Stefan Bastyr
Z Wikipedii
Stefan Bastyr (ur. 17 sierpnia 1890, zm. 6 sierpnia 1920) – polski lotnik wojskowy, wykonał pierwszy lot bojowy w niepodległej Polsce.
Spis treści |
[edytuj] Młodość
Urodził się w Ulanowie (wg danych austriackich w Oleśnie). Ukończył Wydział Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej. W 1913 brał udział w projekcie budowy samolotu ZASPL (Związku Awiatycznego Studentów Politechniki Lwowskiej). Projekt samolotu, opracowany przez inż. Władysława Kohmana-Floriańskiego, wzorowany był na francuskiej konstrukcji Farman IV. Prace nad budową samolotu przerwano z powodu użycia nieodpowiednich materiałów konstrukcyjnych.
[edytuj] I wojna światowa
Po wybuchu I wojny światowej został powołany do armii austro-węgierskiej i służył w 27. Pułku Artylerii Polowej (Feldkanonenregiment), biorąc czynny udział w walkach na froncie wschodnim. W drugiej połowie 1915 zgłosił się ochotniczo do służby w lotnictwie (k.u.k. Luftfahrtruppen) i został skierowany do Szkoły Obserwatorów Lotniczych (Flosch) w Wiener Neustadt, którą ukończył w styczniu 1916. Następnie służył jako oficer techniczny i obserwator na samolotach rozpoznawczych w eskadrach (Fliegerkompagnie) Flik 10 (od 1 lutego 1916 do 12 października 1917 – front wschodni) i Flik 12D (od 21 grudnia 1917 do 4 kwietnia 1918 – front włoski). Po ukończeniu kursu pilotażu w Campoformido, służył także jako pilot jednomiejscowych samolotów rozpoznawczych we Flik 37P (od 24 czerwca 1918 do października 1918 – front włoski). W tej ostatniej eskadrze obowiązki dowódcy pełni inny polski lotnik Oberleutnant i.d.Res. Stanisław Jasiński.
W trakcie służby w lotnictwie austro-węgierskim wykonał około 100 lotów bojowych. Dokładna liczba jest niemożliwa do ustalenia ze względu na braki w dokumentacji z końcowego okresu wojny. Stoczył co najmniej 3 walki powietrzne z samolotami przeciwnika (4 czerwca 1916, 26 sierpnia 1916 i 25 listopada 1916). Odniósł co najmniej 1 zwycięstwo powietrzne – 4 czerwca 1916 podczas wykonywania swojego pierwszego lotu bojowego (dalekie rozpoznanie tyłów przeciwnika w rejonie Równe – Dubno) zmusił do lądowania, wraz z inną załogą Flik 10, rosyjski samolot rozpoznawczy typu Farman. Samolot przeciwnika lądował przymusowo ok. 35 km na południowy zachód od twierdzy Równe.
Stefan Bastyr kończy wojnę w stopniu porucznika rezerwy (Oberleutnant i.d.Res.). Jego karta osobowa (nB. wystawiona na nazwisko Stephan Bastyř), jak również nieliczne inne dokumenty związane z jego działalnością w austro-węgierskich siłach powietrznych (Luftfahrtruppe), znajdują się w wiedeńskim Archiwum Państwowym.
[edytuj] Służba w Polsce
Na początku listopada 1918, gdy rozgorzały walki polsko-ukraińskie o Lwów, porucznik Bastyr stanął na czele grupki polskich lotników przejmujących od wojskowych władz austriackich 2 listopada lwowskie lotnisko Lewandówka (w grupie tej byli też obserwatorzy Janusz de Beaurain i Władysław Toruń, a 7 listopada do lotników lwowskich dołączył m.in. Stefan Stec). W ciągu następnych dni zabezpieczali oni lotnisko i naprawiali kilka znajdujących się na nim samolotów. Por. Bastyr został mianowany komendantem lotniska przez Naczelnego Komendanta Obrony Lwowa Czesława Mączyńskiego, a następnie został dowódcą Lwowskiej Grupy Lotniczej.
5 listopada Stefan Bastyr wraz z obserwatorem de Beaurain wykonali pierwszy lot bojowy lotnictwa niepodległej Polski (jeszcze przed oficjalnie przyjmowanym dniem odzyskania niepodległości 11 listopada). Z samolotu Brandenburg C.I obrzucili lekkimi bombami i ostrzelali ukraińskich żołnierzy wycofujących się po próbie ataku na Dworzec Główny we Lwowie. Kolejne ich loty bojowe odbyły się 7 listopada.
8 listopada Bastyr wykonał pierwszy lot ze Lwowa do Krakowa w celu zorganizowania odsieczy dla Lwowa, następnie wykonał jeszcze kilka lotów łącznikowych. Cały czas uczestniczył też w lotach bojowych w celu rozpoznania lub bombardowania ukraińskich pozycji (w listopadzie, do zakończenia walk w samym Lwowie, wykonał aż 28 lotów bojowych – najwięcej spośród lwowskich pilotów).
W toku dalszych działań wojennych przeciw Ukraińcom, a następnie (w 1920) przeciw bolszewikom, Bastyr awansowany do stopnia kapitana był dowódcą III Grupy Lotniczej, przekształconej następnie w 3 Dywizjon Lotniczy. Objął ponadto stanowisko szefa lotnictwa 6. Armii.
Stefan Bastyr zginął 6 sierpnia 1920 w katastrofie lotniczej na lotnisku Lewandówka pod Lwowem, lecąc myśliwcem Fokker D.VII. Przyczyna wypadku nie została w pełni wyjaśniona, lecz prawdopodobnie było nią zasłabnięcie przy sterach z powodu choroby serca, na którą cierpiał on od pewnego czasu. Został pochowany na Cmentarzu Obrońców Lwowa w kwaterze dowódców, poniżej katakumb.
[edytuj] Źródła i bibliografia
- Akta osobowe Stephan Bastyř - Kriegsarchiv, Wiedeń
- Sprawozdania miesięczne (Monatsberichte) Flik 10, Flik 12 i Flik 37 - Kriegsarchiv, Wiedeń
- Glas, Andrzej: Polskie konstrukcje lotnicze do 1939 r., tom I, Wydawnictwo Stratus, Sandomierz 2004, ISBN 83-916327-8-4
- Meindl, Karl: Luftsiege der k.u.k. Luftfahrtruppen Russische Front 1914-16, ÖFH Nachrichten, Sonderheft 28, Wiedeń
