Piotrowice (Katowice)

Z Wikipedii

Piotrowice to jedna z południowych dzielnic Katowic, położona 7 km na południe od centrum miasta. Przez Piotrowice przebiega droga krajowa nr 81 Katowice-Skoczów. Tutaj łącza się dwie linie kolejowe prowadzące z południa do Katowic. Jedna to Rybnik-Katowice, a drugą kursują pociągi z/do Bielska-Białej, ale także od/do przejścia granicznego w Zebrzydowicach. Obrzeżem Piotrowic przebiega południk 19. Dokładne współrzędne geograficzne to: szerokość geograficzna 50°12'30"N, długość geograficzna 18°58'E. Przez dzielnicę przebiega dział wodny dwóch największych polskich rzek. Rzeka Mleczna (dopływ Gostyni) należy do dorzecza Wisły, zaś Ślepiotka (dopływ Kłodnicy) należy do dorzecza Odry. Ukształtowanie powierzchni Piotrowic jest urozmaicone. Najwyższy punkt topograficzny znajduje się przy wieży triangulacyjnej w Kostuchnie (320 m n.p.m.), a najniższy punkt (266 m n.p.m.) znajduje się na Zadolu przy byłym stawie młyńskim w pobliżu akademików Uniwersytetu Śląskiego. Kościół NSPJ w Piotrowicach usytuowany jest na poziomie 288 m n.p.m. Ukształtowanie powierzchni ulega przeobrażeniom na skutek prac górniczych (głównie kopalnia Boże Dary).

Spis treści 1 Piotrowice w czasach prehistorycznych 2 Pierwsze wzmianki o Piotrowicach 3 Historia Piotrowic w XX wieku 3.1 Linki zewnętrzne

[edytuj] Piotrowice w czasach prehistorycznych

Najstarsze ślady życia ludzkiego na obszarze dzisiejszych Piotrowic odkryte zostały w 1925 roku przez prof. Józefa Kostrzewskiego.

"... Sprzed około pięciu tysięcy lat, z okresu neolitu, pochodzą ślady osad ludzkich odkopane między Piotrowicami a Ochojcem" - pisze Wojciech Janota w swojej publikacji "Katowice - Bogucice, Zaleze et nova villa". Początki osadnictwa prehistorycznego na terenie Górnego Śląska należą do najstarszych w Polsce. Szerokie pasmo urodzajnych glinek polodowcowych tzw. lessów, stanowiło wygodny szlak dla wędrówek ludów i ułatwiało przenikanie wzajemnych wpływów kulturowych.

Podczas badań archeologicznych w latach 1925-1938 na terenie Ochojca odnaleziono osadę kultury przedłużyckiej, w której wykopano kawałki naczyń, dzbanów oraz narzędzia krzemienne. Człowiek, który kiedyś zamieszkiwał te ziemie potrafił posługiwać się ogniem oraz prymitywnymi narzędziami wykonanymi z drzewa, kości oraz kamienia.

Jak potoczyły się losy mieszkańców tej ziemi w prehistorii dzisiaj określić nie można. Wiadomo, że po rozwoju kultury łużyckiej nastąpił szybki jej upadek. Odkopane przedmioty pierwotnego człowieka, zamieszkującego tereny dzisiejszych Piotrowic i Ochojca zostały zgromadzone w przedwojennym Muzeum Śląskim w Katowicach.

[edytuj] Pierwsze wzmianki o Piotrowicach

Najstarsza wzmianka wspominająca o okolicy obecnych Piotrowic pochodzi z dnia 23 marca 1287 roku (dokument wystawiony w Rybniku przez księcia raciborskiego Mieczysława).

Dawna nazwa Piotrowic to "Uniczowy". Pod tą nazwa zlokalizowane były 3 wsie - Piotrowice, Zarzecze i Podlesie. Wszystkie trzy wsie do początku XVII wieku występowały w podwójnej nazwie (Uniczowy Piotrowice, Uniczowy Podlesie itd.). Po raz ostatni tą nazwę spotykamy w 1632 roku w kościele w Lędzinach. Nazwa Piotrowice przypuszczalnie pochodzi od sołtysa Piotra, który został wolny i otrzymał dziedziczną funkcje sołtysa. Z zachowanego dokumentu spisanego w Pszczynie dnia 22 lutego 1649 roku zatytułowanego "Komisyjne oznaczenie granic miedzy gruntami Kuźnicy Bogucickiej a Brynowem i Piotrowicami" wynika, ze obszar dawnych Piotrowic był znacznie większy. Piotrowice graniczyły bezpośrednio z Mysłowicami, Kuźnicą Bogucicką oraz Załężem. Po usamodzielnieniu się Podlesia i Zarzecza z pozostałych ziem powstały Piotrowice i folwark. Wieś należała do właścicieli ziemi pszczyńskiej, najpierw dynastii Promnitzów, a następnie książąt Anhalt-Cöthen i Hochbergów.

W połowie XV wieku pojawiła się wzmianka w dokumencie wystawionym przez księcia Janusza Raciborskiego (ówczesnego pana ziemi pszczyńskiej), zatwierdzającego wolnemu sołtysowi Piotrowic (Petrowicz-Uniczowa) Piotrowi Ostrzeżonemu prawo do posiadania karczmy, młyna, stawików i gruntów. Zachowane dokumenty informują, że wcześniej na wolnym sołectwie Piotrowic był Mikołaj z Urbanowic. Kolejnymi sołtysami byli Mateusz (od 1549), Maciej (1586), Jurek (1620) i Jan Wieczorek, który to w roku 1640 zawarł ugodę z baronem Zygfrydem Promnitzem co do oddania mu karczmy, młyna i roli (na terenie dzisiejszego Ochojca) w zamian za gospodarstwo siodłaczne Krzysztofa Czepki. Na gruntach tych utworzono w połowie XVII wieku mały folwark, zwany Ochojcem (od nazwy lasu). Od XVII wieku czynne były w gminie Piotrowice trzy młyny: pierwszy na rzece Ślepiotce w Ochojcu, drugi w Zadolu, kolonii Piotrowic, na tej samej rzece oraz w centrum Piotrowic na rzece Dupinie (dziś rzeka Mleczna).

Przez Piotrowice przebiegał prastary trakt handlowy (istniejący do połowy XVIII wieku) wiodący od strony Mikołowa do Mysłowic, tzw. furmaniec, którym wożono m.in. sól z Wieliczki. Na granicy Piotrowic (dzisiejszy teren Ochojca) do połowy XVII wieku pobierano dla pana pszczyńskiego cło drogowe.

W roku 1818 w Piotrowicach założono pierwszą szkołę. W trzydzieści lat później uczył w niej (od 1847 do 1850 roku) Karol Miarka, działacz narodowy na Górnym Śląsku, pisarz i twórca oficyny drukarskiej w Mikołowie. W 1856 roku rozpoczęto starania o budowę nowej szkoły w Piotrowicach. W 1830 roku wieś posiadała 42 domy i liczyła 751 mieszkańców. Oprócz nauczyciela pracowało wówczas w Piotrowicach po dwóch kramarzy, karczmarzy i młynarzy.

[edytuj] Historia Piotrowic w XX wieku

Tradycje śląskiej wsi zachowały Piotrowice do czasów pierwszej wojny światowej. Obchodzono tu święta ludowe, m.in. sobótkę i uroczystości związane z topieniem marzanny. W początkach XX wieku wieś zaczęła nabierać charakteru osady podmiejskiej. Mieszkali w niej wówczas robotnicy zatrudnieni w okolicznych kopalniach i hutach. Rodziły się zalążki przemysłu.

W 1907 roku powstała w Piotrowicach fabryka urządzeń i maszyn górniczych. W roku 1910 osada liczyła około 3 500 mieszkańców (dziesięć lat wcześniej 2 053).

Przed pierwszą wojną światową w Piotrowicach rozwijało się polskie życie narodowe i polityczne. W roku 1908 górnik Jan Grocki założył tutaj komórkę PPS, a w dwa lata później Piotr Gierlotka – filię oddziału górników Związku Zawodowego Polskiego. Powstało Towarzystwo Czytelni Ludowych i Towarzystwo Śpiewu "Jutrzenka", których organizatorem był górnik Ludwik Widach, oraz gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół". Miejscem spotkań plenerowych i koncertów stało się Zadole, niegdyś przysiółek Piotrowic. W wyborach komunalnych z XI 1919 lista polska zdobyła 13 z 15 mandatów.

W okresie przed powstaniami śląskimi Piotr Gierlotka utworzył tu konspiracyjną Polską Organizację Wojskową. Podczas plebiscytu w 1921 roku 89% mieszkańców gminy opowiedziano się za przyłączeniem do Polski, a mieszkańcy obszaru dworskiego prawie w 100%. W czasie powstań śląskich piotrowicka POW przekształcona została w kompanię wchodzą w skład 1 batalionu 1 pułku pszczyńskiego. W czasie III powstania śląskiego piotrowiczanie walczyli m.in. Pod Górą św. Anny. Piotrowice zostały przejęte przez powstańców śląskich już 3 V 1921 r. i utrzymane aż do zakończenia powstania.

