Westerse wereld
De westerse wereld of het Westen is een groep landen waarvan de samenstelling wisselt met de manier waarop de term gebruikt wordt. Volgens de oorspronkelijke betekenis heeft het Westen betrekking op West-Europa en haar genealogische en filosofische erfgenamen in voornamelijk West-Europa, Noord-Amerika, Zuid-Amerika en Oceanië.
Inhoud |
[bewerk] Oorsprong
De term had oorspronkelijk betrekking op delen van Europa die voornamelijk katholiek of protestant waren.
Het verschil tussen het Westen en zijn antagonisme het "Oosten" is echter veel ouder: in het Romeinse Rijk bestond er al verschil tussen het westelijke, Latijnse deel en het door Grieken gedomineerde oostelijke deel. De splitsing van het Romeinse Rijk in 395 in het West-Romeinse Rijk en het Oost-Romeinse Rijk alsmede het Grote Schisma van 1054 versterkten het verschil tussen Oost en West.
Met de verspreiding van het christendom in Europa werd het verschil tussen het Westen en het Oosten uitgebreid naar de rest van Europa. Zo worden Rusland en Bulgarije (beide tot het christendom bekeerd vanuit Constantinopel) bij het Oosten gerekend, terwijl Polen, Ieren en Zweden bij het Westen horen. Na de Middeleeuwen kenmerkte het Westen zich door een grote verscheidenheid aan stromingen en ontwikkelingen zoals de Renaissance, de Verlichting, het protestantisme, het humanisme, de secularisatie, enzovoorts.
[bewerk] Verschillende Betekenissen
Momenteel wordt het Westen in verschillende betekenissen gebruikt:
- Klassieke betekenis
- Rijke landen van de wereld
- Dominante culturen vanaf de Koloniale tijd
- NAVO-landen en sommige neutrale Europese staten ten tijde van de Koude Oorlog
- Landen ten westen van Azië
- Definitie van de Nederlandse overheid
In werkelijkheid is niet altijd even duidelijk wanneer welke definitie wordt bedoeld. Veel intellectuelen hebben daarom een voorkeur voor de klassieke betekenis.
[bewerk] Klassieke betekenis
Volgens de klassieke betekenis heeft het Westen betrekking op West-Europa en met name op de staten die zich ontwikkelden uit het vroegere West-Romeinse Rijk. In bredere zin verstaan we hier ook onder de landen die van dit gebied uit gekerstend werden door de Latijnse Rooms(=Romeins) Katholieke Kerk en hun genealogische en filosofische erfgenamen in voornamelijk Scandinavië, West- en Midden Europa, Noord-Amerika, Zuid-Amerika en Oceanië. Het gaat hierbij om landen met katholieke of protestante wortels en de overvloed aan religieuze, filosofische en staatkundige tradities die zich binnen deze landen hebben ontwikkeld. Het begrip Westerse cultuur heeft betrekking op deze betekenis van de term westerse wereld.
Mensen die deze definitie strikt hanteren noemen landen als Japan, Singapore of Zuid-Korea niet Westers maar verwesterd (of Westernised/Westernized). Een voorbeeld hiervan is de titel van het boek Westernizing the Third World van Ozay Mehmet dat de ondertitel The Eurocentricity of Economic Development Theories draagt. Latijns-Amerika hoort volgens de klassieke definitie wel bij het Westen.
[bewerk] Rijke landen
Deze betekenis benadert het contrast tussen de Eerste Wereld en de Derde Wereld, een groep landen die ook wel met de term ontwikkelingslanden wordt aangeduid. Hieruit spreekt volgens velen de mening dat de Westerse cultuur de betere is en dat de andere landen 'ontwikkeld' moeten worden.
Opmerkelijk is dat volgens deze definitie Japan soms als een westers land wordt beschouwd. Rijke Arabische landen lijken zich daarentegen aan deze definitie te onttrekken. Dit duidt erop dat het gebruik van de term "westerse wereld" als synoniem aan "rijke landen" minder doordacht is dan het gebruik van de term in de klassieke zin des woords.
Volgens de klassieke definitie van het begrip westerse wereld zijn de meeste Latijns-Amerikanen westerlingen. Om de onduidelijkheden die deze definitie van het Westen geeft te vermijden, wordt het contrast tussen rijke, geïndustrialiseerde, democratische landen en arme landen meer en meer aangeduid met de termen Noord (de Eerste Wereld) en Zuid (de Derde Wereld).
[bewerk] Dominante culturen vanaf de koloniale tijd
De term Het Westen verwijst vaak naar een cultureel en militair dominante groep van landen die dominantie bereikte in de tweede helft van het tweede millennium.
[bewerk] NAVO-landen ten tijde van de Koude Oorlog
Tijdens de Koude Oorlog werd het Westen gevormd door de toenmalige NAVO-landen, die een blok vormden dat tegenover het Oostblok stond. Tot het Westen werden ook de landen geteld die sympathiek tegenover het NAVO-blok stonden.
Landen als Polen, Hongarije, Tsjechië werden voor de Tweede Wereldoorlog als westers beschouwd (dus ook volgens de klassieke definitie). Ten tijde van de Koude Oorlog behoorden ze tot het Oostblok. Na de val van de Muur verliest deze definitie aan terrein en worden deze landen weer steeds meer als Westerse landen gezien. Dit komt ook doordat deze landen steeds rijker worden.
De uitdrukking het vrije Westen had een politieke lading. Het suggereerde dat niet-Communistische landen vrij waren. Destijds waren echter niet alle NAVO-landen democratisch.
[bewerk] Landen ten westen van Azië
Dit is de definitie van het Westen die in de koloniale tijd werd gehanteerd, waarbij de cultuur van Azië met die van West-Europa werd gecontrasteerd. Merk op dat Europa zich niet altijd als het Westen zag, maar vaak ook als het (ongenoemde) midden. Denk bijvoorbeeld aan de benamingen van de West-Indische Compagnie en de Oost-Indische Compagnie.
De Oriënt-Express (oosterse exprestrein) is een nog steeds bestaande treinlijn uit die tijd die van Londen (het Westen) naar Constantinopel (het tegenwoordige Istanbul, het begin van het Oosten) rijdt.
De Britse schrijver Rudyard Kipling schreef over de tegenstelling: West is West and East is East and never the twain shall meet (Oost is oost en west is west en nooit zullen de twee elkaar raken), waarmee hij wilde aangeven dat de oosterse cultuur te veel van de westerse verschilde om ooit door een westerling doorgrond te kunnen worden.
[bewerk] Definitie van de Nederlandse overheid
Om politieke redenen bestaat er vanuit de overheid de behoefte om onderscheid te maken tussen westerse en niet-westerse allochtonen. Het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) heeft het onderscheid als volgt gedefinieerd: tot de categorie ‘niet-westers’ behoren allochtonen uit Turkije, Afrika,en Azië, met uitzondering van Indonesië en Japan. Andere allochtonen - met inbegrip van mensen uit Indonesië en Japan - worden door de overheid als westers getypeerd. Deze politiek/ambtelijke definitie mist de historische, feitelijke en filosofische inkadering die de andere definities kenmerkt.
