Kontrabas
Z Wikipedii
Kontrabas - muzyczny instrument strunowy z grupy smyczkowych; jest największym instrumentem tej grupy.
Kontrabas składa się z wielkiego pudła rezonansowego z dwoma otworami w kształcie stylizowanej litery f, gryfu z bezprogową podstrunnicą, zakończonego główką w charakterystycznym kształcie ślimaka. Struny, podparte na mostku, napinane są za pomocą klinowych naciągów.
Instrument posiada cztery struny strojone w kwartach (począwszy od najniżej strojonej): E (41,2Hz), A (55Hz), D (73,4Hz), G (98Hz) i obejmuje zakres dźwięków od E do g1 w typowym wykorzystaniu, jednak w niektórych utworach solowych z wykorzystaniem flażoletów przy podstawku sięga się prawdziwego kresu skalowego kontrabasu uzyskując w ten sposób nawet dźwięki o wyskokościach przekraczających g2 (g dwukreślne w brzmieniu) sięgając nawet g3. Kontrabas transponuje oktawę w dół.
Kotrabas, podobnie jak inne instrumenty z tej rodziny (skrzypce, altówka i wiolonczela) powstał w początkach XVI wieku. W przeciwieństwie do wymienionych wyżej, nie ma źródeł w żadnym z dawnych instrumentów. Początkowo prawdopodobnie był wiolonczelą o niższym stroju. Ze względu jednak na to, że pudło wiolonczeli było zbyt małe, by odpowiednio wzmocnić tak niskie dźwięki, zaczęto budować instrumenty większych rozmiarów. Pierwsze znane odniesienie do instrumentu pochodzi z pism Preatoriusa (1571-1621). Pisze on o instrumencie nazwanym violon da gamba sub-base. Był to monstrualny instrument o wysokości ponad ośmiu stóp (ponad 2,4 m), posiadający pięć strun. Podstrunnica wyposażona była w progi, a instrumentalista, grał nuty o oktawę niżej niż zapisane były w partyturze, co jest zresztą standardową praktyką do dziś. Kontrabas opisany przez Preatoriusa był przedstawicielem włoskiej szkoły budowy tego instrumentu. Mniej więcej w tym samym czasie powstała niemiecka szkoła budowy kontrabasów. Instrumenty niemieckie były nieco mniejsze i miały inną konstrukcję pudła. We włoskich basach tylna ściana pudła była wypukła (z rodzajem podłużnego garba), podczas gdy w niemieckich płaska.
W okresie baroku kontrabas był używany sporadycznie. Jego stosowanie utrudniały wielkie rozmiary oraz problem z uzyskaniem strun, produkowanych z preparowanych jelit. Dopiero wraz z wynalezieniem nowych, srebrnych, zwitych strun kontrabas stał się funkcjonalnym instrumentem i wszedł do normalnego zestawu orkiestralnego. W XVIII wieku kontrabas ostatecznie przyjmuje postać używaną do dziś, tracąc jednocześnie progi na podstrunnicy.
Aby uzyskać jeszcze niższe tony, kontrabas wyposaża się w skomplikowane urządzenie przestrajające strunę E lub dodaje dodatkową niższą strunę strojoną do C. Eksperymenty w osiąganiu coraz niższych dźwięków z kontrabasu doprowadziły do budowy dziwacznych instrumentów jak np. Oktabass, trzy strunowa odmiana kontrabasu o wysokości ponad 3,9 m, zbudowana przez Jean-Baptiste Vuillaume w 1849. Na oktabasie grało jednocześnie dwóch instrumentalistów. Najniższym dźwiękiem granym przez instrument był C. W 1989 Amerykanin John Geyer zbudował jeszcze większy instrument Grand Bass mierzący 4,5 m wysokości.
Pierwszym wirtuozem kontrabasu był Domenico Dragonetti (1763-1846). Dzięki niemu kontrabas znalazł swoje miejsce w orkiestrze. Giovanni Bottesini (1821-1889) wzniósł sztukę gry na kontrabasie do zenitu czyniąc z niego instrument solowy. Swą grą zainspirował Verdiego do skomponowania solowej partii na ten instrument w operze Otello. Stałe miejsce pośród pierwszoplanowych instrumentów w orkiestrze kontrabas zajął za sprawą Ryszarda Wagnera, który rozciągnął zakres brzmienia orkiestry do ekstremum.
Kompozytorami komponującymi utwory solowe na kontrabas byli:
- Domenico Dragonetti
- Sergey Koussevitzky
- Giovanni Bottesini
- Paul Hindemith
- Galina Ustwolskaja
- Barry Guy
- Henry Eccles
- Tadeusz Wielecki
- Józef Emanuel Storch
Do XIX i XX-wiecznych wirtuozów instrumentu należą: Gustav Laska, Lebrecht Goedecke, Eduard Madenski, Italo Caimmi, Eduard Nanny, Franz Simamdl, Joseph Eraebe, Sergey Koussevitzky,Jorma Katrama, Gary Karr, Bartosz Sikorski, Jerzy Dybał oraz Helmut Nadolski. Od czasów Dragonettiego wśród kontrabasistów-solistów grających smyczkiem popularny stał się alternatywny strój fis, h, E, A. Miało to związek z faktem, iż używane dawniej struny (wykonywane z jelit zwierzęcych) w stroju tradycyjnym (E,A,d,g) nie posiadały zadawalającej siły brzmienia. Przy silniejszym naprężeniu uzyskiwano silniejszy dźwięk, ale także podwyższony strój. Wspóczesnie coraz więcej solistów używa stroju orkiestrowego(E,A,d,g).
W XX wieku kontrabas wszedł na stałe do instrumentarium jazzowego oraz rock-and-rollowego w pierwszej fazie rozwoju, jako element sekcji rytmicznej. Grano na nim niemal wyłącznie pizzicato. Do jazzowych wirtuozów instrumentu należą:
- Ray Brown
- Oscar Pettiford
- Red Callender
- Charles Mingus
- Eddie Gomez
- Dave Holland
- Ron Carter
Współcześnie kontrabas w muzyce rozrywkowej jest często zastępowany przez gitarę basową, a z muzyki pop i rock został niemal całkowicie przez nią wyparty.
Zobacz też: Bas, basista, kontrabas elektryczny.
