Jelcz-Laskowice

Położone jest ok. 20 km na wschód od Wrocławia. Powstało 1 stycznia 1987 r. z połączenia Jelcza (uprzemysłowionej wsi – znajduje się tu duża fabryka autobusów) i Laskowic Oławskich (zaplecze mieszkaniowe dla przedsiębiorstwa).

Spis treści

1 Historia
2 Położenie
3 Ludność
4 Klimat
5 Rzeźba terenu
6 Przemysł
7 Powstanie miasta dla fabryki
8 Pomnik Jana Pawła II
9 Zamek "na wyspie"
10 Flora i Fauna
11 Zwierzęta objęte ochroną gatunkową
12 Pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej
13 Bibliografia
14 Zobacz też
15 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Pierwsze wzmianki na piśmie dotyczące miejscowości wchodzących w skład obecnego miasta Jelcz-Laskowice sięgają początków XII wieku, kiedy to 28 czerwca 1203 roku Henryk Brodaty nadał prawa do wsi Laskowice Leonardowi Włostowicowi (wnukowi Piotra Włostowica). Natomiast nazwa Jelcz pojawiła się w bulli papieża Innocentego IV z 9 sierpnia 1245 roku, kiedy to wieś przypisana została do posiadłości kościelnych biskupa wrocławskiego Tomasza I. Fakty te świadczą o tym, że już wcześniej musiały istnieć tu osady, a później wsie o pokaźnych rozmiarach i dużej wartości, skoro interesowali się nimi biskupi i książęta. W 1268 roku na wyspie pośrodku Odry zostaje ukończony zamek kamienno-ceglany, który ze względu na swoje strategiczne położenie na przedpolu Wrocławia odgrywał bardzo istotną rolę aż do końca XVII wieku. Jego kolejnymi właścicielami byli: Henryk IV Probus, rycerze z rodu Borszniców następnie szlachta rodu Kotulińskich. ci zaś sprzedali zamek Jelcz humaniście Janowi Metzlerowi, a ten popadłszy w ogromne długi, 15 maja 1508 roku sprzedał swoje dobra wrocławskiemu kupcowi Konradowi Sauermanowi. Nazwa Jelcz pochodzi najprawdopodobniej od nazwy ryby Jelec, zamieszkującej ówcześnie okoliczne wody. Natomiast nazwa Laskowice wywodzi się może od lasów, kiedyś obficie porastających te tereny lub też od laski opolnej – dawnego symbolu władzy pierwszych Słowian zamieszkujących te tereny.

Pałac w parku, obecnie Urząd Miasta

Od XIV wieku dobrami laskowickimi zawiadywał ród Pretficzów, który za długi w wieku XVII odsprzedał swoje posiadłości bogatym sąsiadom z Jelcza, Sauermanom. Ci po pewnym czasie noszą już bardziej arystokratyczne nazwisko von Saurma-Jeltsch.

[edytuj] Położenie

Jelcz-Laskowice to jedno z licznych miast znajdujących się na Nizinie Śląskiej, które leży w południowo-zachodniej części Polski. Odległość od Wrocławia w kierunku południowo-wschodnim wynosi ok. 25 kilometrów, 20 kilometrów od Oleśnicy w kierunku północno-wschodnim i 10 kilometrów na południowy wschód od miasta Oławy. Do gminy Jelcz-Laskowice należy 15 wsi, a graniczy ona z gminą Czernica, Bierutów i Oława. Jest węzłem samochodowym leżącym na trasach łączących Jelcz Laskowice z Wrocławiem, Oławą i Oleśnicą i ważną stacją na szlaku Wrocław – Opole.

Rondo wybudowane w 2006 roku

Powierzchnia gminy wynosi 16 810 ha natomiast powierzchnia miasta 1 760 ha.

[edytuj] Ludność

Tablica w Pałacu

Gmina Jelcz-Laskowice liczy 21 229 mieszkańców, w tym miasto zamieszkuje ok. 15 000 ludzi a 15 sołectw ok. 6000 osób. Jest to gmina miejsko-wiejska, co oznacza że miasto nie jest oddzielone samorządowo od wsi. Od roku 1987 do 1990 zauważa się wzrost liczby ludności (ok. 2500), natomiast w latach 1991-1996 wzrost był minimalny. Średnia gęstość zaludnienia wynosi w gminie 132 os/km², a w mieście 908 os/km². Przyrost naturalny jest stosunkowo niski: 3,4 promila. Spowodowane jest to najprawdopodobniej trudnościami ekonomicznymi, mieszkaniowymi, wysokim bezrobociem oraz upowszechnianiem się nowego modelu rodziny (2+1). Ludność w wieku produkcyjnym wynosi 13 769 osób, pracujących jest ok. 5677 osób, natomiast bezrobotnych 1492 osoby. Jak podał pracownik urzędu pracy 27% bezrobotnych stanowią absolwenci, 0,4% to ludzie z wykształceniem wyższym, 19,2% z wykształceniem średnim i aż 37,8% to ludzie z wykształceniem podstawowym lub niepełnym podstawowym. Zauważalna jest więc liczba osób młodych. Obserwuje się w gminie powolny wzrost liczby małżeństw w porównaniu z latami ubiegłymi.

