Giây nhuận
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
|
Giây nhuận là sự điều chỉnh một giây chèn vào để giữ cho các chuẩn phổ thông về thời gian của ngày, ví dụ giờ phối hợp quốc tế, gần với thời gian Mặt Trời trung bình. Các giây nhuận là cần thiết để giữ các chuẩn thời gian đồng bộ với các loại lịch thông thường, mà nền tảng của nó là các quan sát thiên văn.
[sửa] Danh sách các giây nhuận
- 30 tháng 6 năm 1972
- 31 tháng 12 năm 1972
- 31 tháng 12 năm 1973
- 31 tháng 12 năm 1974
- 31 tháng 12 năm 1975
- 31 tháng 12 năm 1976
- 31 tháng 12 năm 1977
- 31 tháng 12 năm 1978
- 31 tháng 12 năm 1979
- 30 tháng 6 năm 1981
- 30 tháng 6 năm 1982
- 30 tháng 6 năm 1983
- 30 tháng 6 năm 1985
- 31 tháng 12 năm 1987
- 31 tháng 12 năm 1989
- 31 tháng 12 năm 1990
- 30 tháng 6 năm 1992
- 30 tháng 6 năm 1993
- 30 tháng 6 năm 1994
- 31 tháng 12 năm 1995
- 30 tháng 6 năm 1997
- 31 tháng 12 năm 1998
- 12 giờ đêm 31 tháng 12 năm 2005 (phút cuối năm 2005 có 61 giây)
Đêm 31 tháng 12 năm 2005 sẽ là lần điều chỉnh thời gian lần thứ 23 và có thể sẽ là lần điều chỉnh cuối cùng trong lịch sử. Dự kiến trong tháng 8 năm 2006, Liên hiệp quốc tế các ngành liên lạc viễn thông (UIT) sẽ xem xét việc chấm dứt sử dụng giây nhuận.
[sửa] Lý do, nguyên tắc chèn
Trước đây, để đo thời gian, người ta thường dùng đồng hồ nước, đồng hồ quả lắc hoặc đồng hồ Mặt Trời. Tuy nhiên, từ năm 1950, Cơ quan quan sát sự quay của Trái Đất (IERS) sử dụng đồng hồ nguyên tử, có khả năng đo thời gian với độ chính xác cao: 50 triệu năm mới chỉ chệch 1 giây.
Văn phòng quốc tế về trọng lượng và đo lường (BIPM), có trụ sở ở Pháp, hiện dùng một hệ thống gồm 250 đồng hồ nguyên tử được đặt rải rác trên thế giới, quyết định về thời gian nguyên tử quốc tế (TAI - International Atomic Time) và thời gian phối hợp toàn cầu (UTC - Coordinate Universal Time). Tuy nhiên, TAI được tính toán dựa trên máy móc, trong khi UTC được tính dựa theo các chu kỳ mọc và lặn của Mặt Trời.
Các tiêu chuẩn phổ biến của thời gian thông thường dựa trên "Giờ phối hợp quốc tế" (UTC), mà chúng được duy trì bằng cách sử dụng các đồng hồ nguyên tử có độ chính xác rất cao. Ngược lại, sự tự quay của Trái Đất, được đo theo thang thời gian UT1, là không đều (dù rất nhỏ). Hiện tượng thủy triều, dưới tác động của lực hấp dẫn của Mặt Trăng, khiến Trái Đất quay chậm lại do động năng quay bị chuyển hóa thành dạng năng lượng khác trong việc nâng hạ nước trên bề mặt Trái Đất. Theo thời gian thì ngày mặt trời trở nên dài hơn, dẫn đến chênh lệch rất nhỏ trong chu kỳ tự quay của Trái Đất nhưng cũng đủ để tạo ra sự khác biệt giữa giờ TAI và giờ UTC do đó đôi khi cần có sự điều chỉnh về thời gian. Để giữ cho chuẩn phổ biến của UTC gần với thời gian mặt trời trung bình, UTC thỉnh thoảng phải sửa chữa bằng cách điều chỉnh chèn vào, tức "nhuận", một (1) giây.
Giây nguyên tử là nhanh hơn một chút hơn so với giá trị nó lẽ ra phải có để giữ cho ngày trung bình chính xác bằng 86.400 giây nguyên tử. Vì Trái Đất tự quay chậm dần đi, tần suất thêm vào các giây nhuận sẽ tăng lên theo thời gian. Khoảng 50.000 năm sau, người ta có thể cho rằng một ngày có 86.401 giây nếu như định nghĩa của giây theo SI là không thay đổi.
Thông báo về việc chèn giây nhuận sẽ được đưa ra khi sai số giữa UTC và UT1 đạt trên mức 0,5 giây, để giữ cho sai số giữa UTC và UT1 không vượt quá ±0.9 giây. Sau UTC 23:59:59, một giây nhuận dương ở 23:59:60 sẽ được tính, trước khi đồng hồ chỉ tới 00:00:00 của ngày hôm sau. Giây nhuận âm là có thể nếu như sự tự quay của Trái Đất trở thành nhanh hơn; trong trường hợp này, 23:59:58 sẽ được kế tiếp bởi 00:00:00.
Các giây nhuận chỉ được tính ở cuối tháng UTC, và đã từng được chèn thêm vào cuối ngày 30 tháng 6 hoặc 31 tháng 12. Không giống như ngày nhuận, chúng diễn ra đồng thời trên toàn thế giới; ví dụ, giây nhuận vào ngày 31 tháng 12 sẽ được quan sát như là 6:59:60 pm theo thời gian chuẩn miền đông nước Mỹ.
[sửa] Áp dụng
Theo lịch sử, các giây nhuận đã được chèn thêm vào khoảng sau từng 18 tháng. Tuy nhiên, sự tự quay của Trái Đất là không thể dự đoán trước trong một khoảng thời gian dài, vì thế không thể dự đoán trước sự cần thiết phải thêm vào xa hơn là một năm về phía tương lai. Giữa tháng 1 năm 1972 và tháng 11 năm 2001, IERS (viết tắt trong tiếng Anh của tổ chức: International Earth Rotation and Reference Systems Service tức Dịch vụ quốc tế các hệ thống tham chiếu và sự tự quay Trái Đất) đã ra chỉ thị chèn vào giây nhuận trong 22 trường hợp. Giây nhuận gần đây nhất là 31-12-1998 23:59:60 UTC; khoảng cách từ đó là chu kỳ dài nhất mà không cần giây nhuận. Vào ngày 14 tháng 1 năm 2005, IERS thông báo là sẽ KHÔNG có giây nhuận vào cuối tháng 6 năm 2005.
Đây là trách nhiệm của IERS trong việc đo lường sự tự quay của Trái Đất và xác định cần hay không cần giây nhuận. Sự xác định của họ được thông báo trong Tập san C (Bulletin C), thông thường được xuất bản sáu tháng một lần.
Lưu ý rằng giây nhuận không có liên quan gì với năm nhuận.
[sửa] Liên kết ngoài
(bằng tiếng Việt)
(bằng tiếng Anh)
