Mehmet Fuat Köprülü

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Mehmet Fuat Köprülü (1890-1966) Türk tarihçi, edebiyat araştırmacısı ve siyaset adamı.

Fuat Köprülü 4 Aralık 1890’da İstanbul’da doğdu. Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa’nın soyundan gelmektedir. Ayasofya Rüşdiyesi’ni ve Mercan İdadisi’ni bitirdikten sonra Hukuk Mektebi’ne devam etti (1907-1910), burada özel Fransızca dersleri aldı. Ancak, asıl ilgisini çeken edebiyat ve tarih alanında ilerlemek için hukuk öğrenimini yarıda bıraktı.

1909’da Fecr-i Ati topluluğuna katıldı. Şiirlerini 1913’e kadar Mehasin ve Servet-i Fünun dergilerinde yayımladı. Bu yıllarda “Milli Edebiyat” ve “Yeni Lisan” akımlarına karşıydı. 1910’dan sonra İstanbul’un çeşitli okullarında Türkçe ve edebiyat okuttu, liselerin edebiyat programını düzenledi. Ziya Gökalp çevresine girdikten sonra Milli Edebiyat akımını benimsedi; Türk tarihinin ilk dönemlerine kadar indi, ilk Türk topluluklarının tarih ve edebiyatlarını inceledi. 1913’te, Halit Ziya Uşaklıgil’den boşalan İstanbul Darülfünunu Türk Edebiyatı Tarihi müderrisliğine getirildi. Aynı yıl Bilgi dergisinde Türk edebiyatının hangi yöntemle incelenmesi gerektiğini tartışan “Türk Edebiyatı Tarihinde Usul” adlı yazısı çıktı.

1919’da uluslar arası ün kazanmasını sağlayan ilk büyük yapıtı Türk Edebiyatı’nda İlk Mutasavvıflar’ı yayımlandı. 1923’te Edebiyat Fakültesi dekanı oldu, Türkiye Tarihi adlı kitabını çıkardı. 1925’te Türkiyat Mecmuası’nı çıkarmaya başladı, ünü giderek dünyaya yayıldı, birçok uluslar arası kongreye Türkiye temsilcisi olarak katıldı. 1928’de Türk Tarih Encümeni başkanlığına seçildi. 1931’de Türk Hukuk Tarihi Mecmuası’nı çıkarmaya başladı; 1932-1934 arasında Divan Edebiyatı Antolojisi’ni çıkardı. 1933’te ordinaryüs profesör oldu, İstanbul Üniversitesi’nde birkaç kez dekanlık yaptı. 1934’te siyasete atılarak Kars milletvekili oldu. 1936-1941 arasında Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi ’yle Siyasal Bilgiler Okulu’nda ders verdi. 1935’te, Paris’te Türk Tetkikleri Merkezi’nde verdiği konferansların toplamı olan Les Origines de L’Empire Otoman (Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu) adlı kitabı yayımlandı ve büyük yankı uyandırdı. Heidelberg , Atina ve Sorbonne üniversitelerince onursal doktorluk sanı verilen, bilim kuruluşlarınca onur üyeliğine seçilen Köprülü 1941’den sonra İslam Ansiklopedisi’nin yayımına katıldı. 31 Mayıs 1935'te yapılan Genel Seçimlerde Kars Milletvekili oldu. 1943'e kadar hem Milletvekilliğine, hem de İstanbul ve Ankara Üniversitelerindeki görevlerine devam etti.

12 Haziran 1945'de siyasî yayınlarından dolayı CHP'den ihraç edildi. 7 Ocak 1946'da Celal Bayar, Adnan Menderes ve Refik Koraltan ile birlikte Demokrat Parti yi kurdu. Demokrat Parti iktidara gelince dışişleri bakanı oldu. 1956’ya kadar sürdürdüğü bu görevi sırasında Türkiye’nin NATO’ya girişinde etkin rol oynadı. 5 Temmuz 1957'de Demokrat Partiden resmen istifa ederek aynı yıl Hürriyet Partisi ne girdi. 1960’tan sonra 6-7 Eylül Olaylarıyla ilişkilendirilerek tutuklandı, dört ay Yassıada’da kaldı. 27 Mayıs 1960’tan sonra Yeni Demokrat Parti yi kurdu. Ancak parti pek ilgi görmedi. Amblem olarak seçtiği "Kıratı" Adalet Partisi ’ne bırakarak siyasi yaşamdan ayrıldı. Asıl yararlı çalışmalarını Türk Edebiyatı ve Türk Halk Edebiyatı araştırmaları oluşturur. Çok verimli bir araştırmacı olan Köprülü, ardında 1500ü aşkın kitap ve makale bırakmıştır.

