Jod

Jod (gr. iodes, lilla) er eit grunnstoff med kjemisk symbol I og atomnummer 53. Det høyrer til halogena og er det mest elektropositive og minst reaktive av desse. Jod blir særleg brukt i medisin, fargestoff og fotografisk verksemd.

Innhaldsliste

1 Særlege kjenneteikn
2 Bruk
3 Historie
4 Biologisk rolle
5 Framstilling
6 Isotopar
7 Bakgrunnsstoff

[endre] Særlege kjenneteikn

Ved standard temperatur og trykk er jod eit blåsvart eller grålilla, glinsande fast stoff som sublimerer til ein blålilla gass med irriterande lukt. Jod er nær uløyseleg i vatn, men løyser seg lett i alkohol (som jodtinktur), petroleum (som jodbensin), kloroform (CHCl₃), karbontetraklorid (CCl₄) og karbondisulfid (CS₂), og dannar då lilla løysingar. Jod dannar sambindingar med mange andre grunnstoff, men er mindre reaktivt enn dei andre halogena og har somme metall-liknande eigenskapar. Den djupblå fargen som jod danner med løysingar av stivelse er karakteristisk for fritt jod, men ikkje ionet jodid.

[endre] Bruk

Jod vert brukt medisinsk.

Sølvjodid vert nytta i fotografering.

[endre] Historie

Jod vart oppdaga av Bernard Courtois i 1811.

[endre] Biologisk rolle

Jod er eit viktig sporstoff for levande organismar, i form av ionet jodid (I⁻).

[endre] Framstilling

Reint jod kan framstillast ved reaksjon mellom eit jodidsalt, t.d. kaliumjodid (KI), og utvalde oksidasjonsmiddel, t.d. kopar(II)-sulfat. Det er også fleire andre metodar for reinframstilling av jod.

[endre] Isotopar

Det finst tretti ulike isotopar av jod, men berre 127-I er stabil. Den kunstig framstilte radioaktive I-131, ein betakilde kjend som «radiojod», har ei halveringstid på 8 dagar og blir brukt i behandling av kreft og andre sjukdomstilstandar i tyroid-kjertlane.