San Francisco, California

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

City and County of San Francisco

	Hình:Sfseal.gif
Cờ	Dấu

Biệt danh: "The City by the Bay; Fog City"

Location of the City and County of San Francisco, California

Tọa độ: 37°46′0″N, 122°26′0″W

City-County

San Francisco

Mayor

Gavin Newsom

Diện tích

- Thành phố

122 km² (47 sq mi)

- Đất

121.0 km² (46.7 sq mi)

- Nước

479.7 km² (185.2 sq mi)

- Metro

8,869.3 km² (3,424.4 sq mi)

Độ cao

16 m (52 ft)

Nhân khẩu

- Thành phố(2005)

739,426

- Mật độ

6,115/km² (15,837/sq mi)

- Nội đô

3,385,000

- Metro

4,152,688^[1]

Múi giờ

Pacific Standard Time (UTC-8)

- Mùa hè (giờ mùa hè)

Pacific Daylight Time (UTC-7)

Website: http://www.sfgov.org

Thành phố và Quận San Francisco (Xăng Phăng, San-phran-xit-co, Xan Phran-xít-cô, tên cũ rất ít được dùng trong tiếng Việt là Cựu Kim Sơn) là thành phố lớn thứ tư của tiểu bang California tại Hoa Kỳ. Tên "San Francisco" theo tiếng Tây Ban Nha có nghĩa là "Thánh Phanxicô thành Assisi". Theo Thống kê dân số năm 2000, San Francisco có 776.773 người.

Những người da trắng đầu tiên đến San Francisco là người Tây Ban Nha. Khi vàng được tìm thấy tại California giữa thế kỷ 19, thành phố được phát triển nhanh chóng. Vào năm 1906 một cuộc hỏa hoạn do một động đất lớn đã phá hủy thành phố, nhưng nó đã được xây dựng lại một cách nhanh chóng. Cuối thế kỷ 20 San Francisco là một trung tâm trong ngành điện toán (xem Silicon Valley).

San Francisco được nổi danh là một nơi dự do phóng túng về mặt sinh hoạt và đạo đức. The Castro là một vùng trong thành phố nổi tiếng là một nơi sinh hoạt của những người đồng tính luyến ái. San Francisco cũng có một khu Hoa kiều lớn.

Vào giữa thế kỷ 19, nhiều người Trung Hoa đã nhập cư vào Hoa Kỳ và định cư tại nơi này. Họ nhập cư để tìm vàng hay để làm việc lắp đường rầy xe lửa xuyên qua địa lục. Để miêu tả miền đất hứa này, họ gọi nơi này là Cựu Kim Sơn (旧金山 hay "núi vàng cũ"). Tên này vẫn còn được sử dụng trong tiếng Hoa. Nhiều văn bản tiếng Việt cũ theo đó cũng gọi tên thành phố này bằng tên này.

[sửa] Lịch sử

3000 năm trước Công Nguyên, đã có con người định cư tại khu vực này. Sau khi Christopher Columbor tìm ra châu Mỹ, đây là thuộc địa của Tây Ban Nha. Sau khi Mê-Hi-Cô độc lập khỏi Tây Ban Nha năm 1821, khu vực này trở thành một phần của lãnh thổ Mê-Hi-Cô. Năm 1835, một người Anh tên là William Richardson đã dựng lên một khu nhà ở khu vực neo tàu mà ngày nay là Quảng trường Portsmouth. Cùng với Mission Alcalde Francisco de Haro, ông đã lên quy hoạch đường phố để mở tộng khu định cư. Và thị trấn, với tên gọi Yerba Buena đã bắt đầu hấp dẫn những người định cư Mỹ. Commodore John D. Sloat đã công bố bang California cho Hoa Kỳ ngày 7/7/1846 trong thời kỳ Chiến tranh Hoa Kỳ và Mê-Hi-Cô và trung úy John B. Montgomery đến tuyên bố chủ quyền thị trấn Yerba Buena 2 ngày sau đó. Thị trấn này đổi tên thành San Francisco trong năm sau đó. Dù có vị trí hấp dẫn là cảng biển và căn cứ hải quân, San Francisco vẫn là khu định cư nhỏ với địa hình không trú ngụ được.

Phong trào Đổ xô đi tìm vàng ở California đã mang đến một làn sóng những người đi tìm vàng và số lượng những người đi tìm vàng đã tăng lên từ 1000 năm 1848 lên đến 25.000 năm 1849. Những lới hứa về sự trở nên giàu có quá hấp dẫn đến mức nhiều đoàn thủy thủ khi tàu cập cảng đã bỏ tàu để đi đến các bãi đào vàng, để lại đằng sau một rừng tàu cột buồm ở cảng. Californian đã nhanh chóng nhận được cương vị là một bang và Quân đội Mỹ đã xây một căn cứ Fort Point tại Cầu Cổng Vàng và một pháo đài tại đảo Alcatraz để bảo vệ cho Vịnh San Francisco. Việc phát hiện Bạc, bao gồm cả tại mỏ Comstock Lode năm 1859 đã làm gia tăng tốc độ tăng trưởng dân số. Do dân số những người đào vàng tăng, tình trạng hỗn loạn vô chính phủ trở nên phổ biến khiến khu vực Bờ biển Barbary trở thành thiên đường cho tội phạm hình sự, Mãi dâm và cờ bạc.