Mehmet Fuat Köprülü 28 Haziran 1966’da İstanbul’da, bir trafik kazası sonucu, kaldırıldığı Baltalimanı Hastanesi’nde öldü. Çemberlitaş’taki Köprülü Türbesi’nde babasının yanına gömüldü.

[değiştir] Başlıca Eserleri

• Yeni Osmanlı Tarih-i Edebiyatı (1916)
• Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar (1919-1966)
• Nasrettin Hoca (1918-1981)
• Türk Edebiyatı Tarihi (1920)
• Türkiye Tarihi (1923)
• Bugünkü Edebiyat (1924)
• Azeri Edebiyatına Ait Tetkikler (1926)
• Milli Edebiyat Cereyanının İlk Mübeşşirleri ve Divan-ı Türk-i Basit (1928)
• Türk Saz Şairleri Antolojisi (1930-1940, üç cilt)
• Türk Dili ve Edebiyatı Hakkında Araştırmalar (1934)
• Anadolu’da Türk Dili ve Edebiyatı’nın Tekamülüne Bir Bakış (1934)
• Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu (1959)
• Edebiyat Araştırmaları Külliyatı (1966)
• İslam ve Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Müessesesi (1983, ölümünden sonra)

Önce gelen: Necmettin Sadak

Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı 22 Mayıs 1950 - 20 Haziran 1956

Sonra gelen: Fatin Rüştü Zorlu

 g·t·d 

19. Hükümet - 1. Menderes Hükümeti (22 Mayıs 1950 - 9 Mart 1951)

Başbakan: Adnan Menderes
Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı: Samet Ağaoğlu · Devlet Bakanı: Fevzi Lütfi Karaosmanoğlu
Gümrük ve Tekel Bakanı: Nuri Özsan · Adalet Bakanı: Halil Özyörük · Milli Savunma Bakanı: Refik Şevket İnce · İçişleri Bakanı: Rukneddin Nasuhioğlu · Dışişleri Bakanı: Mehmet Fuad Köprülü · Maliye Bakanı: Halil Ayan · Hasan Polatkan · Ekonomi ve Ticaret Bakanı: Zühtü Hilmi Velibeşe · Milli Eğitim Bakanı: Nuri Özsan · Hüseyin Avni Başman · Ahmet Tevfik İleri · Bayındırlık Bakanı: Fahri Belen · Samet Ağaoğlu · Kemal Zeytinoğlu · Hasan Polatkan · Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı : Ekrem Hayri Üstündağ · Nihat Reşat Belger · Ulaştırma Bakanı: Seyfi Kurtbek · Ahmet Tevfik İleri · Tarım Bakanı: Nihat İyriboz · Çalışma Bakanı: Zühtü Hilmi Velibeşe · Hasan Polatkan · Ahmet Hulusi Köymen · Ticaret Bakanı: Mehmet Muhlis Ete

