Victor E. van Vriesland

Victor E. (Emanuel) van Vriesland (Haarlem, 27 oktober 1892 - Amsterdam, 29 oktober 1974) was een Nederlands dichter en criticus.

Van Vriesland stamde uit een welgesteld Joods koopmansgezin, dat naar Den Haag verhuisde toen hij zes was. Op het Gymnasium Haganum aan de Laan van Meerdervoort in deze stad, dat hij zonder diploma verliet, kwam hij in aanraking met de literatuur; vooral het werk van de Franse auteurs Gide en Valéry maakte diepe indruk op hem. Sterk beïnvloed door de poëzie van laatstgenoemde, publiceerde Van Vriesland reeds op jeugdige leeftijd gedichten in Verweys tijdschrift De Beweging.

Ter voorbereiding van het staatsexamen om toelating tot de universiteit te verkrijgen, nam hij onder meer privé-lessen bij de filosoof en dichter J.A. Dèr Mouw (Adwaita), wiens werk en persoonlijkheid Van Vriesland voor diens verdere leven vormden en die hij altijd als zijn leermeester is blijven zien. Na de dood van Dèr Mouw in 1919 publiceerde Van Vriesland diens nagelaten gedichten (1934) alsmede Dèr Mouws Verzamelde Werken in zes delen (1947-51).

Intussen was Van Vriesland aan de universiteit van Dijon Frans gaan studeren, maar door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914 moest hij deze studie voortijdig beëindigen. Hij kwam terug naar Nederland, trouwde en vestigde zich in 1918 in Blaricum. Hier wijdde hij zich vol overtuiging aan de literatuur, levend van een aanzienlijke erfenis die hem was toegevallen. Uit die tijd stamt zijn verrassende roman Het afscheid van de wereld in drie dagen (1926), die doortrokken is van een haast poëtische doodsdrift, een genre dat Van Vriesland overigens nooit meer heeft beoefend. Zijn jeugdpoëzie is eerst in deze jaren bijeengebracht in Voorwaardelijk uitzicht (1929); de latere gedichten zijn opgenomen in Herhalingsoefeningen (1935) en Vooronderzoek (1946).

Zijn vermogen was door de beurskrach van 1929 vrijwel geheel verloren gegaan, zodat Van Vriesland genoodzaakt was zelf in zijn levensonderhoud te voorzien: hij werd criticus bij de Nieuwe Rotterdamsche Courant. Zijn kronieken uit die tijd zijn gebundeld in twee delen Onderzoek en vertoog (1958). Ook was hij in die jaren medewerker van diverse literaire tijdschriften en onder meer redacteur van het blad van Ter Braak en Du Perron, Forum. In 1938 vertrok hij bij de NRC en werd voor korte tijd eindredacteur van De Groene Amsterdammer.

Als Jood moest Van Vriesland in de Tweede Wereldoorlog onderduiken maar haalde de bevrijding tamelijk ongeschonden. In 1945 werd hij voorzitter van de Nederlandse afdeling van de PEN-club en in de jaren 1960 tevens voorzitter van de internationale schrijversorganisatie. Van Vrieslands bloemlezing Spiegel van de Nederlandse poëzie door alle eeuwen, nog voor de oorlog verschenen, beleefde een aantal herdrukken en werd in 1953 met een tweede, in 1954 met een derde deel uitgebreid. Van betekenis is voorts zijn filosofisch essay Grondslag van verstandhouding (1946).

In 1954 werd hij door de Leidse universiteit bedacht met een eredoctoraat. In 1960 werd hem de P.C. Hooftprijs toegekend. In de zestiger jaren werd de figuur Van Vriesland bij het grote publiek vooral bekend door zijn optreden in het televisieforum Hou je aan je woord, waaraan, onder leiding van de Vlaming Karel Jonckheere o.m. Godfried Bomans, Harry Mulisch, Hella Haasse en Ankie Peypers deelnamen.

Victor van Vriesland liet 2 kinderen na; Eline en Johan uit het huwelijk met A.Baan

[bewerk] Bibliografie

• 1915 - De cultureele noodtoestand van het Joodsche volk
• 1920 - Herman Hana
• 1925 - Der verlorene Sohn
• 1926 - Het afscheid van de wereld in drie dagen (heruitbracht in 1953)
• 1929 - Voorwaardelijk uitzicht
• 1933 - Havenstad
• 1935 - Herhalingsoefeningen
• 1939 - De ring met de aquamarijn
• 1939-1954 - Spiegel der Nederlandse poëzie
• 1946 - Vooronderzoek
• 1946 - Grondslag van verstandhouding (heruitgebracht in 1947)
• 1949 - Drievoudig verweer
• 1949 - Le vent se couche
• 1952 - Vereenvoudigingen
• 1954 - De onverzoenlijken
• 1954 - Kortschrift
• 1958 - Onderzoek en vertoog
• 1959 - Tegengif
• 1962 - Het werkelijkheidsgehalte in de West-Europese literatuur
• 1968 - Verzamelde gedichten
• 1972 - Bijbedoelingen

[bewerk] Prijzen

• 1951 - Prijs van de Stichting Kunstenaarsverzet 1942-1945 voor Drievoudig verweer
• 1958 - Constantijn Huygensprijs voor zijn gehele oeuvre
• 1960 - P.C. Hooftprijs voor zijn gehele oeuvre

[bewerk] Externe link

Victor E. van Vriesland in de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren