Ksawery Branicki (przyrodnik)
Z Wikipedii
Ksawery Branicki (1864-1926), prawnuk targowiczanina Franciszka Ksawerego, syn Konstantego Branickiego (podróżnika i kolekcjonera, zm. 1884 r.). Dziedzic wielkich majątków ziemskich na kijowszczyźnie, właściciel dóbr Montrésor we Francji (odziedziczonych po stryju Ksawerym), od 1892 r. właściciel dóbr wilanowskich odziedziczonych po Aleksandrze Potockiej, od 1911 r. właściciel dóbr Roś (ordynacja roska) na grodzieńszczyźnie odziedziczonych po wuju Stefanie Potockim.
Finansował badania przyrodnicze w Ameryce Południowej i Afryce. Kontynuował rozpoczęte przez ojca gromadzenie zbiorów przyrodniczych, głównie zoologicznych i w 1887 r. udostępnił je publiczności w prywatnym muzeum przyrodniczym (Muzeum im. Branickich), które w 1919 r. przekazał państwu polskiemu. Wraz ze zbiorami Gabinetu Zoologicznego powstałego w 1819 r. przy Uniwersytecie Warszawskim utworzyło ono Dział Zoologiczny Narodowego Muzeum Przyrodniczego.
W czasie I wojny światowej, po zajęciu Warszawy przez Niemców w 1915 r. wyjechał do Kijowa. Po zakończeniu wojny przebywał głównie w Montrésor. Miał opinię dziwaka i skąpca w życiu prywatnym, prawdopodobnie z powodu ograniczania osobistych wydatków po utracie w wyniku rewolucji bolszewickiej dóbr ukraińskich i dochodów ze zniszczonych w czasie wojny polsko-bolszewickiej dóbr Roś. Znaczne środki przeznaczał na utrzymanie podupadłych po wojnie pałacu i zbiorów muzeum w Wilanowie.
Żonaty z cioteczną siostrą Anną Potocką (1863-1953). Miał pięcioro dzieci. Córki Jadwigę i Katarzynę. Zmarłych przed nim synów Władysława i Konstantego oraz Adama.
Zmarł w Montrésor w czerwcu 1926 r. zapisując dobra wilanowskie i roskie synowi Adamowi, a Montrésor córce Jadwidze, żonatej ze Stanisławem Reyem.
