Magurycz
Z Wikipedii
Nieformalna Grupa Kamieniarzy "Magurycz" – nieformalna organizacja nie posiadająca osobowości prawnej (stowarzyszenie jest w stadium rejestracji, powtórne zebranie założycielskie odbyło się 25 listopada 2006).
Jej członkiem zostać może każdy, kto gotów jest poświęcić się pracy na cmentarzach (i nie tylko), permanentnym powrotom do przeszłości i odkrywaniu tajemnicy pozornej pustki, naturalnie bez względu na narodowość czy wyznanie.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Historia Magurycza sięga roku 1986, kiedy to Szymon Modrzejewski zaczął zajmować się greckokatolickim cmentarzem w Berehach Górnych (Bieszczady). Rok później Stanisław Kryciński zorganizował pierwszy obóz remontowy na cmentarzach w Bystrem i Michniowcu.
Źródłem tego pomysłu była Akcja Opis trwająca od końca lat siedemdziesiątych, której celem było uchwycenie przeszłości w każdej dostępnej jeszcze materialnej i duchowej formie. W pierwszym obozie założyciel "Magurycza", Szymon Modrzejewski, wziął udział jako uczestnik.. Przedsięwzięcie to nosiło nazwę "Nadsanie" i było częścią działań Społecznej Komisji Opieki nad Zabytkami Sztuki Cerkiewnej przy Towarzystwie Opieki nad Zabytkami (rozwiązanej w 1999 roku), w której zarządzie obaj wymienieni zasiadali przez 10 lat. Od roku 1988 do 1996 Stanisław Kryciński i Szymon Modrzejewski organizowali wspomniane obozy wspólnie. Od roku 1997 Szymon Modrzejewski prowadzi działalność samodzielnie ("Nadsanie" przestało istnieć). Cele przedsięwzięcia pozostają takie same i noszą nazwę obozów-warsztatów Nieformalnej Grupy Kamieniarzy "Magurycz", która działa głównie pod auspicjami Towarzystwa Karpackiego.
Obozów "Nadsania" odbyło się 12, z kolei "Magurycza" 19.
[edytuj] Cele
Celem obozów-warsztatów (odbyło się ich 31!), organizowanych od 19 lat, jest ratowanie, inwentaryzacja i dokumentacja sztuki sepulkralnej, krzyży i kapliczek przydrożnych oraz wszelkich obiektów sztuki cerkiewnej pozostających bez opieki (chrzcielnice, krzyże ze zwieńczeń nie istniejących cerkwi, kostnice, kaplice, archiwalia) na terenach zamieszkiwanych pierwotnie głównie przez Bojków i Łemków, ale także Żydów, Polaków, Cyganów i Niemców. Zachowanie tych elementów krajobrazu ma istotny wpływ na współczesną percepcję regionu jako miejsca, w którym jeszcze nie tak dawno współistniały różne kultury i religie. Ich dzisiejszy stan zachowania pozostawia wiele do życzenia. Zdecydowana większość obiektów, która jest przedmiotem naszego zainteresowania, została celowo zdewastowana. Jesteśmy przekonani – na co wskazują kilkunastoletnie doświadczenia – że przywracanie im dawnej świetności (tworzenie optymalnych warunków ekspozycji) ma niebagatelny wpływ na możliwość ich zachowania, a tym samym kształtowanie postaw dalekich od nienawiści, ksenofobii czy zwyczajnego niezrozumienia, o krajobrazie kulturowym nie wspominając. Zazwyczaj zajmujemy się cmentarzami we wsiach, które dzisiaj nie istnieją.