W latach międzywojennych ożywiły działalność organizację polityczne, związkowe oraz kulturalne. W roku 1935 nastąpiła reorganizacja chóru mieszanego "Jutrzenka". W Piotrowicach działały również organizacje kobiece, jak Liga Kobiet i Towarzystwo Matek Polek.

W Polsce niepodległej Piotrowice rozrastały się. Powstała nowa zabudowa wzdłuż dzisiejszych ulic Armii Krajowej i gen. Zygmunta Waltera Jankego. Rozwijała produkcję fabryka urządzeń i maszyn górniczych (od 1930 roku nosi nazwę Piotrowicka Fabryka Maszyn), zatrudniające od 80 do 250 robotników. Gmina Piotrowice, wraz z Kostuchną i Ochojcem, liczyła w 1936 roku 8 066 mieszkańców, zajmowała w sumie 1 200 hektarów powierzchni, z tego 400 hektarów ziemi ornej, 280 hektarów łąk, 319 hektarów lasów i jeden hektar stawów. W 1936 roku utworzono w Piotrowicach parafię katolicką. W dwa lata później wydzielono część obszaru Piotrowic i włączono do Katowic. W marcu 1939 roku wyłączono gminę Piotrowice, podobnie jak i Panewniki, z powiatu pszczyńskiego. Weszła ona następnie w skład rozrastającego się powiatu katowickiego.

Podczas okupacji niemieckiej od 1939 r., działało w Piotrowicach tajne harcerstwo, któremu przewodził Karol Kornas – podporucznik rezerwy, pełniący obowiązki szefa sztabu oraz kierownika wywiadu tajnej organizacji Siły Zbrojne Polski. Kornas został aresztowany i skazany przez sąd, zginął w 1942 roku w berlińskim więzieniu. W okresie wojny i okupacji 63 obywateli Piotrowic oddało życie za wolność Polski, w tym 46 zginęło w więzieniach i obozach koncentracyjnych (wśród nich m.in. patroni piotrowickich ulic: bracia Wiechułowie, 31-letni lekarz Bolesław – harcmistrz, działając w szeregach ZWZ-AK organizował służbę sanitarną w Śląskim Okręgu i 29-letni Władysław – działacz ruchu oporu).

Na terenie Zakładów Naprawczych taboru Kolejowego w Piotrowicach mieścił się w latach okupacji obóz pracy, w którym przebywali Polacy, Rosjanie i Ukraińcy.

Po wyzwoleniu w 1945 r. nastąpił szybki rozwój Piotrowic. Na terenie gminy mieszkało około 10 tysięcy osób, w tym w Piotrowicach 7 500. Piotrowicka Fabryka Maszyn "Famur" (obecnie Fabryka Maszyn Górniczych „Famur” S.A.) rozwijała produkcję, powiększała się o nowe hale, magazyn, obiekty socjalne. Na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych powstał w Piotrowicach Zespół Szkół Zawodowych nr 2 o specjalności poligraficznej (m.in. Technikum Poligraficzne) i radiowo-telewizyjnej przy ul. Armii Krajowej oraz zespół szkół Centralnego Związku Spółdzielczości Pracy (m.in. Technikum Fotograficzne). W roku 1951 włączono Piotrowice do Katowic. W latach sześćdziesiątych powstały bloki mieszkalne wzdłuż ulic Kościuszki (tzw. Osiedle Kolejowe), gen. Zygmunta Waltera Jankego i Kostki Napierskiego. W latach osiemdziesiątych wzniesiono osiedle mieszkaniowe, tzw. Targowisko przy ulicy Fredry i gen. Zygmunta Waltera Jankego. Rozwinęło się tu również budownictwo indywidualne (głównie w rejonie ulicy Fredry) i spółdzielcze (domki jednorodzinne). Od 1980 roku w Piotrowicach ma siedzibę Spółdzielnia mieszkaniowa "Silesia" (ul. Żurawia i Głuszców).

W latach 1974-1979 w miejscu rozebranego neobarokowego kościoła przy ulicy Fredry zbudowano nowy. Parafia piotrowicka pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i Świętego Jana Bosko erygowana została 1 września 1936 roku, chociaż kościół wzniesiono w 1930 roku.

Na początku lat osiemdziesiątych rozpoczęto budowę osiedla mieszkaniowego „Południe” zlokalizowanego na terenie Piotrowic, Kostuchny, Podlesia i Zarzecza. Na granicy z Ochojcem wybudowano bloki dla 20 tys. mieszkańców (osiedle Odrodzenia).

W roku 1980 w Piotrowicach mieszkało około 12 tysięcy osób. Piotrowice od północy graniczą z Zadolem, na wschodzie z Ochojcem i Murckami, na południu z Kostuchną, od zachodu z Zarzeczem.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Piotrowice Wczoraj i Dziś witryna poświęcona dzielnicy