Interwał

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

W teorii muzyki interwał (z łac. intervallum - dosłownie "miejsce pomiędzy szańcami") to różnica wysokości między dwoma dźwiękami. Interwały mogą wystąpić:

między dwoma współbrzmiącymi jednocześnie dźwiękami - interwały harmoniczne
między dwoma następującymi po sobie dźwiękami - interwały melodyczne

Spis treści

1 Nazewnictwo
2 Podział interwałów
3 Oznaczanie interwałów
4 Przewroty interwałów
5 Określanie nazwy interwału
6 Budowanie interwałów
7 Rozwiązywanie interwałów
8 Różnica częstotliwości dźwięku w zależności od interwału
9 Zobacz też
10 Źródła

[edytuj] Nazewnictwo

Nazwy interwałów pochodzą od łacińskich nazw liczebników i określają ilości stopni zawartych między dźwiękami tworzącymi dany interwał, wraz z tymi dźwiękami.

Nazwy interwałów (w nawiasie podano ilość stopni tworzących interwał):
pryma (1) – odległość między tymi samymi dźwiękami (np. c¹-c¹)
sekunda (2) – odległość między sąsiednimi dźwiękami (np. c¹-d¹)
tercja (3)
kwarta (4)
kwinta (5)
seksta (6)
septyma (7)
oktawa (8)
nona (9)
decyma (10)
undecyma (11)
duodecyma (12)
tercdecyma (13)
kwartdecyma (14)
kwintdecyma (15) – odległość dwóch oktaw (np c¹-c³)

Dla interwałów większych od kwintdecymy (dwóch oktaw) stosuje się nazwy: dwie (trzy, itd.) oktawy i sekunda (tercja, kwarta, itd.).

[edytuj] Podział interwałów

[edytuj] Proste, złożone

Podział ten dotyczy ilości stopni zawartych w interwale:

interwały proste – to interwały o rozpiętości nie przekraczającej ośmiu stopni zawartych między dźwiękami składowymi (czyli wszystkie od prymy do oktawy włącznie).
interwały złożone – to interwały o rozpiętości przekraczającej osiem kolejnych stopni (np. nona to oktawa + sekunda).

[edytuj] Czyste, wielkie, małe

Interwały czyste	Interwały wielkie	Rozmiar w półtonach
Pryma czysta Kwarta czysta Kwinta czysta Oktawa czysta Undecyma czysta Duodecyma czysta Kwintdecyma czysta	Sekunda wielka Tercja wielka Seksta wielka Septyma wielka Nona wielka Decyma wielka Tercdecyma wielka Kwartdecyma wielka	Sekunda mała Tercja mała Seksta mała Septyma mała Nona mała Decyma mała Tercdecyma mała Kwartdecyma mała

Uwagi:

Żaden z inerwałów wielkich lub małych nie może być czysty!

Żaden z interwałów czystych nie może być wielki!

Żaden z interwałów czystych nie może być mały!

Zobacz więcej w osobnym artykule: Zestawienie podstawowych interwałów.

[edytuj] Zwiększone, zmniejszone

[edytuj] Interwały zwiększone

Zwiększenie interwału osiągamy przez stosowanie znaków chromatycznych. W przypadku interwałów czystych i wielkich powstają interwały zwiększone, czyli z kwarty czystej powstaje kwarta zwiększona (znika "czysty" z nazwy), a z tercji wielkiej powstanie tercja zwiększona (znika "wielka"). W przypadku interwałów małych powstaje najpierw interwał wielki (z tercji małej powstaje tercja wielka). Później dopiero będzie powstawać interwał zwiększony. Teoretycznie interwały mogą być zwiększane wielokrotnie, w praktyce do rzadkości już należy interwał podwójnie zwiększony, choć zdarzają się nawet interwały czterokrotnie zwiększone.

[edytuj] Interwały zmniejszone

Zmniejszenie interwału osiągamy przez stosowanie znaków chromatycznych. W przypadku interwałów czystych i małych powstaje interwał zmniejszony, czyli z kwarty czystej powstaje kwarta zmniejszona (znika "czysty" z nazwy), a z tercji małej powstanie tercja zmniejszona (znika "mała"). W przypadku interwałów wielkich powstaje najpierw interwał mały (z tercji wielkiej powstaje tercja mała). Poźniej dopiero będzie powstawać interwał zmniejszony. Interwały mogą być zmniejszane wielokrotnie (zob. uwaga wyżej).

[edytuj] Melodyczne, harmoniczne

Interwały melodyczne (zwane sukcesywnymi lub rozłącznymi) to takie, gdy dźwięki następują po sobie. Dzielą się na:

górne – dźwięk wyższy następuje po niższym
dolne – dźwięk niższy następuje po wyższym

Interwały harmoniczne (zwane symultatywnymi lub łącznymi) to takie, gdy dźwięki współbrzmią jednocześnie.

[edytuj] Konsonansowe, dysonansowe

W zależności od współbrzmienia interwały dzieli się na:

konsonansowe czyli zgodnie brzmiące
- doskonałe – wszystkie interwały czyste
- niedoskonałe – tercje i seksty wielkie oraz małe
dysonansowe czyli niezgodnie brzmiące – sekundy i septymy wielkie i małe, tryton (kwarta zwiększona lub kwinta zmniejszona)

Do tego podziału kwalifikują się również odpowiednie interwały złożone!.

W okresie średniowiecza za konsonans uważano jedynie interwały czyste: prymę, kwartę, kwintę i oktawę. Wiek XIII i XIV przyniósł rozluźnienie zasad harmonii, dopuszczając tercję i sekstę jako tzw. konsonanse niedoskonałe. We współczesnej muzyce podziały te zatarły się, a w wyniku osłuchania nawet interwały sekundy i septymy (zwłaszcza septymy małej), często łączonej w akordach z funkcją dominanty nie mają w odczuciu odbiorcy charakteru dysonansu.

