اکس‌ام‌ال

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

استانداردهای وب
HTML RDF CSS DOM XHTML XML SVG W3C DHTML

ایجاد فنّ‌آوری اکس‌ام‌ال یا زبان نشانه‌گذاری امتدادپذیر (eXtensible Markup Language) را باید بدون تردید یکی از بزرگ‌ترین و اساسی‌ترین گامهایی به حساب آورد که در مسیر حلّ مشکل مقیاس‌پذیری (scalability) در اینترنت مدرن برداشته شده‌است. پس از ایجاد اکس‌ام‌ال توسّط کنسرسیوم وب جهان‌شمول (W3C) در سال 1996 (میلادی)، دست‌اندرکاران بسیاری از پروژه‌های محاسبات گسترده^[1]* (distributed computing) به استفادهٔ گسترده از آن روی آوردند.

در حال حاضر، گوناگونی، میزان، و ابعاد فراوان به‌کارگیری اکس‌ام‌ال در اغلب زمینه‌ها و ساختارهای اینترنت امروزین به راستی شگفت‌آور است. فقط به عنوان نمونه، باید یادآور شد که تقریباً تمامی فنّ‌آوری‌های خدمات وب (web services)، گرافیک برداری مقیاس‌پذیر (SVG) scalable vector graphics))، آردی‌اف (RDF)، و بسیاری از موارد دیگر، تنها با اکس‌ام‌ال انجام‌پذیر است.

چرایی و چگونگی این امر برای فهم آسانتر و درک همه جانبه‌تر اینترنت در حال حاضر، و به ویژه، جهت آشنایی با تدابیری که بشر برای هموار نمودن راه‌های امتداد و گسترش آن در آینده اتّخاذ خواهد کرد، از اهمّیّت بالایی برخوردار است.

[ویرایش] تجربهٔ اوّل

به عنوان نمونه‌ای بسیار ساده از یک سند اکس‌ام‌ال می‌توان به بررسی مورد زیر پرداخت:

<University> 
<Department>Mathematics</Department>      
<Department>Biology</Department>  
</University>

بر خلاف سند‌های اچ‌تی‌ام‌ال و اکس‌اچ‌تی‌ام‌ال که در آن‌ها از عناصر و برچسب‌های از پیش تعبیه یافته استفاده میکنیم، در سند‌های اکس‌ام‌ال تمامی برچسب‌ها را خود نام‌گذاری و انتخاب می‌نماییم. اگر چه برچسب‌های (tags) متعدّدی می‌تواند در هر سند موجود‌ باشد، فقط یکی از آنها - و همواره یکی از آنها (در اینجا University) - نقش ریشه و در خود‌گیرندهٔ سایر برچسب‌ها را برعهده دارد.

چنانچه نمونهٔ اکس‌ام‌ال داده‌شده در بالا را، عیناً، در فایلی که با xml. ختم می‌شود ذخیره کنیم، می توانیم با یکی از متن‌شکن‌های اکس‌ام‌ال (XML Parsers) شروع به شکستن و پردازش آن بنماییم. از آن‌جا که شرکت مایکرو‌سافت یکی از متن‌شکن‌های اکس‌ام‌ال، موسوم به ام‌اس‌اکس‌ام‌ال (MSXML) را، در درون مرورگر خود یعنی آی‌ای (IE) تعبیه نموده است، فقط کافی‌ست سند اکس‌ام‌ال خود را با آی‌ای باز کنیم.

[ویرایش] فضاهای نام اکس‌ام‌ال

مقالهٔ اصلی: فضاهای نام اکس‌ام‌ال

[ویرایش] تعریف انواع در سند

مقالهٔ اصلی: تعریف انواع در سند
با کمک تعریف نوع سند یا دی‌تی‌دی (Document Type Definition - DTD) می‌توانیم به تعریف و شرح انواع گوناگون عناصر (elements) و المان‌های مورد استفاده در یک سند اکس‌ام‌ال و نیز بیان صفات و شناسه‌های (attributes) مختلف آن‌ها مبادرت نماییم.

[ویرایش] شمای اکس‌ام‌ال و اعتبار سنجی

مقالهٔ اصلی: شمای اکس‌ام‌ال و اعتبار سنجی

[ویرایش] مدل اشیاءنگر سند

مقالهٔ اصلی: مدل اشیاءنگر سند
اگرچه سند‌های اکس‌ام‌ال از متن ساخته می‌شود، جستجوی داده‌های موجود در آن‌ها از طریق دستیابی ترتیبی^[2]*، نه عملی خواهد بود و نه صرفه‌بر^[3]*. این امر، به‌ویژه، در مواردی دشوارتر خواهد شد که بخواهیم داده‌ها را به طور دینامیکی به سند‌ افزوده و یا آن‌ها را از آن پاک نماییم.

مدل اشیاءنگر سند معماری خاصّی را به‌دست می‌دهد تا با اجراء آن توسّط یک زبان رایانه‌ای بلندتراز^[4]*، بشود تمامی سند‌ را به شکل یک درخت در حافظهٔ اصلی رایانه پهن کرد. بنابراین، فقط سند‌های نسبتاً کوچک را می‌توان با این مدل پردازش نمود.

[ویرایش] اِی‌پی‌آی ساده برای اکس‌ام‌ال

مقالهٔ اصلی: اِی‌پی‌آی ساده برای اکس‌ام‌ال

[ویرایش] = شمای اکس‌ام‌ال

مقالهٔ اصلی: شمای اکس‌ام‌ال (XML Schema)

[ویرایش] پای‌نوشته‌ها

^ در ترجمۀ "Distributed computing"، معمولاَ، محاسبات توزیع‌شده (یا توزیع‌یافته) را انتخاب می‌کنیم, ولی، از آنجا که در جامعۀ مهندسی ایران در رشته‌هایی همچون مهندسی مکانیک، و مهندسی عمران دهه‌های متوالی‌ست که بار گسترده را در برابر "Distributed load" استفاده کرده‌اند، "محاسبات گسترده" هم ترجمه‌ای‌ست مناسب و هماهنگ با ادبیّات رایج مهندسی در زبان فارسی
^ sequential-file access
^ efficient
^ High level