Operatie Market Garden

Conflict

Tweede Wereldoorlog

Datum

17 september 1944 – 25 september 1944

Plaats

Noord-Brabant - Grave - Nijmegen - Arnhem

Resultaat

Duitse overwinning

Operatie Market Garden

Partijen

Commandanten
Verenigd Koninkrijk, USA, Polen	Duitsland
Bernard Montgomery, Frederick Browning, Roy Urquhart, Stanisław Sosabowski	Walter Model, Willy Bittrich, Kurt Student
Sterkte
30.000	?
Verliezen
Britten: 13.785 Amerikanen: 4000 Polen: 378 doden	4000-8000 doden, 13.000 inclusief gewonden en vermisten

Campagne

Westelijk front 44-45
Landing in Normandië - Operatie Cobra - Bevrijding van Parijs - Slag om de Schelde - Operatie Market Garden (Slag om Arnhem) - Slag in de Ardennen - Slag om Aken - Slag om Hürtgenwald - Remagen - Operatie Plunder

Operation Market Garden was de codenaam voor een Geallieerd offensief in september 1944, dat bedoeld was om vanaf de Nederlandse zuidgrens in een keer door te stoten naar Arnhem. Het bestond uit een grootschalige luchtlanding (Market) en een grondoffensief vanuit België (Garden) en was ontwikkeld uit een meer bescheiden plan met als codenaam Operation Comet.

De Britse Veldmaarschalk Montgomery wist opperbevelhebber Eisenhower er van te overtuigen dat door deze verrassingsaanval de wanordelijke Duitse terugtocht uit Frankrijk kon worden uitgebuit om zo de afloop van de oorlog aanzienlijk te versnellen. Tevens zouden de Geallieerde troepen nu Duitsland kunnen bereiken, zonder dat zij zich door de gevreesde Siegfriedlinie heen moesten vechten. Deze linie was een zwaar bewapend bolwerk van bunkers en antitankobjecten. Hier doorheen breken was bijna onmogelijk, zo niet onmogelijk en zou onnodig veel levens kosten.

Het plan was simpel: werp parachutisten af diep in vijandelijk gebied en laat ze daar bruggen en steden veroveren waarna de grondtroepen door de Duitse verdediging breken en over de, door de parachutisten vrijgemaakte corridor, naar Arnhem rijden. Als de troepen tot in Arnhem waren opgerukt, lag de route naar het Duitse Ruhrgebied en Berlijn open, en zou Duitsland nog voor Kerstmis 1944 zijn verslagen. Zo was de verwachting.

[bewerk] Operatie Market

Voor Operatie Market werden drie luchtlandingdivisies en één parachutistenbrigade ingezet:

82e Luchtlandingsdivisie (Amerikaans) - US 82nd Airborne Division, alias: All American
101e Luchtlandingsdivisie (Amerikaans) - US 101st Airborne Division, alias Screaming Eagles
1ste Luchtlandingsdivisie (Brits) - British 1st Airborne Division
1ste Parachutistenbrigade (Pools) - Polish 1st Independent Parachute Brigade

De 101e luchtlandingsdivisie zou Eindhoven en de bruggen bij Son en Veghel veroveren. De 82e luchtlandingsdivisie had als taak de bruggen bij Grave en Nijmegen evenals een van de 4 bruggen over het Maas-Waal kanaal te veroveren. De 1ste Britse Luchtlandingsdivisie onder Roy Urquhart samen met de Poolse 1st Parachutistenbrigade onder Stanisław Sosabowski zou de Rijnbrug bij Arnhem veroveren.

[bewerk] Operatie Garden

Het Britse 30e Legerkorps zou zo snel mogelijk oprukken vanaf het bruggenhoofd Joe's Bridge in Lommel en doorstoten naar Eindhoven. Vanaf daar zouden ze over de door de Airbornes vrijgemaakte corridor naar Arnhem oprukken.

