Sol Invictus
Sol Invictus (Latijn voor "onoverwinnelijke zon") of meer volledig Deus Sol Invictus ("onoverwinnelijke zonnegod") was een religieuze titel die voor drie verschillende goden gebruikt werd ten tijde van het late Romeinse rijk.
De titel Deus Sol Invictus werd gevormd naar analogie met de keizerlijke titulatuur van Pius Felix Invictus ("plichtsgetrouw, fortuinlijk, onoverwinnelijk"); dit in tegenstelling tot de eerdere landbouwcultus Sol Indiges ("zon in de aarde").
Het festival van de onoverwinnelijke zon Dies Natalis Solis Invicti ("verjaardag van de onoverwinnelijke zon") werd gevierd bij het eerste lengen van de dag na de winterzonnewende, tijdens de "wedergeboorte" van de zon, op 25 december.
Inhoud |
[bewerk] Elagabalus
De titel Deus Sol Invictus verkreeg het eerst bekendheid onder keizer Elagabalus die met geweld de verering van El Gebal of Elegabal, de zonnegod van zijn geboortestad Emesa in Syrië, oplegde. Na zijn dood in 222 na Chr. raakte de cultus in verval, maar tot nagenoeg een eeuw later werden romeinse keizers op munten afgebeeld voorzien van de zonnekroon van Deus Sol Invictus.
Daarnaast werd de titel Invictus ook gebruikt voor Mithras in inscripties door vereerders en meer algemeen voor de oorlogsgod Mars.
[bewerk] Aurelianus
Keizer Aurelianus introduceerde in 270 na Chr. de cultus van Sol Invictus als officiële staatsreligie waarbij Sol de hoofdgod van het rijk werd en Aurelianus als keizer een zonnekroon ging dragen. Aurelianus' Sol ontstond uit El Gebal en Apollo maar vertoonde door verregaand syncretisme ook veel gelijkenis met Mithras en de cultus nam veel cultelementen van het mithraïsme over, waaronder de voorstelling van de godheid als een baardeloze jongere. Aurelianus droeg de tempel van Sol Invictus op 25 december 274 op tijdens de Dies Natalis Solis Invicti. Er wordt verondersteld dat Aurelianus de wedergeboorte van de zon symbolisch wilde vereenzelvigen met de aanhoudende vernieuwing van het romeinse rijk. Er wordt tevens verondersteld dat in de Dies Natalis Solis Invicti de oorsprong ligt van Kerstmis. 1
[bewerk] Constantijn
De cultus van Sol Invictus bleef een belangrijk fundament voor het keizerlijk gezag tot het decreet van Theodosius I de dato 27 februari 390, dat bepaalde dat alleen Niceens christendom acceptabel was als religie. Zelfs Constantijn de Grote liet voor zijn (veronderstelde) bekering tot het christendom munten slaan met afbeelding van Deus Sol Invictus, en liet per decreet de dato 7 maart 321 de 'dag van de zon' de tegenwoordige zondag (dies Solis) tot officiële romeinse rustdag uitroepen.
[bewerk] Sol Invictus en het christendom
Het christendom nam enkele gebruiken over van de Sol Invictus cultus, hetgeen duidelijk wordt in vroeg christelijke iconografie waarin Christus wordt afgebeeld met een zonnekroon of in de zonnestrijdwagen van Apollo-Helios; en hij de titel van "zon van gerechtigheid" krijgt toebedeeld.
Daarnaast zijn er parallellen aangetoond tussen de Dies Natalis Solis Invicti en Kerstmis.
[bewerk] Voetnoot
1 Catholic Encyclopedia, Christmas, "Natalis Invicti".
