Jan Łaski (prymas)
Z Wikipedii
| Jan Łaski | |
 |
|
| Herb | |
 |
|
| Dewiza | brak |
| Data wyboru | 1510 |
| Urodzony | 1454 |
| Zmarł | 19 maja 1531 |
Jan Łaski herbu Korab, ur. 1456 w Łasku, zm. 19 maja 1531 w Kaliszu, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski, kanclerz wielki koronny, sekretarz królewski, polityk i kodyfikator prawa. Był jednym z najwybitniejszych polityków i mężów stanu I Rzeczypospolitej.
Nie posiadał wyższego wykształcenia. Święcenia przyjął w 1471. Zgromadził wiele beneficjów kościelnych. W 1490 był już sekretarzem królewskim, jeździł w misjach dyplomatycznych do Rzymu i Flandrii. W 1501 zaskarbił sobie względy króla Aleksandra Jagiellończyka, który mianował go najwyższym sekretarzem królewskim. Na sejmie 1503 mianowany został kanclerzem wielkim koronnym. Był autorem reformy sejmu walnego, której dał wyraz w konstytucji sejmu radomskiego 1505 nihil novi. W 1506 wydał tzw. Statut Łaskiego – pierwszą w historii kodyfikację prawa polskiego. W 1510 został arcybiskupem gnieźnieńskim, w związku z czym zrzekł się kanclerstwa oddając pieczęć. W 1513 przyjechał do Rzymu na V Sobór laterański, gdzie przedstawił plan krucjaty europejskiej przeciwko Turcji i Moskwie. W 1515 uzyskał dla siebie i swoich następców na metropolii gnieźnieńskiej tytuł stałych legatów papieskich (legati nati).
W 1521 stanął na czele ruchu szlachty, zmierzającego do egzekucji praw i przestrzegania incompatibilitas. W 1524 zawarł w imieniu Polski przymierze z Danią Meklemburgią i książętami pomorskimi, zwrócone przeciw Brandenburgii i zakonowi krzyżackiemu. Był zwolennikiem bezpośredniej aneksji Prus zakonnych. 20 lutego 1530 ukoronował młodego Zygmunta II Augusta w katedrze wawelskiej.
W swojej metropolii odbył dziesięć synodów prowincjonalnych w Piotrkowie i Łęczycy. W 1518 jeździł do Wilna dla starań o kanonizację królewicza Kazimierza. Uzyskał potwierdzenie swojego zwierzchnictwa nad diecezją wrocławską (1521) i lubuską (1524). Twardo zwalczał luteranizm, zalecając stosowanie sankcji karnych, grożąc odstępcom klątwą i utratą dóbr, wprowadził cenzurę książek i przywrócił inkwizycję. Walczył też z prawosławiem, napisał traktat De Ruthenorum nationibus eorumque erroribus (o Rusinach i ich błędach).
Na swoim dworze zgromadził wielu uczonych i artystów, korespondował z Erazmem z Rotterdamu. Próbował zreformować szkolnictwo i Akademię Krakowską. W Rzymie miał własny dom, w którym mieszkało wielu wysyłanych przez niego za własne pieniądze polskich stypendystów.
Był największym mecenasem sztuki pośród prymasów XVI w. Ufundował w katedrze gnieźnieńskiej 4 nagrobne płyty brązowe. Wzniósł w Gnieźnie pierwszą na ziemiach polskich rotundę renesansową, zaczął budować zamek arcybiskupi.
[edytuj] Zobacz także
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Ks. Prymas Jan Łaski - twórca kodeksu prawa Królestwa Polskiego
| Poprzednik Andrzej Boryszewski |
 |
Prymas Polski i Litwy 1510-1531 |
|
Następca Maciej Drzewicki |
Klemens • Jarost • Stanisław z Krakowa • Franciszek z Krakowa • Zbigniew z Szczyrzyca • Janusz Suchywilk • Zawisza Kurozwęcki • Jan Radlica • Zaklika z Miedzygorza • Mikołaj Kurowski • Wojciech Jastrzębiec • Jan Szafraniec • Jan Taszka Koniecpolski • Jan Gruszczyński • Jakub Dembiński • Uriel Górka • Stanisław Kurozwęcki • Krzesław Kurozwęcki • Jan Łaski • Maciej Drzewicki • Krzysztof Szydłowiecki • Jan Chojeński • Paweł Dunin-Wolski • Tomasz Sobocki • Samuel Maciejowski • Jan Ocieski • Walenty Dembiński • Piotr Dunin-Wolski • Jan Zamoyski • Maciej Pstrokoński • Wawrzyniec Gembicki • Feliks Kryski • Stanisław Żółkiewski • Andrzej Lipski • Wacław Leszczyński • Jakub Zadzik • Tomasz Zamoyski • Piotr Gembicki • Jerzy Ossoliński • Andrzej Leszczyński • Stefan Koryciński • Mikołaj Prażmowski • Jan Leszczyński • Jan Stefan Wydżga • Jan Wielopolski • Jerzy Albrecht Denhoff • Karol Tarło • Andrzej Chryzostom Załuski • Jan Stanisław Jabłonowski • Jan Szembek • Andrzej Stanisław Załuski • Jan Małachowski • Andrzej Zamoyski • Andrzej Stanisław Młodziejowski • Jan Jędrzej Borch • Antoni Onufry Okęcki • Jacek Małachowski • Antoni Sułkowski