[edytuj] Klimat

Miasto Jelcz-Laskowice leżąc na Nizinie Śląskiej znajduje się w najcieplejszym regionie Dolnego Śląska. Na klimat Polski wpływ mają liczne masy powietrza, które napływają z różnych kierunków Europy, a stykając się w tym właśnie miejscu warunkują przebieg pogody. Masy powietrza napływają:

Z zachodu – wilgotne powietrze polarnomorskie, które napływa znad oceanu, w lecie powoduje ochłodzenie i opady a w zimie ocieplenie i wilgotne powietrze.
Od południowego zachodu – wilgotne powietrze podzwrotnikowe, w okresie letnim powoduje ocieplenie i dużą wilgotność powietrza.
Od wschodu suche powietrze polarno-kontynentalne znad kontynentu azjatyckiego, latem powoduje ocieplenie i suche powietrze a zimą ochłodzenie.
Od południowego wschodu – suche powietrze podzwrotnikowo kontynentalne z regionu Azji Mniejszej i Afryki Północnej ma wpływ na Polski klimat głównie latem lub późną jesienią, powodując ciepłe i suche lato oraz tak zwaną "polską złotą jesień".
Od północy – zimne powietrze arktyczne głównie zimą lub wczesną wiosną, przynoszące mroźne powietrze oraz opady śniegu.

Natomiast umiarkowany przejściowy klimat omawianej okolicy warunkowany jest przede wszystkim przez masy powietrza polarnomorskiego znad Oceanu Atlantyckiego.

Lew strzegący wejścia do parku

[edytuj] Rzeźba terenu

Obszar znajduje się na styku dwóch mezoregionów Niziny Śląskiej, która jest w obrębie zasięgu zlodowacenia odrzańskiego nazywanego dawniej środkowopolskim. Pozostałością tego zlodowacenia są ostańce, ozów, kemów i wzgórz morenowych. W części południowo zachodniej występują pokrywy pylaste typu lessów, na których wytworzyły się urodzajne gleby brunatnozieme i czarnoziemne. Dolina Odry natomiast ma charakter pradoliny o szerokości 8-12 km z łąkowym tarasem zalewowym i wyższymi tarasami piaszczystymi.

Mezoregion Pradoliny Wrocławskiej to przede wszystkim plejstoceńskie i holoceńskie osady rzeczne w postaci tarasów holoceńskiego wysłanego madami i wyższych plejstoceńskich – piaszczystych. Jednostka geologiczna jaka zajmuje cały omawiany obszar to monoklina przedsudecka, której dzieje sięgają końca ery paleozoicznej (liczą więc ponad 200 milionów lat). Najstarsze osady to łupki i zlepieńce piaskowców z karbonu, które zalegają na głębokości ok. 2000 metrów. Wyżej natomiast znajdujemy permskie lądowe czerwone piaskowce, morskie łupki i wapienie. Z ery mezozoicznej pochodzą triasowe wapienie muszlowe, gipsy i anhydryty oraz piaskowce arkozowe. Bliżej powierzchni znajdują się osady trzeciorzędowe, mioceńskie i plioceńskie iły i piaski oraz utwory czwartorzędowe: gliny zwałowe i piaski z głazami narzutowymi.

Kościół św. Stanisława BP

[edytuj] Przemysł

Na terenie Gminy funkcjonują następujące zakłady przemysłowe zlokalizowane w mieście Jelcz-Laskowice:

Autoliv – produkcja pasów bezwładnościowych,
Ronal Polska – produkcja samochodowych felg aluminiowych,
Toyota – produkcja silników samochodowych,
Dyka – produkcja rur do kanalizacji zewnętrznej i ciśnieniowych dla rurociągów wodnych z PVC; do kanalizacji wewnętrznej z polipropylenu PP, oraz rur ciśnieniowych do przesyłu wody z polietylenu PE
Müller – producent wyposażenia placów zabaw dla dzieci,
Zakłady Samochodowe "Jelcz" S.A. – producent autobusów, samochodów ciężarowych i specjalizowanych,
Przedsiębiorstwo Obrotu Samochodami i Częściami Zamiennymi "Polmozbyt" – sprzedaż samochodów i części zamiennych,
Zakłady Wyrobów Cukierniczych "Miś" Spółka z o.o. Oborniki Śląskie, Zakład nr 2 w Jelczu-Laskowicach – producent pieczywa i wyrobów cukierniczych

Spółdzielnia Usług Rolniczych,

Zakład Gospodarki Komunalnej Spółka z o.o.