[edytuj] Oznaczanie interwałów

Interwały oznacza się odpowiednimi cyframi arabskimi. I tak 1 oznacza prymę, 2 – sekundę, itd... Do oznaczenia interwałów czystych i wielkich wystarczy sama cyfra. Wyjątkiem jest septyma wielka oznaczana 7<. Interwały małe oznacza się dodając > z prawej strony. Wyjątek stanowi septyma mała, którą oznacza się 7.
Interwały zwiększone lub zmniejszone oznacza się umieszczając odpowiednio < albo > z prawej strony cyfry. Wyjątkiem jest septyma zwiększona oznaczana 7<<. Interwały kilka razy zwiększone (lub zmniejszone) oznacza się umieszczając odpowiednią ilość odpowiednich znaków.

[edytuj] Przewroty interwałów

Przewrót interwału prostego to przeniesienie dolnego dźwięku o oktawę wyżej, lub dźwięku górnego o oktawę niżej. Interwały czyste po dokonaniu przewrotu dają interwały czyste. Interwały małe dają wielkie (analogicznie: z wielkich powstają małe). Interwały zmniejszone dają interwały zwiększone. "Suma" nazw interwałów daje 9 (czyli pryma(1) po przewrocie staje się oktawą(8), sekunda(2) – septymą(7), itd.)
Przykłady:

tercja wielka – po przewrocie: seksta mała
kwarta dwa razy zwiększona – po przewrocie: kwinta dwa razy zmniejszona
oktawa zwiększona – po przewrocie: pryma zmniejszona

Uwaga: Podobnie jest z przewrotami interwałów złożonych. Taki interwał sprowadzany jest do odpowiedniego interwału prostego i na jego podstawie ustalany jest przewrót. Np. decyma to oktawa + tercja. Przewrót decymy liczony jest tak, jakby to był przewrót tercji. Otrzymujemy więc sekstę.

[edytuj] Określanie nazwy interwału

Aby określić nazwę interwału należy określić:

ilość stopni, jaką zawiera interwał
rodzaj interwału ze względu na ilość półtonów przy pominięciu znaków chromatycznych (czysty, wielki, mały)
ewentualny wpływ znaków chromatycznych na zwiększenie lub zmniejszenie interwału

Przykłady:

1. Między g¹ a c² są zawarte 4 stopnie (g¹, a¹, h¹, c²) – jest to kwarta.
2. Między g¹ a c² znajduje się pięć półtonów – jest to kwarta czysta – 4.
3. Przykluczowe znaki chromatyczne podnoszą o pół tonu wyżej zarówno g¹ jak i c² – nie powoduje to zwiększenia ani zmniejszenia interwału.
4. Jest to kwarta czysta co oznaczamy jako 4.
1. Między e¹ a h¹ zawartych jest 5 stopni – jest to kwinta.
2. Między e¹ a h¹ znajduje się siedem półtonów – jest to kwinta czysta – 5.
3. Znaki chromatyczne.
  1. Podwójny krzyżyk przy e¹ zmniejsza interwał (podnosi dolny dźwięk interwału o 2 półtony) – jest to kwinta dwa razy zmniejszona – 5>>.
  2. Bemol przy h¹ też zmniejsza interwał (obniża górny dźwięk o pół tonu) – jest to już kwinta trzy razy zmniejszona – 5>>>.
4. Jest to kwinta trzy razy zmniejszona co oznaczamy 5>>>.
1. Między c¹ a h¹ jest zawartych siedem stopni i jedenaście półtonów – jest to septyma wielka – 7<
2. Znaki chromatyczne.
  1. Podwójny bemol przy c¹ obniża dolny dźwięk interwału o dwa półtony (więc dwa razy zwiększa interwał) – jest to septyma dwa razy zwiększona – 7<<<
  2. Podwójny krzyżyk przy h¹ podwyższa górny dźwięk interwału o dwa półtony (więc dwa razy zwiększa interwał) – powstaje septyma cztery razy zwiększona – 7<<<<<
3. Jest to septyma cztery razy zwiększona co zapisujemy 7<<<<<.

[edytuj] Budowanie interwałów

Przykład:
Zbudować septymę zwiększoną od dźwięku fis¹.

Zaznaczamy na pięciolinii dźwięk fis¹.
Szukamy na pięciolinii dźwięku, położonego o siedem stopni wyżej, który tworzy septymę z dźwiękiem fis¹. Jest to e². Zaznaczamy go na pięciolinii.
Pomiędzy fis¹ a e² jest zawarty interwał septymy małej. Aby uzyskać z niej septymę zwiększoną musimy podnieść dźwięk e² o cały ton. W tym celu umieszczamy przy e² podwójny krzyżyk.

[edytuj] Rozwiązywanie interwałów

Obowiązujące do XIX wieku zasady harmonii narzucały konieczność rozwiązywania dysonansowych interwałów na konsonanse. Były dwa możliwe sposoby wykonania takiego rozwiązania:

rozwiązanie w ruchu bocznym – jeden z dźwięków zostaje nie zmieniony, zaś drugi zmienia się co najmniej o sekundę
rozwiązanie w ruchu przeciwnym – oba dźwięki zmieniają się o co najmniej sekundę (oba do środka lub na zewnątrz dotychczasowego interwału)

Powyższy przykład pokazuje rozwiązanie trytonu (4<) na 3 (w ruchu bocznym) i na 6> (w ruchu przeciwnym).