Zofia Holszańska
Z Wikipedii
Zofia (Sońka) Holszańska – królowa Polski, księżniczka litewska, czwarta i ostatnia żona Władysława Jagiełły.
Urodziła się w roku 1405 w Holszanach na Litwie. Córka kniazia Andrzeja Holszańskiego i Aleksandry Dymitrówny Druckiej. Siostrzenica księcia Witolda. Pieczętowała się herbem Hippocentaurus.
Ślub Jagiełły z Sońką odbył się 24 marca 1422 w Nowogródku, udzielił go Maciej, biskup wileński i żmudzki. Nawet w tamtych czasach małżeństwo budziło kontrowersje. Jagiełło miał bowiem siedemdziesiąt jeden lat, a jego wybranka siedemnaście. Przed ślubem przyjęła katolicyzm i imię Zofii. W uzyskaniu zgody opiekuna Sońki (jej wuja Semena Druckiego) na małżeństwo, miał pomóc królowi Witold (wielki książę litewski). Kronika Bychowca (ruski latopis) tak przedstawia słowa Władysława: "Miałem trzy żony, dwie Laszki i jedną Niemkę, a teraz proszę cię, wyjednaj mi u kniazia Semena jego młodszą siostrzenicę Zofię, żebym ją pojął za żonę z pokolenia ruskiego, aby Bóg dał mi potomstwo". Wybór księżniczki Rusinki mógł też ułatwić przyszłym synom sukcesję tronu wielkiego księcia Litwy. 12 lutego 1424 odbyła się w Krakowie ceremonia koronacyjna Zofii. Celebrował ją arcybiskup gnieźnieński Wojciech Jastrzębiec.
Urodziła Jagielle trzech synów, w tym dwóch następców tronu – Władysława Warneńczyka (ur. 31 października 1424) i Kazimierza Jagiellończyka (ur. 30 listopada 1427). Drugi syn, książę Kazimierz urodził się 16 maja 1426 w Krakowie, a zmarł w marcu 1427.
Została oskarżona o niewierność małżeńską. Jednym z czterech podejrzanych o uwodzicielstwo był rycerz Hińcza z Rogowa. Sprawę rozpatrywał sąd królewski. Chodziło m.in. o stwierdzenie, że synowie Władysława Jagiełły pochodzą "z prawego łoża" i są prawowitymi dziedzicami tronu polskiego. Królowa oczyściła się z zarzutów przysięgą własną, co wg. obowiązującego prawa było wystarczającym dowodem niewinności.
Wspierała finansowo Uniwersytet Jagielloński.
Zamówiła tłumaczenie Biblii. "Biblia Królowej Zofii" jest najstarszym znanym przekładem Biblii na język polski. Ciekawostką jest fakt, że tłumaczenie to było dokonywane z języka czeskiego, a nie bezpośrednio z łaciny. Królowa nie doczekała sie ukończenia zamówionego dzieła. Zmarła gdy ukończono prace nad I-ym tomem.
Jan Długosz przytacza w swoich kronikach pogłoski jakoby królowa Zofia otruła w roku 1431 królewnę Jadwigę (córkę Anny Cylejskiej, poprzedniej żony Władysława Jagiełły), pragnąc w ten sposób usunąć pretendentów do tronu, w których żyłach nie płynęła krew jej rodu. Długosz nie poparł tych pomówień swoim komentarzem, kierując się neutralnym punktem widzenia.
Po śmierci męża mieszkała w sanockim zamku.
W skarbcu katedry wawelskiej znajdują się dwa relikwiarze głowy św. Stanisława. Jeden z nich ofiarowała w roku 1424 Zofia Holszańska, jako wotum koronacyjne. Drugi jest darem Elżbiety Rakuszanki, żony syna Zofii Holszańskiej, Kazimierza Jagiellończyka.
Zofia Holszańska zmarła 21 września 1461, a 29 września została pochowana w kaplicy Świętej Trójcy katedry wawelskiej w Krakowie, którą była fundatorką. Ściany kaplicy zdobiły pierwotnie piękne freski w stylu ruskim. Niestety nie zachowały się do naszych czasów. Obecnie zdobią je freski Włodzimierza Tetmajera. Zachowała się jedynie jej płyta nagrobna, którą wmurowano w ścianę kaplicy.
Wiersze w języku łacińskim pisał na jej cześć Stanisław Ciołek. Mikołaj z Radomia komponował do nich melodie.