Xe cáp của San Francisco năm 1899

Năm 1906, một trận động đất và kèm theo nó là các ống dẫn ga bị cháy nổ đã thiêu rụi thành phố. Phải mất 3 năm để khoanh vùng khu vực thiệt hại. Thành phố sau đó được nhanh chóng nhờ làn sóng di cư của người châu Âu và châu Á. Sau [Chiến tranh thế giới thứ 2]], một hội nghị hòa bình đã được tổ chức tại San Francisco. Năm 1946, Hiến chương Liên Hiệp Quốc đã được 50 nước ký kết tại đây. Năm 1951, Hội nghị Hòa bình thứ 2 được tổ chức ở đây và đã khai thông bằng Hiệp ước San Francisco. Hiệp ước này được áp dụng vào ngày 28/4/1952 và đã kết thúc giai đọan chiếm đóng (1945-1952 ở Nhật Bản). Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 2 của Thế kỷ XX đã chuyển đổi nền kinh tế của khu vực này. Việc phát triển công nghệ điện toán ở Silicon valley ở phía Nam thành phố này đã mang lại một hình ảnh năng động của khu vực Vịnh San Francisco của tiểu bang California

[sửa] Khí hậu

Đặc trưng khí hậu của San Francisco được thể hiện trong câu nói của nhà văn Mark Twain "Mùa Đông lạnh nhất tôi đã từng trải qua là một mùa Hè ở San Francisco". Thành phố được ưu đãi từ khí hậu giống như vùng Địa Trung Hải, có đặc trưng mùa Đông ẩm ướt và êm dịu, mùa Hè khố và ấm. Do 3 bên được biển bao bọc, khí hậu San Francisco chịu ảnh hưởng mạnh của dòng hải lưu lạnh của Thái Bình Dương có xu hướng ít khác biệt về khí hậu giũa các mùa. Nhiệt độ trung bình mùa Hè ở San Francisco là cao nhất: 70°F (21 °C) và thấp nhất 20°F (9 °C), thấp hơn khu vực đất liền gần đấy là Livermore. Về mùa Đông, nhiệt độ cao nhất là 60°F (15 °C) và thấp nhất không bao giờ đạt nhiệt độ đóng băng. Việc kết hợp nước biển lạnh và cái nóng của Californa lục địa tạo nên sương mù nửa phía Tây thành phố cả ngày trong mùa Hè, ở phía Đông ít sương mù hơn. Một năm có khoảng 160 ngày trời quang, 105 ngày có mây bao phủ.

Table 1: San Francisco Climate Data^[2]
Tháng	Giêng	Hai	Ba	Bốn	Năm	Sáu	Bảy	Tám	Chín	Mười	Mười một	Chạp	Năm
Nhiệt độ trung bình cao nhất °F (°C)	56 (13)	60 (15)	61 (16)	63 (17)	64 (17)	66 (18)	66 (18)	66 (18)	70 (21)	69 (20)	64 (17)	57 (13)	63 (17)
Nhiệt độ trung bình thấp nhất °F (°C)	46 (7)	48 (8)	49 (9)	50 (10)	51 (10)	53 (11)	54 (12)	54 (12)	56 (13)	55 (12)	51 (10)	47 (8)	51 (10)
Lượng mưa (cm)	4.1 (10)	3.5 (8)	2.9 (7)	1.5 (3)	0.5 (1)	0.2 (--)	--- (--)	--- (--)	0.2 (--)	1.1 (2)	2.6 (6)	3.9 (9)	20.4 (51)

[sửa] Các địa điểm tham quan

Đường hoa Lombard ở Đồi Nga

Bến Ngư Phủ (Fisherman's Wharf): Đây là khu vực nằm bên Vịnh San Francisco, có khu đi bộ và mua sắm, giải trí hấp dẫn. Du khách có thể tham qua Bể cá ngầm nuôi các loại cá biển. Du khách có thể thưởng thức các loại hải sản được chế biến tại chỗ (Cua, Tôm...). Ở đây cũng có bảo tàng lịch sử San Francisco.
Bảo tàng Nghệ thuật châu Á tọa lạc trước Tòa thị chính.
Bảo tàng Lịch sử Đại dương: tọa lạc bên Vịnh San Francisco, gần Bến Ngư Phủ.
Đường hoa Lombard: Con đường dốc được trồng hoa hai bên để giảm độ dốc (40 độ) cho xe lưu thông nằm trên Đồi Nga (Russian Hill).
Cầu Kim Môn (Cổng Vàng) và khu Công viên Giải trí Cầu Kim Môn.
Đỉnh núi Twin Peaks: Với hệ thực vật phong phú, từ đỉnh 2 ngọn núi này có thể chiêm ngưỡng toàn cảnh San Francisco và một phần Vịnh San Francisco.
Phố Tàu (Chinatown) nơi tập trung sinh sống của cộng đồng Người Hoa.
Little Saigon: Nằm dọc theo phố Larkin: Nơi đây có cộng đồng người Việt Nam sinh sống, có các cửa hàng và quán ăn Việt Nam (phở, hủ tiếu, nem...).