Oraz ponad 1200 prywatnych podmiotów gospodarczych, głównie w dziedzinie usług, handlu i produkcji towarów rynkowych

[edytuj] Powstanie miasta dla fabryki

Pomnik Jana Pawła II

W pierwszych latach powojennych następowało zasiedlanie Jelcza, Laskowic i innych miejscowości. Na początku zajmowano się masowo rolnictwem, ale po utworzeniu Zakładów Samochodowych znalazła się praca dla wielu ludzi w przemyśle. Zakłady Samochodowe powstały dokładnie 28 marca 1952 roku na gruzach obozu Kruppa. Początki zakładów to jedynie naprawa samochodów ciężarowych różnych marek i typów. Dopiero parę lat po uruchomieniu zakładu rozpoczęto produkcję. Początkowo były to cysterny, meblowozy i przyczepy do traktorów. W połowie lat 50. zakłady wypuszczały pierwsze modele "stonki", czyli autobusu do przewozów pracowniczych. W roku 1958 przy współpracy z Czechosłowacją rozpoczęła się produkcja autobusów do komunikacji międzymiastowej. Jelczańska załoga przystąpiła jednocześnie do produkcji samochodów "żubr". W styczniu 1972 roku zapadły ważne decyzje, iż Jelczańskie Zakłady Samochodowe mają się stać jedynym w Polsce producentem nowoczesnych autobusów o dużej pojemności i samochodów ciężarowych dużej ładowności. Jednym z powodów utworzenia miasta to zapewnienie Jelczańskim Zakładom Samochodowym możliwie stałej kadry pracowniczej zamieszkałej na miejscu, a tym samym zmniejszenie i radykalne ograniczenie, kosztownych dojazdów do pracy. Jednak w Zakładach będących synonimem dynamicznego rozwoju brakowało pracowników. Mimo że pracę mieli mieszkańcy Jelcza, Laskowic i Miłoszyc, zaczęto organizować dojazdy pracowników z Oławy i innych odległych miejscowości. Dziś Jelcz S.A. jest producentem nowoczesnych autobusów miejskich, dalekobieżnych oraz turystycznych. W fabryce są również produkowane nowoczesne samochody ciężarowe. Wszystkie produkty Jelcza są oparte na technologiach znanych firm, takich jak: Iveco, Man, Mercedes i inne. Głównymi odbiorcami JZS jest wojsko, straż, policja, zakłady komunikacji miejskiej, PKS oraz prywatni przewoźnicy.

[edytuj] Pomnik Jana Pawła II

Pozostałość po "Dębie Papieskim"

W I rocznicę śmierci Jana Pawła II, postawiono mu w Jelczu-Laskowicach pomnik, ufundowany przez władze miasta. Pomnik wykonał kamieniarz Bogdan August. Za pomnikiem rósł "Dąb Papieski" którego nasiona poświęcił sam Ojciec Święty, lecz nie można go już podziwiać. Pomnik jest postawiony na placu Jana Pawła II.

[edytuj] Zamek "na wyspie"

Aleja bukowa - aleja na fotografii znajduje się przy pałacu gdzie jest obecnie Urząd Miasta i Gminy, jakieś 4 km od ruin "Zamku na wyspie"

Początki zamku sięgają prawdopodobnie VI wieku, kiedy to istniał tu gródek drewniano-ziemny ulokowany na wyspie oblanej wodami Odry. Wschodzi on przypuszczalnie w skład tzw. przesieki lub też był elementem systemu obronnego Wrocławia. Zamek kamienno-ceglany istniał już na pewno w 1268 roku, wtedy to na jego dziedziniec wjechał książę Włodzisław sprawujący regencję. Zamek nie był duży, jego brama miała szerokość zaledwie 2,25 metra, a portal składał się z kilku prostych ciosów piaskowca.

