Sleeswijk-Holsteinse kwestie
 |
|
| Sleeswijk-Holsteinse kwestie | |
| Betwiste gebieden | |
|---|---|
| Sleeswijk | Holstein | Lauenburg | |
| Oorlogen | |
| 1e Duits-Deense Oorlog (1848-1851) | 2e Duits-Deense Oorlog (1864) | Pruisisch-Oostenrijkse Oorlog (1866) | |
| Vredes en verdragen | |
| Conventie van Londen (1852) | Vrede van Wenen (1864) | Verdrag van Gastein (1865) | Verdrag van Praag (1866) | |
De Sleeswijk-Holsteinse kwestie was een dispuut tussen de Duitse Bond en Denemarken over de status van de hertogdommen Sleeswijk en Holstein dat speelde in de 19e eeuw.
Het conflict ontstond toen Denemarken in het kader van het opkomende nationalisme het deels door Duitsers bewoonde Sleeswijk nauwer aan de Deense kroon trachtte te verbinden. Tegelijkertijd eisten Duitse nationalisten opname van het hertogdom in de Duitse Bond. Beide hertogdommen werden in personele unie met Denemarken geregeerd, terwijl Holstein conform de besluiten op het Congres van Wenen tevens tot de Duitse Bond behoorde.
Het conflict werd gecompliceerd door het feit dat het Deense koningshuis met de kinderloze Frederik VII (1808-1863) zou uitsterven en de successieregels in de verschillende staten niet identiek waren. Hierop maakte de hoofden van twee zijlinies van het Huis Oldenburg, de Deen Christiaan van Sleeswijk-Holstein-Sonderburg-Glücksburg (de latere koning Christiaan IX) en de Duitser Christiaan van Sleeswijk-Holstein-Sonderburg-Augustenburg, aanspraak op de hertogdommen.
Het feit dat de zogenaamde Eiderdenen in het revolutiejaar 1848 volledige inlijving van Sleeswijk bij Denemarken nastreefden, leidde in Sleeswijk en Holstein tot een opstand van de Duitse bevolking, die een provisorische regering instelde. Pruisen kwam de Duitse Sleeswijk-Holsteiners te hulp. In deze Eerste Duits-Deense Oorlog werd Denemarken echter gesteund door het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Rusland. Deze grootmachten dwongen Pruisen in de Conventie van Londen (1852) Sleeswijk en Holstein weer aan Denemarken af te staan en de hertog van Augustenburg bij de troonopvolging van Glücksburg in Denemarken niet tegen te werken. De conventie verplichtte Denemarken wel de hertogdommen als zelfstandige staten onder de Deense kroon te behandelen.
Frederik VII stierf in 1863 en werd opgevolgd door Christiaan van Glücksburg. De zoon van Christiaan van Augustenburg, Frederik, riep zichzelf hierop als Frederik VIII uit tot hertog van Sleeswijk en Holstein. Hij werd als zodanig door verschillende Duitse staten erkend.
Christiaan IX integreerde Sleeswijk in 1863 echter - in strijd met de Conventie van Londen - met Denemarken. Wederom rekenend op internationale steun verklaarde hij de Duitse Bond de oorlog (Tweede Duits-Deense Oorlog). Pruisen en ditmaal ook Oostenrijk zegevierden echter. Denemarken moest Sleeswijk, Holstein en Lauenburg in de Vrede van Wenen (1864) afstaan. Oostenrijk en Pruisen bestuurden de drie hertogdommen vooralsnog gezamenlijk. Spanningen tussen de twee machten over het gezamenlijke bestuur leidden in 1865 tot het Verdrag van Gastein, waarin werd bepaald dat Holstein Oostenrijks en Sleeswijk en Lauenburg Pruisisch werden. De Duitse Bond en Frederik van Augustenburg werden in dit verdrag gepasseerd.
De voortdurende wrijvingen leidde in 1866 tot de Pruisisch-Oostenrijkse Oorlog, die in werkelijkheid om de hegemonie in Duitsland draaide. Na de Pruisische victorie hierin bepaalde de Vrede van Praag (23 augustus 1866) dat de beide hertogdommen aan Pruisen toekwamen, dat ze samenvoegde tot de provincie Sleeswijk-Holstein.