[sửa] Xã hội và Dân cư

Một con đường trong Chinatown

Dân số của San Francisco cao nhất là 776.733 năm 2000 vào thời kỳ cao điểm của sự bùng nổ công nghệ thông tin và giảm mất 35.000 vào năm 2005. Mật độ dân số 16.000/dặm vuông, San Francisco chỉ xếp thứ 2 sau Thành phố New York về mật độ dân đô thị tại Hoa Kỳ. Cùng với các thành phố khác nằm kề nhau trong khu vực Vịnh San Francisco là San Jose và Oakland thì vùng đô thị này có dân số 7 triệu người, xếp thứ 5 trong các đô thị ở Hoa Kỳ. Cơ cấu dân số San Francisco: Người da trắng không phải gốc Latin (Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha) chiếm gần 44%, Người Mỹ gốc Á, chủ yếu là Người Hoa chiếm gần 31%, người gốc Latin chiếm 14%, gần 8% là Người Mỹ gốc Phi. Khoảng 35% dân thành phố này được sinh ra lại California, 39% sinh ra bên ngòai Hoa Kỳ. . San Francisco là nơi tập trung nhiều dân đồng tính luyến ái, chủ yếu là đồng tính luyến ái nam. Theo ước tính, 1/5 đàn ông ở đây từ 15 tuổi trở lên là đồng tính. Thu nhập bình quân mồi hộ ở đây là 57.496 USD năm 2005, xếp thứ năm trong các thành phố lớn ở Hoa Kỳ. Tỷ lệ đói nghèo là 7,8%, thấp hơn mức bình quân của các thành phố tại Hoa Kỳ. Tình trạng vô gia cư là một vấn đề lớn ở đây kể từ 1980. Thành phố này có số lượng dân vô gia cư trên đầu người cao nhất trong các thành phố lớn của Mỹ. Tỷ lệ tội phạm và bạo động theo thống kê năm 2003 là 742 vụ bạo động và 4943 vụ tội phạm trên 100.000 dân, cao hơn mức trung bình của Hoa Kỳ. Trong 50 thành phố lớn của Mỹ, San Francisco xếp thứ 32 và 38 cho mỗi tình trạng bạo động và tội phạm nêu trên.

[sửa] Kinh tế

Trung tâm thương mại, tài chính San Francisco

Du lịch là ngành kinh tế chủ chốt của San Francisco. Việc thành phố xuất hiện nhiều trong âm nhạc, điện ảnh và các họat động văn hóa khác đã khiến cho thành phố nổi tiếng khắp thế giới. Thành phố này thu hút du khách đông thứ năm trong các thành phố ở Hoa Kỳ. Hơn 15 triệu khách du lịch đến San Francisco năm 2005, đưa đến 7,5 tỷ USD cho thành phố. Nhiều khách sạn và nhà hàng đẳng cấp quốc tế tại khu vực Trung tâm Moscone, San Francisco cũng được xếp vào top-ten các điểm đến cho các hội nghị, hội thảo ở Bắc Mỹ . Di sản của thời kỳ đổ xô đi tìm Vàng đã biến San Francisco thành trung tâm lớn về ngân hàng và tài chính của vùng biển Tây Hoa Kỳ. Phố Montgomery ở Quận tài chính ở San Francisco được biết đến như Phố Wall của miền Tây Hoa Kỳ. Đây là nơi Federal Reserve Bank of San Francisco, Pacific Exchange. Bank of America đặt trụ sở. Nhiều tổ chức tài chính khác có văn phòng hoặc trụ sở tại đây. Với hơn 30 tổ chức tại chính, 6 tổ chức được xếp trong Fortune 500 công ty cùng với sự cung cấp các dịch vụ chuyên nghiệp về tư vấn luật, PR, kiến trúc và thiết kế đồ họa, San Francisco được xếp vào 1 trong 10 thành phố của Beta World Cities. Kinh tế San Francisco ngày càng gắn liền với Thung lũng Silicon ở phía Nam. San Francisco cung cấp dịch vụ giáo dục kỹ sư công nghệ thông tin trình độ cao. Thành phố cũng trở thành trung tâm nghiên cứu công nghệ sinh học, công nghệ sinh-y. Doanh nghiệp nhỏ với ít hơn 10 người làm công và doanh nghiệp hành nghề tự do (self-employed firms) chiếm 85% các doanh nghiệp của thành phố.

[sửa] Giao thông

Thành phố có hệ thống tàu điện ngầm hiện đại, có hệ thống đường cao tốc, hệ thống xe bus chạy điện (hay xe cáp) độc đáo. Sân bay quốc tế San Francisco (San Francisco International Airport) nằm về phía Nam thành phố 21 km (13 miles) ở Quận San Mateo. Trong năm 2005, sân bay này đứng thứ 23 thế giới, thứ 14 ở Hoa Kỳ về lượng khách phục vụ với tổng số lên đến 32,8 triệu.