Idea pracy na cmentarzach jest apolityczna, nie służy żadnej instytucji, kultowi, nie głosi żadnej jedynie słusznej wizji historii, nie wynika też z inspiracji religijnej, a odwołuje się do wrażliwości i potrzeby służenia. Jej istota tkwi w fascynacji różnorodnością i możliwością współistnienia tego, co zdaje się antynomią. Współistnienie i współodczuwanie to słowa, które są kluczem do pojmowania naszych intencji. Intencji i przekonań, które w zupełnie nieoczekiwany sposób znalazły wyraz w dwóch dokumentach odnalezionych przez nas na strychu cerkwi pw. św. Onufrego w Wisłoku Wielkim (Dolnym). Jeden z nich to rozporządzenie wydane przez Wysoki Wydział krajowy dnia 31 XII 1892 roku "w celu ochrony wszelkich zabytków przeszłości mających wartość artystyczną lub pamiątkową", drugi to okólnik tegoż Wydziału krajowego z roku 1889 "wzywający do ochrony licznych w kraju naszym zabytków przeszłości mających znaczenie archeologiczne, historyczno-pamiątkowe albo artystyczne".
Prace wykonywane podczas obozu mają charakter całkowicie społeczny i w istotny sposób przyczyniają się do rozwoju wrażliwości na sztukę mniejszości narodowych zarówno uczestników obozu, jak i społeczności obecnie zamieszkujących te tereny (od paru lat pracujemy na terenie powiatu sanockiego). Sprzyjają także szeroko pojętej tolerancji, bezinteresowności i zachowaniu cząstki ginącego krajobrazu kulturowego (duchowego!). Dokonania Grupy Kamieniarzy "Magurycz" nie pozostają bez echa wśród lokalnych społeczności. Naturalnie wskazane konteksty, jak podkreśliliśmy wcześniej, nie są motywem naszego działania, a rodzą się samoistnie, co jest nieuniknione.
[edytuj] Zdobywanie funduszy
Fundusze (dotacje celowe) na niezbędne materiały, przejazdy, wyżywienie i dokumentację zdobywamy aplikując do różnych fundacji:
- Fundacja im. Stefana Batorego (dawniej)
- Fundacja Karpacka
- Fundacja Wspomagania Wsi
- Polska Fundacja Dzieci i Młodzieży (operator Polsko – Amerykańskiej Fundacji Wolności)
- Fundacja Ochrony Bioróżnorodności Karpat Wschodnich
Sporadycznie, acz to wyjątkowo cenne, wspomagały nas finansowo osoby prywatne. Na różne inne sposoby pomagała, pomaga i – mamy nadzieję – będzie pomagać Maguryczowi grupa osób prywatnych.
[edytuj] Kalendarium obozów
W latach 1987 – 2004 prace remontowe i porządkowe prowadzono w następujących – często dziś nie istniejących – miejscowościach Bieszczadów, Beskidu Niskiego, Pogórza Przemyskiego i Roztocza:
I – sierpień 1987
- Michniowiec, gm. Czarna, cmentarz greckokatolicki i krzyże przydrożne,
- Bystre, gm. Czarna, cmentarz greckokatolicki i krzyże przydrożne,
- Chmiel, gm. Lutowiska, cmentarz greckokatolicki, płyta nagrobna z XVII w..
II – sierpień 1988
- Lipie, gm. Czarna, cmentarz greckokatolicki i krzyże przydrożne,
- Lutowiska, gm. Lutowiska, cmentarz greckokatolicki i krzyże przydrożne,
- Smolnik n/Sanem**, gm. Lutowiska, cmentarz greckokatolicki i krzyże przydrożne.
III – sierpień 1989
- Polana, gm. Czarna, cmentarz greckokatolicki i rzymskokatolicki,
- Dwernik, gm. Lutowiska, cmentarz greckokatolicki i krzyże z nieistniejącej cerkwi,
- Berehy Górne**, gm. Lutowiska, cmentarz greckokatolicki i krzyże z nieistniejącej cerkwi.
IV – sierpień 1990
- Sianki**, gm.Lutowiska, cmentarz greckokatolicki, kaplica grobowa,
- Beniowa**, gm. Lutowiska, cmentarz greckokatolicki, podstawa pod chrzcielnicę(?), krzyże z nieistniejącej cerkwi, krzyż przydrożny,
- Bukowiec**, gm. Lutowiska, cmentarz greckokatolicki, cmentarz wojskowy z I wojny światowej, krzyże z nieistniejącej cerkwi, krzyż przydrożny,
- Dźwiniacz Górny**, gm. Lutowiska, cmentarz greckokatolicki i krzyże przydrożne.