 g·t·d 

20. Hükümet - 2. Menderes Hükümeti (9 Mart 1951 - 17 Mayıs 1954)

Başbakan: Adnan Menderes
Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı: Fethi Çelikbaş · Samet Ağaoğlu
Devlet Bakanı: Hüseyin Celal Yardımcı · Fevzi Lütfi Karaosmanoğlu · Refik Şevket İnce · Yusuf Muammer Alakant
Gümrük ve Tekel Bakanı: Emin Kalafat · Rıfkı Salim Burçak · İbrahim Sıtkı Yırcalı · Nuri Özsan · Adalet Bakanı: Osman Şevki Çiçekdağ · Rukneddin Nasuhioğlu · Milli Savunma Bakanı: Kenan Yılmaz · Ahmet Hulusi Köymen · Seyfi Kurtbek İçişleri Bakanı: Fevzi Lütfi Karaosmanoğlu · İbrahim Ethem Menderes · Halil Özyörük · Adnan Menderes · Dışişleri Bakanı: Mehmet Fuad Köprülü · Maliye Bakanı: Hasan Polatkan · Ekonomi ve Ticaret Bakanı: Mehmet Muhlis Ete · Hayrettin Erkmen · Fethi Çelikbaş · Ali Enver Güreli · Milli Eğitim Bakanı: Ahmet Tevfik İleri · Rıfkı Salim Burçak · Bayındırlık Bakanı: Kemal Zeytinoğlu · Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı : Ekrem Hayri Üstündağ · Ulaştırma Bakanı: Seyfi Kurtbek · Yümnü Üresin · Tarım Bakanı: Nedim Ökmen · Çalışma Bakanı: Hayrettin Erkmen · Nuri Özsan · Samet Ağaoğlu · İşletmeler Bakanı: Nuri Özsan · İbrahim Hakkı Gedik · İbrahim Sıtkı Yırcalı ·

 g·t·d 

21. Hükümet - 3. Menderes Hükümeti (17 Mayıs 1954 - 9 Aralık 1955)

Başbakan: Adnan Menderes
Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı: Fatin Rüştü Zorlu · Fuat Köprülü
Devlet Bakanı: İbrahim Ethem Menderes · Osman Kapani · Fahrettin Ulaş · Mükerrem Sarol
Gümrük ve Tekel Bakanı: Emin Kalafat · Milli Savunma Bakanı: İbrahim Ethem Menderes · İçişleri Bakanı: Namık Gedik · Dışişleri Bakanı: Mehmet Fuad Köprülü · Fatin Rüştü Zorlu · Adnan Menderes · Maliye Bakanı: Hasan Polatkan · Ekonomi ve Ticaret Bakanı: İbrahim Sıtkı Yırcalı · Milli Eğitim Bakanı: Hüseyin Celal Yardımcı · Bayındırlık Bakanı: Kemal Zeytinoğlu · Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı : Behçet Uz · Ulaştırma Bakanı: Muammer Çavuşoğlu · Tarım Bakanı: Nedim Ökmen · Çalışma Bakanı: Hayrettin Erkmen · İşletmeler Bakanı: Fethi Çelikbaş · Samet Ağaoğlu

 g·t·d 

22. Hükümet - 4. Menderes Hükümeti (9 Aralık 1955 - 25 Kasım 1957)

Başbakan: Adnan Menderes
Devlet Bakanı: Şemi Ergin · Mehmet Cemil Bengü · Emin Kalafat · Hüseyin Celal Yardımcı · Fatin Rüştü Zorlu
Gümrük ve Tekel Bakanı: Hadi Hüsman · Adalet Bakanı: Şemi Ergin · Milli Savunma Bakanı: Adnan Menderes · İçişleri Bakanı: Hüseyin Avni Göktürk · İbrahim Etem Menderes · Namık Gedik · Dışişleri Bakanı: İbrahim Ethem Menderes · Mehmet Fuad Köprülü · Maliye Bakanı: Hasan Polatkan · Nedim Ökmen · Adnan Menderes · Ekonomi ve Ticaret Bakanı: Hadi Hüsman · Fahrettin Ulaş · Abdullah Aker · Zeyyat Mandalinci · Milli Eğitim Bakanı: Ahmet Tevfik İleri · Ahmet Özel · Bayındırlık Bakanı: İbrahim Etem Menderes · Muammer Çavuşoğlu · Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı : Nafiz Körez · Ulaştırma Bakanı: Arif Demirer · Tarım Bakanı: Esat Budakoğlu · Çalışma Bakanı: Mehmet Mümtaz Tarhan · Samet Ağaoğlu · Sanayi Bakanı: Samet Ağaoğlu İşletmeler Bakanı: Samet Ağaoğlu