[bewerk] Verloop van het offensief

Luchtdropping

Herdenking Grave (John S. Thompson Brug)

Twee sergeanten doorzoeken een beschadigde school

Een gebombardeerd stuk van Nijmegen. In de verte de brug over de Waal

Gevangengenomen geailleerde parachutisten

Operatie Market-Garden begon op 17 september 1944. De Amerikanen wisten bij Grave de Maasbrug (nu de John Thompson Brug), bij Veghel de brug over de Zuidwillemsvaart, en bij Malden de brug over het Maas-Waal kanaal te veroveren. Bij Son en Breugel werd de brug echter voor hun ogen opgeblazen. In Nijmegen werd de brug op een haar na bereikt maar door zware tegenstand van zojuist gearriveerde Waffen-SS kon deze niet veroverd worden. De Britten lukte het de noordelijke oprit van de Rijnbrug bij Arnhem te veroveren maar de spoorbrug bij Oosterbeek ging ook de lucht in. Het grondoffensief vanaf Joe's Bridge verliep moeizaam waardoor eenheden van het 30e Legerkorps niet verder kwamen dan Valkenswaard (ongeveer 15 km van de startpositie).

Op 18 september werd Eindhoven door de 101e US luchtlandingsdivisie bevrijd waarna het Britse landleger in de middag met deze divisie contact maakte. Er werd direct doorgestoten naar Son waar begonnen werd met het bouwen van een Bailey-brug.

De 82e Airborne probeerde met man en macht de Waalbrug bij Nijmegen te veroveren maar alle pogingen werden afgeslagen. Rondom Groesbeek werden zware Duitse aanvallen vanuit het Reichswald tot staan gebracht. In en rondom Arnhem werd zwaar gevochten. De troepen bij de noordelijke oprit onder leiding van Luitenant-Kolonel John Frost sloegen aanval na aanval af. Op de Ginkelse Heide landde de 4th Parachute Brigade onder Brigadegeneraal Hacket midden in een veldslag. De rest van de divisie probeerde de mannen bij de brug te bereiken maar konden niet door de, nu al zeer taaie, Duitse tegenstand breken.

Op 19 september leek het Operatie Market-Garden voor de wind te gaan: de grondtroepen hadden de brug bij Son gerepareerd en na een korte rit door het niemandsland tussen Veghel en Grave werd de link gelegd met de 82e Airborne divisie. De brug bij Nijmegen kon echter opnieuw niet veroverd worden. Rondom Son werden zware Duitse tegenaanvallen gestopt. In Arnhem was het verloop van de dag echter catastrofaal. Het lukte de Britten niet om door te stoten naar de brug: met zeer zware verliezen moest er teruggetrokken worden op Oosterbeek. De 4th Parachute Brigade vocht zich kapot in hun poging de dropzone voor de bevoorrading te veroveren, slechts een klein deel lukte het om zich op Oosterbeek terug te trekken. Midden in de terugtrekking landde een deel van de Polen in zweefvliegtuigen met al hun zware materieel in de dropzone. Op dat moment werd er daar zwaar gevochten. Het grootste gedeelte van dit gevechtsmateriaal ging hierbij verloren. Bij de brug werd de situatie steeds zorgwekkender. In de avond bombarderen de Duitsers Eindhoven, hierbij komen 227 mensen om het leven.

Op 20 september lukte het eindelijk om de brug bij Nijmegen te veroveren. De Airbornes van de 82e staken in canvas bootjes onder zwaar vuur van de Duitsers de Waal over en wisten, met grote verliezen, de spoor- en verkeersbrug te veroveren. Tegen de tijd dat de brug in geallieerde handen is, was het avond en waren er niet genoeg grondtroepen beschikbaar om meteen de aanval richting Arnhem te beginnen. In Nijmegen werd op dat moment nog hard gevochten. In Arnhem was de situatie bij de brug uiterst precair. De brug was nog steeds in handen van de Britten maar zonder water, voedsel en met een gebrek aan munitie leek de uitslag duidelijk. Ook in de op 19 september gevormde perimeter rondom Oosterbeek werd zwaar gevochten; op dit moment waren er van de 10.000 gelande parachutisten van de 1st Airborne Divisie er slechts 3000 over in Oosterbeek en ongeveer 500 bij de brug.

