Pismo orchońskie

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Orchońska inskrypcja w mieście Kyzył, Tuwa.

Pismo orchońskie lub orchońsko-jenisejskie, zwane też runami tureckimi lub kök türk, względnie pismem starotureckim, od jednego z ludów tureckich, Gokturków (Niebieskich Turków), jest najwcześniejszym alfabetem tureckim. Ze względu na charakterystyczne, kanciaste kształty zaliczane jest do pism runopodobnych, nie ma jednak z runami germańskimi nic wspólnego. Pierwsze znane napisy datowane są na VIII w. n.e. i pochodzą z terenów nad rzeką Orchon (północna Mongolia) i dolnego Jeniseju (IX w.).

Napisy typu orchońskiego zostały odkryte w 1889 roku przez Nikołaja Jadrinceva. Opublikowane przez Wasilija Radłova, zostały odcyfrowane przez duńskiego filologa Wielhelma Thomsena w 1893 roku. Uważa się, że alfabet orchoński mógł wywodzić się z pisma sogdyjskiego. Przez krótki czas po rozpadzie wschodniego kaganatu tureckiego, kök türk uzywany był w Kaganacie Ujgurskim. W ciągu IX-X w. został zastąpiony alfabetem ujgurskim.

[edytuj] Odmiany

dońska
jenisejska
kubanska (znad rzeki Kubań)
orchońska
tałaska

[edytuj] Inskrypcje

Najbardziej znane pomniki z napisami orchońskimi powstały dla upamiętnienia chanów Niebieskich Turków:

Tonjukuka (~720 n.e.)
Kultegina (732 n.e.)
Bilge Kagana (735 n.e.)

[edytuj] Wybrana bibliografia

David Diringer, Alfabet, czyli klucz do dziejów ludzkości, Warszawa 1972
György Kara, Aramaic Scripts for Altaic Languages. In Daniels and *Bright, eds., The World's Writing Systems, 1996.
Kyzlasov I.L, Runiczeskie pis'mennosti evrazijskich stepej, Moskwa 1994