V – sierpień 1991
- Stuposiany, gm. Lutowiska, cmentarz greckokatolicki,
- Wołosate, gm. Lutowiska, cmentarz greckokatolicki i krzyże przydrożne,
- Caryńskie**, gm. Lutowiska, cmentarz greckokatolicki i krzyż przydrożny.
VI – sierpień 1992
- Bandrów, gm. Ustrzyki Dolne, cmentarz greckokatolicki i krzyże przydrożne,
- Stebnik, gm. Ustrzyki Dolne, cmentarz greckokatolicki i krzyże przydrożne.
VII – sierpień 1993
- Jałowe, gm. Ustrzyki Dolne, cmentarz greckokatolicki,
- Moczary, gm. Ustrzyki Dolne, cmentarz greckokatolicki,
- Bandrów, gm. Ustrzyki Dolne, krzyże przydrożne,
- Zatwarnica, gm. Lutowiska, cmentarz greckokatolicki,
- Hulskie**, gm. Lutowiska, cmentarz greckokatolicki oraz ruiny cerkwi,
- Krywe**, gm. Lutowiska, cmentarz greckokatolicki,
- Tworylne**, gm. Czarna, cmentarz greckokatolicki.
VIII – sierpień 1994
- Smolnik n/Sanem**, gm. Lutowiska, rekonstrukcja XIX-wiecznego nagrobka z ok. 250 części, cmentarz greckokatolicki,
- Chmiel, gm. Lutowiska, płyta nagrobna z XVII w, cmentarz greckokatolicki,
- Tworylne**, gm. Czarna, cmentarz greckokatolicki,
- Rajskie, gm. Solina, cmentarz greckokatolicki,
- Bystre, gm. Baligród, cmentarz greckokatolicki,
- Berehy Górne**, gm. Lutowiska, cmentarz greckokatolicki,
- Caryńskie**, gm. Lutowiska, cmentarz greckokatolicki.
IX – sierpień 1995
- Smolnik n/Sanem**, gm. Lutowiska, kontynuacja prac rozpoczętych w 1994 roku,
- Balnica**, gm. Komańcza, cmentarz greckokatolicki, krzyże z nie istniejącej cerkwi,
- Wola Michowa, gm. Komańcza, cmentarz żydowski, rozpoczęcie prac,
- Nowy Łupków, gm. Komańcza, cmentarz greckokatolicki.
W latach 1996-98 Stanisław Kryciński zorganizował jeszcze 3 obozy o charakterze konserwatorskim, po czym "Nadsanie" przerodziło się w przedsięwzięcie archeologiczne (latem 1999 i 2000 roku prowadził pionierskie i niezwykle ciekawe wykopaliska w Berehach Górnych, gm. Lutowiska). Miejscowości, w których działał St. Kryciński oznaczono literą N. Szymon Modrzejewski od roku 1996 prowadzi działalność samodzielnie, a miejscowości, w których prowadzono prace nie są poprzedzone żadną literą. Na życzenie St. Krycińskiego Szymon Modrzejewski zaprzestał używania nazwy "Nadsanie", chociaż nie zmienia to faktu, że cele obozów pozostały takie same. Z konieczności kolejne obozy noszą roboczą nazwę: obozów konserwatorskich Nieformalnej Grupy Kamieniarzy "Magurycz".
X – sierpień 1996
- Smolnik n/Sanem**, gm. Lutowiska, zakończenie prac rozpoczętych w 1994 roku,
- Wola Michowa, gm. Komańcza, cmentarz żydowski, zakończenie prac,
- Balnica**, gm. Komańcza, pańszczyźniany(?) krzyż przydrożny,
- Nowica, gm. Uście Gorlickie, cmentarz greckokatolicki.
sierpień 1996
- N – Królik Wołoski, gm. Rymanów, cmentarz greckokatolicki,
- N – Deszno, gm. Rymanów, cmentarz greckokatolicki,
- N – Bałucianka, gm. Rymanów, cmentarz greckokatolicki.
