Wicipedia

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Hafan Wikipedia.org

Mae Wicipedia yn wyddioniadur rhyngwladol, aml-ieithog a reolir gan y Wikimedia Foundation. Yn wythnos gyntaf mis Mawrth 2006, roedd yna tua 1,000,000 o erthyglau yn y fersiwn Saesneg. Yn y Gymraeg yr oedd dros 4,000 o erthyglau.

Dechreuodd y fersiwn Saesneg ym mis Ionawr 2001, a dros y pum mlynedd dilynol dechreuwyd fersiynnau mewn dros 200 o ieithoedd..

Taflen Cynnwys

1 Nodweddion pwysig
2 Fandaliaeth
3 Polisïau
4 Personel
5 Hanes
6 Meddalwedd a chaledwedd
7 Prosiectau cysylltiedig
8 Cysylltiadau allanol a chyfeiriadau (yn Saesneg)

[golygu] Nodweddion pwysig

Mae gan y prosiect Wicipedia dair nodwedd bwysig, sydd yn diffino ei le ar y Rhyngrwyd Byd-Eang:

Mae neu yn ceisio bod, yn wyddoniadur.
Mae'n wici, sef caiff unrhywun ei olygu (efo ychydig o gyfyngiadau).
Mae'n cynnwys agored, ac yn defnyddio'r Trwydded Dogfen Rhydd GNU copyleft.

Os ydych chi eisiau bod yn Wicipedwr, gweler ein tudalen Croeso i newydd-ddyfodiaid.

[golygu] Fandaliaeth

Mater pwysig ar Wicipedia yw "fandaliaeth": golygiadau hurt neu atgas i erthyglau'r gwyddoniadur. Mae erthyglau sydd wedi cael eu fandaleiddio yn cael eu gwrthdroi ac mae'n bosibl banio'r fandal.

[golygu] Polisïau

Mae cyfranogwyr Wicipedia yn dilyn ychydig o bolisiau sylfaenol.

Yn gyntaf, gan fod yna amrywiaeth enfawr o gyfranwyr o bob athroniaeth, ac ar draws y byd, mae Wicipedia yn benderfynol o wneud pob erthygl mor ddiragafarn a phosib. Yr amcan yw cyflwyno pob barn yn deg ar unrhyw destun.

Yn ail, mae yna nifer o gonfensiynau wrth enwi erthyglau; er enghraifft, pan fod sawl enw yn bodoli, defnyddier yr un mwyaf cyffredin.

Yn drydedd, mae Wicipedwyr yn defnyddio tudalennau "sgwrs" i drafod newidiadau i'r tecst, yn hytrach na trafod y newidiadau ar y tudalennau eu hunain. Mae achosion sydd yn berthnasol i nifer o erthyglau yn gallu cael eu trafod yn Meta-Wikipedia neu'r rhestrau post.

Yn bedwerydd, mae yna nifer o mathau o erthyglon sydd yn digalonnog, oherwydd dydy nhw ddim yn cyflwyno erthyglon gwyddioniadur. Er enghraifft, dydy erthyglon Wicipedia ddim yn ystyron geiriadur, ac mae rhoi defnydd ffynhonnell fel deddfau ac areithion yn cael ei gwgu arno.

Yn bumed, mae yna amrywiaeth o rheolau sydd wedi cael eu gynnig ac yn cael niferion gwahanol o gefnogaeth yn y gymuned Wicipedia. Y rheol sydd yn fwyaf wedi'i gefnogi yw: "Os ydy rheolau yn gwneud i chi deimlo yn ofnus ac yn ddigalon ac yn gwneud i chi beidio cyfrannu i'r wici, anwybyddwch nhw yn gyfan gwbl a gwnewch eich busnes eich hun." Pan mae'r rheolau cynnigol yn cael eu torri, mae'r ganlyniad yn cael ei ddewis ar sail achos wrth achos rhwng y Wicipedwyr os mae nhw'n dod mwy llym neu beidio.

[golygu] Personel

Mae Wicipedia wedi cael ei newid gan filoedd o bobl. Mae Wicipedia yn galw pobl sydd yn ei newid yn Wicipedwyr. Mae cyfanswm y newidiadau yn y fersiwn Saesneg wedi dyblu rhwng Ionawr 2002 a Ionawr 2003, o 1000 y dydd i 2000 y dydd.

Does dim prif newidwr, fel y mae. Y dau person a sefydlwyd Wicipedia yw Jimmy Wales (CEO o'r cwmni bach Rhyngrhwyd Bomis Inc) a Larry Sanger. Yn y 13 mis cyntaf talwyd Sanger gan Bomis i weithio ar Wicipedia. Dywedwyd bod Sabger wedi cymryd rôl canolwr, yn gwneud penderfyniadau mewn amseroedd o dadleuon poeth. Nid oedd hwn yn seiliedig ar awdurdod ffurfiol, ond gofynion o ddefnyddwyr. Rhedodd y cyllid allan am ei safle, yn dilyn i'w ymddeoliad yn Chwefror 2002. Mae gweithwyr Bomis eraill presennol a gorffennol sydd wedi gweithio ar y gwyddionadur yn cynnwyd Tim Shell, un o gyd-sefydlwyr Bomis, a hefyd rhaglennwyr Jason Richey a Toan Vo.

Dywedodd Richard Stallman, yr ymgyrchydd dros meddalwedd di-dal, fod sefydliad Wicipedia yn "newyddion cyffrous".

[golygu] Hanes

Mae Wicipedia wedi bod yn rhedeg ers y 10fed Ionawr 2001, ac mae'r Wicipedia Cymraeg wedi bod yn rhedeg ers y 14fed Gorffennaf 2003.

[golygu] Meddalwedd a chaledwedd

Y fersiwn o feddalwedd wiki a ddefnyddid i gynnal Wicipedia yn wreiddiol oedd UseModWiki, a ysgrifennwyd gan Clifford Adams ("Cyfnod I"). I gychwyn, roedd rhaid defnyddio CamelCase ar gyfer dolenni, ond yn fuan roedd yn bosib defnyddio'r dull bracedi dwbl presennol. Yn Ionawr 2002, fe gychwynodd Wicipedia defnyddio meddalwedd wiki PHPa ysgrifenwyd ar gyfer Wicipedia gan Magnus Manke, gyda bas data MySQL, ac ychwanegwyd sawl rhinwedd newydd ("Cyfnod II"). Ar ôl ychydig, fe arafodd y safle i'r fath raddau fod golygu yn amhosib bron; fe newidwyd y meddalwedd sawl tro ond dim ond am ychydig y lleddfodd hynny'r broblem. Yna, ysgrifenodd Lee Daniel Crocker y meddalwedd o'r newydd; mae'r fersiwn newydd, sydd llawer yn well, wedi bod yn rhedeg ers Gorffennaf 2002. Gelwid y meddalwedd "Cyfnod III" hwn yn MediaWiki. Ers hynny, mae Brion Vibber wedi ymgymryd â thrwsio gwallau.

Cynhelir y prosiect ar weinydd neilltuol, a leolwyd yn San Diego. Mae'r gweinydd hwn yn gyfrifol am Wicipedia ymhob iaith. CPU Athlon deublyg 1700+ ydyw, gyda 2 GB o RAM, a'n rhedeg Red Hat Linux a'r gweinydd gwê Apache.