا آب گرم قابليت ذوب شدن دارد می توان آنرا در جعبه يا هر شکلی ريخت. (ويت نامی ها از اين روش استفاده کرده و در پوکه های خالی باقی مانده از مهمات آمريکائيان استفاده می کردند). همچنين ميدانيم که به دلايلی حساس ديگر در سال 1910 انگليس اين ماده را از قانون مواد منفجره سال 1875 مبرا داشته و بطور کلی اين ماده را جزو مواد منفجره به حساب نياورده است چه درمورد ساخت يا انبار کردن آن. ارتش آلمان از اين ماده برای پر کردن پوکه های نظامی در سال 1902 استفاده کرده است. اين ماده قابليت ديگری به آلمان ها ميداد که بتوانند آنرا در جنگ جهانی اول در نيروی دريائی استفاده کنند. آنها گلوله هائی ساخته بودند که بتواند از ديواره ضد گلوله کشتی ها و ناو های انگليسی عبور کند، در حاليکه گلوله های انگليسی به محض برخورد با پوسته ضد گلوله ها منفجر می شد و به اين ترتيب انرژی آنها در بيرون از بدنه تانک يا ضد گلوله يا بدنه کشتی ها از بين می رفت. انگليسی ها با گذشت زمان اين ماده با جايگزين مايدايت (ماده منفجره ای که قسمت بزرگی از آن اسيد پيکريک است) کردند. به اين دليل که نياز به مواد منفجره در جنگ جهانی دوم افزايش پيدا کرد تی ان تی بار ها با 40-80 درصد نيترات آْمونيوم مخلوط شد که ماده منفجره ای بنام آماتول را بوجود آورد. گرچه به اندازه تی ان تی قدرت انفجاری داشت ولی يک اشکال عمده داشت که بسيار نمگير بود.