XI – wrzesień 1997
- Wisłok Wielki (górny), gm. Komańcza, cmentarz greckokatolicki, chrzcielnica z nieistniejącej cerkwi,
- Nowica, gm. Uście Gorlickie, remont kostnicy z II poł. XIX w., I etap prac zakończono w V 1998 r.
lipiec 1997
- N – Wisłoczek, gm. Rymanów, cmentarz greckokatolicki i choleryczny,
- N – Tarnawka, gm. Rymanów, cmentarz greckokatolicki.
XII – sierpień 1998
- Wisłok Wielki (dolny), gm. Komańcza, cmentarz greckokatolicki, krzyż przydrożny, odkrycie archiwum zwierzchności gminy z lat 1885-1896 oraz dokumentów parafialnych, wstępne czynności konserwatorskie, inwentaryzacja, indeks (XII 1998 – II 1999),
- Balnica**, gm. Komańcza, rozpoczęcie remontu murowanej kaplicy przy cudownym źródle z lat 70. XIX w,
- Wołowiec, gm. Sękowa, wybrane krzyże przydrożne,
wrzesień 1998
- Radruż, gm. Horyniec, cmentarz greckokatolicki,
lipiec 1998
- N – Puławy, gm. Rymanów, cmentarz greckokatolicki,
- N – Rudawka Rymanowska, gm. Rymanów, krzyż przydrożny.
XIII – sierpień 1999
- Wisłok Wielki (dolny), gm. Komańcza, polichromia w cerkwi pw. św. Onufrego (obecnie kościół rz.-kat.) z 1854 r., chorągiew procesyjna z końca XVIII w., ekspozycja muzealna w wieży w / w cerkwi przygotowanie i konserwacja eksponatów,
- Wisłok Wielki (górny), gm. Komańcza, krzyż przydrożny.
- Moszczaniec, gm. Komańcza, cmentarz greckokatolicki,
- Czystohorb, gm. Komańcza, cerkwisko, cmentarz greckokatolicki, chrzcielnica z nieistniejącej cerkwi.
lipiec, sierpień, październik 1999
- Balnica**, gm. Komańcza, kontynuacja remontu kaplicy.
XIV – sierpień/wrzesień 2000
- Moszczaniec, gm. Komańcza, krzyże przydrożne,
- Wola Niżna, gm. Dukla, cmentarz cerkiewny oraz pozostałe dwa cmentarze greckokatolickie,
- Wola Wyżna**, gm. Dukla, cmentarz greckokatolicki, cerkwisko, krzyż przydrożny,
- Jasiel**, gm. Dukla, oba cmentarze greckokatolickie, krzyż kuty ze zwieńczenia nie istniejącej cerkwi, krzyże przydrożne,
- Rudawka Jaśliska**, gm. Dukla, wybrane krzyże przydrożne – rozpoczęcie prac,
- Wisłok Wielki (dolny), gm. Komańcza, drobne prace przy kolejnych eksponatach powstającej w cerkwi ekspozycji muzealnej.
XV – maj 2001
- Balnica**, gm. Komańcza, zakończenie prac przy naprawie i rekonstrukcji więźby kopuły i sygnaturki, przekrycie blachą ocynkowaną przez wyspecjalizowaną firmę
- Szczerbanówka**, gm. Komańcza, naprawa krzyża kutego z nie istniejącej cerkwi
- Wisłok Wielki (dolny), gm. Komańcza, krzyż przydrożny, dokumenty zwierzchności gminnej, chrzcielnica z Woli Wyżnej, VIII/IX 2001
- Czeremcha**, gm. Dukla, cerkwisko, cmentarz greckokatolicki, krzyże przydrożne,
- Lipowiec**, gm. Dukla, cmentarz greckokatolicki,
- Wisłok Wielki, gm. Komańcza, krzyż przydrożny (Wisłok Górny), prace nad ekspozycją muzealną (eksponaty z Czeremchy i Radoszyc),
- Radoszyce, gm. Komańcza, cerkiew – dokumenty gminne i parafialne, sprzęty liturgiczne,
- Jasiel**, gm. Dukla, krzyż przydrożny,
- Berehy Górne**, gm. Lutowiska, cmentarz greckokatolicki.