[edytuj] Flora i Fauna

Brama wjazdowa do parku

Współczesna flora i fauna okolic Jelcza-Laskowic, jak i całej Niziny Śląskiej, jest dziedzictwem okresu polodowcowego. W drzewostanie największą rolę odgrywa sosna i dąb, przemieszane z grabem, brzozą, wiązem, lipą, jesionem i świerkiem. Występowanie licznych gatunków zwierząt na leśno- łąkowych terenach gminy, nie może przesłonić faktu, że jeszcze 300 lat temu żyły tutaj łosie, bobry, rysie, niedźwiedzie, żbiki, które wyginęły wskutek gospodarczej działalności człowieka. Dzisiaj, w tutejszych lasach żyją sarny, jelenie, dziki, zające, wiewiórki, jeże, a spośród drapieżników lisy i kuny.

[edytuj] Zwierzęta objęte ochroną gatunkową

[edytuj] Owady

Kościół w osiedlu 35-lecia

Dolina Odry, a w szczególności starorzecza i lasy łęgowe obfitują w owady z rodzaju biegaczowatych. Jednym z nich, szczególnie rzadki, jest kozioróg dębosz, żyjący w starych dębach. Innym cennym gatunkiem jest paź królowej- motyl, występujący na łąkach z dużą ilością roślin baldaszkowatych.

[edytuj] Płazy i gady

Nad Odrą i Smortawą spotyka się kilka gatunków żab i ropuch, traszki, jaszczurki, padalca, zaskrońca i żmiję zygzakowatą

[edytuj] Ptaki

Na terenie gminy stwierdzono występowanie 109 gatunków ptaków objętych ochroną. Główne skupiska ptaków chronionych to:

dolina rzeki Odry w pasie od miejscowości Stary Otok do miejscowości Łęg, obejmujący rezerwat "Łacha Jelcz"
obszar stawów w Nowym Dworze wraz z otaczającymi je lasami – duża ilość gatunków związanych z wodą – kormorany, czaple
kompleks leśny w północnej części gminy z charakterystycznymi gatunkami leśnymi.

[edytuj] Ssaki

Z tej grupy zwierząt występuje kret, jeż, ryjówka aksamitna, kuna, gronostaj i łasica łaska oraz dwa gatunki nietoperzy – mroczek późny i karlik malutki. Na terenach z dużą ilością wód spotkać można rzęsorka rzeczka i wydrę.

[edytuj] Pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej

Na terenie gminy spotkać można liczne ciekawostki florystyczne. Zlokalizowanych jest tu 15 pomników przyrody, które znajdują się w obrębach następujących miejscowości:

Dębina
Dziuplina
Grędzina
Miłocice
Nowy Dwór
Jelcz-Laskowice – trzy dęby szypułkowe, sosna pospolita, lipa drobnolistna

[edytuj] Bibliografia

Bednarek R., Prusinkiewicz Z., Geografia gleb, PWN, Warszawa 1980.
Bieniek S., Piotr Włostowicz, Warszawa 1965.
Bokojało W., Proces narodowościowej transformacji Dolnoślązaków do początków XX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1993.
Bondry N., Szlaki wodne Śląska. Przewofnik turystyki kajakowej, Wydawnictwo PTTK "Kraj", Warszawa 1983.
Dziedzictwo kulturowe Dolnego Śląska, komitet redakcyjny B. Bazielich, Z. Kłodnicki, E. Repsch, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław 1996.
Gminny Program Ochrony Środowiska, Uchwała nr LII/278/98 Rady Miejskiej w Jelczu-Laskowicach.
Jelonek A., Encyklopedia Geograficzna Świata, t. X. Polska, Kraków 1997.
Łuczyński R.M., Zamki i pałace Dolnego Śląska. Wrocław i okolice, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1997.
Mazurski R.K., Turystyczne szlaki piesze województwa wrocławskiego, Regionalna Pracownia Krajoznawcz PTTK, Wrocław 1981.
Powszechny Spis Rolny 2003, Urząd Statystyczny we Wrocłąwiu 1998.
Rocznik statystyczny województwa dolnośląskiego 2002, Urząd Statystyczny we Wrocławiu 2003.
Roszkowska W., Oława Królewiczów Sobieskich, Wrocław 1984.
Środowisko przyrodnicze województwa wrocławskiego, rada programowa pod przewodnictwem J. Srosieka, Sejmki Samorządowy, Wrocław 1992.
Środowisko Wrocławia, rada programowa pod przewodnictwem E. Rzewuskiej, Komisja Ochrony Środowiska Rady Miejskiej Wrocławia, Wrocław 1994.
Województwo dolnośląskie – statystyka gmin, Urząd Statystyczny we Wrocławiu 2003.