Op 21 september werd in alle vroegte door de Duitsers het laatste Britse verzet bij de brug opgeruimd en deze werd onmiddellijk door de Duitsers gebruikt om versterkingen aan te voeren die de aanval van de Britse grondtroepen richting Arnhem moeten tegenhouden. De Duitse aanval begon in alle vroegte maar werd al snel tot staan gebracht, verder dan Elst op 5km van de brug bij Arnhem komen de Duitsers niet. Bij Driel landde het merendeel van de Poolse brigade, een deel van de vliegtuigen keerde terug naar Engeland zonder de parachutisten te droppen. In Oosterbeek probeerden de Duitsers de perimeter van de Rijn te scheiden maar na zware gevechten bleef de perimeter nagenoeg hetzelfde. Dit was mede dankzij de hulp van de zware artillerie van de Britse grondtroepen.

Op 22 september werd de geplande zware Duitse aanval op de Britse Airbornes in de perimeter uitgesteld. Direct zetten de Duitsers 2500 man in tegen de op 21 september gelande Polen. Een verkenningsonderdeel van het Britse 30e Legerkorps wist via achterafwegen Driel te bereiken, waarmee de laatste link gelegd was. Onmiddellijk werden er plannen gemaakt om de perimeter rondom Oosterbeek te versterken met Poolse para's. Hier kwam echter weinig van terecht. De Polen moesten de Duitsers afslaan en zij hadden nauwelijks boten. Bovendien lag de oversteekplaats onder Duits vuur vanaf de hoge oeverwal bij de Westerbouwing. Uiteindelijk werden er ongeveer 50 Polen in rubberbootjes de Rijn overgezet. Tussen Uden en Veghel wordt de corridor door de Duitsers doorbroken, pas na 24 uur lukt het de geallieerden om de geallieeerde corridor weer te heropenen.

Op 23 september werd rondom de perimeter hard gevochten en de Duitsers probeerden met sluipschutters en artilleriebeschietingen de Britse para's murw te maken. Deze hadden een chronisch gebrek aan voedsel, medicijnen en munitie. Het grootste gedeelte van de dagelijkse droppings kwam in vijandelijke handen terecht. Nog eens 150 Polen van het 3e Bataljon wisten de Rijn over te steken en versterkten de perimeter.

Op 24 september bedachten de generaals van het 30e Britse Legerkorps een halfslachtige poging om de perimeter te versterken en hielden de nu nagenoeg vergeten Conferentie van Valburg. In de avond staken de 4th Dorsets de Rijn over maar zij kwamen door de Duitse beschietingen vanaf de Westerbouwing zo verspreid terecht dat maar heel weinigen de perimeter bereikten. Bij Veghel (Koevering) werd de geallieerde corridor opnieuw door Duitse troepen doorbroken. Dit is de nekslag voor de operatie. Er werd besloten om de overgebleven troepen uit de perimeter te evacueren.

Op 25 september werden de hele dag voorbereidingen getroffen om de para’s uit Oosterbeek te evacueren. In de nacht van 25 op 26 september vond deze evacuatie plaats en werden zo’n 2000 soldaten geëvacueerd. Het Poolse 3e Parabataljon dekt, als laatste, tot zonsopgang de aftocht. Voor een aantal Polen zijn er geen boten meer. De operatie komt hiermee ten einde.

Door het mislukken van Market Garden duurde de Tweede Wereldoorlog in Europa een half jaar langer dan als de operatie geslaagd zou zijn. Men vermoedde dat de oorlog voor kerst 1944 voorbij had kunnen zijn als de operatie wel geslaagd was.