XVI – luty 2002
- Morochów, gm. Zagórz – cmentarz greckokatolicki grzebalny, dokumentacja fotograficzna i opisowa stanu zachowania, rozpoczęcie prac remontowych,
czerwiec 2002
- Radocyna**, gm. Sękowa – cmentarz greckokatolicki (ob. prawosławny), wybrane krzyże przydrożne (fundusze uzyskane przez Diecezjalny Ośrodek Kultury Prawosławnej),
sierpień 2002
- Solinka**, gm. Cisna – cmentarz greckokatolicki, krzyż kuty z nieistniejącej cerkwi,
- Maniów, gm. Komańcza – cmentarz greckokatolicki, krzyż kuty z nieistniejącej cerkwi,
- Smolnik n/Osławą, gm. Komańcza – cmentarz greckokatolicki,
- Surowica**, gm. Komańcza – cmentarz greckokatolicki stary i nowy.
- Szczerbanówka**, gm. Komańcza – krzyż kuty z nie istniejącej cerkwi,montaż na cerkwisku,
wrzesień/październik 2002
- Wisłok Wielki, gm. Komańcza – ekspozycja muzealna,
- Balnica**, gm. Komańcza – kontynuacja remontu kaplicy, rekonstrukcja łuku nad wejściem, rozpoczęcie rekonstrukcji ogrodzenia.
XVII – kwiecień 2003
- Wisłok Wielki, gm. Komańcza – ekspozycja muzealna – nieoficjalne otwarcie,
- Kołonice, Jabłonki, Wernejówka, Zawoje – inwentaryzacja cmentarzy greckokatolickich i krzyży przydrożnych,
sierpień/wrzesień 2003
- Zawoje**, gm. Rymanów – cmentarz greckokatolicki, cerkwisko,
- Wernejówka**, gm. Rymanów – krzyż przydrożny,
- Polany Surowiczne**, gm. Komańcza – cmentarz greckokatolicki cerkiewny i grzebalny, cerkwisko, krzyż przydrożny,
- Darów**, gm. Komańcza – cmentarz greckokatolicki, krzyż przydrożny,
- Krzyże przydrożne na skrzyżowaniu drogi Polany Surowiczne – Surowica z drogą do Puław, gm. Komańcza.
- Wisłok Wielki, gm. Komańcza – XVIII-wieczna chorągiew procesyjna – konserwacja,
XVIII – lipiec 2004
- Korczmin, gm. Ulhówek – cmentarz greckokatolicki,
sierpień 2004
- Szczawne, gm. Komańcza – cmentarz prawosławny cerkiewny i grzebalny,
- Komańcza, gm. Komańcza – cmentarz cerkiewny prawosławny, cmentarz greckokatolicki grzebalny, kuty krzyż cerkiewny,
- Szklary**, gm.Dukla – cmentarz cerkiewny greckokatolicki, chrzcielnica, cerkwisko,
XIX – maj 2005
- Szklary, gm. Dukla, cmentarz greckokatolicki,
- Mszana, gm. Dukla, cmentarz cerkiewny, cerkwisko
lipiec 2005
- Jaśliska, gm. Dukla – wydobycie macew z koryta rzeki, wstępne prace zabezpieczające
sierpień 2005
- Mszana, gm. Dukla cmentarz greckokatolicki, kapliczki i krzyże przydrożne
wrzesień 2005
- Kotań, gm. Krempna, lapidarium, cmentarz greckokatolicki
