Mitanni
Mitanni of Mittani (in Assyrische bronnen Hanilgalbat, Khanigalbat) was een Hurritisch koninkrijk in noord Syrië vanaf ca. 1500 v. Chr.. De naam werd later gebruikt als een geografische aanduiding voor het gebied tussen de Khabur en Eufraat rivier in neo-Assyrische tijden. Mitanni wordt gezien als een feodale staat geleid door een klasse van krijger-edelen van deels Indo-Arische oorsprong, die naar Syrië trok ergens tijdens de 18e of 17e eeuw als gevolg van de Indo-Arische migratie die in de midden bronstijd de Proto-Indo-Iraniërs scheidde van de Indo-Arische en Iraanse takken.
Inhoud |
[bewerk] Geografie
Mitanni in noord Mesopotamië reikte van Nuzi (huidig Kirkuk) en de Tigris rivier in het oosten, tot Aleppo en midden Syrië (Nuhashshe) in het westen. In het centrum lag de Khabur riviervallei, met twee hoofdsteden: Taite en Washshukanni, genaamd Taidu en Ushshukana in Assyrische bronnen. Het gehele gebied staat landbouw toe zonder kunstmatige irrigatie; koeien, schapen en geiten werden gehouden. Qua klimaat lijkt het veel op Assyrië, en het werd bevolkt door zowel inheemse Hurri als de Amorieten
[bewerk] Geschiedenis
Tot op heden zijn er geen oorspronkelijke bronnen voor de geschiedenis van de Mitanni gevonden. Wat we weten komt van Assyrische, Hettitische of Egyptische bronnen, als ook inscripties van plaatsen in de buurt in Syrië. Vaak is het nog niet eens mogelijk om synchroniciteit tussen de heersers van verschillende landen en steden vast te stellen, laat staan om onbetwiste, absolute data te geven. De definitie van geschiedenis van Mitanni wordt verder nog bemoeilijkt door het het gebrek aan differentiatie tussen de linguïstieke, etnische en politieke groeperingen.
Aangenomen wordt dat de oorlogvoerende Hurrische stammen en stadsstaten verenigd werden onder één dynastie na de ineenstorting van Babylon ten gevolge van de nederlaag tegen de Hettitische Mursili I en de inval van de Kassieten. Na de onderwerping van Aleppo door de Hettieten, de zwakke Assyrische koningen in het midden, en de interne strijd van de Hettieten was er een machtsvacuüm ontstaan in opper Mesopotamië. Dit leidde tot de formatie van het koninkrijk van Mitanni.
Koning Barattarna van Mitanni breidde het koninkrijk uit richting westen naar Halab (Aleppo) en maakte Idrimi van Alalakh zijn vazal. De staat van Kizzuwatna in het westen verplaatste haar loyaliteit naar Mitanni, en tegen het midden van de 15e eeuw v. Chr. waren Arrapha en Assyrië in het oosten vazalstaten geworden. De natie werd steeds sterker tijdens het bewind van Shaushtatar, maar de Hurri waren erop bedacht om de Hettieten in het Anatolische hoogland te houden. Kizzuwatna in het westen en Ishuwa in het noorden waren belangrijke bondgenoten tegen de vijandige Hettieten.
Na een paar schermutselingen met de Farao's over de controle over Syrië, zocht Mitanni vrede met Egypte en een alliantie werd gevormd. Tijdens het bewind van Shuttarna in de vroege 14e eeuw v. Chr. was de relatie zeer vriendelijk, en hij zond zijn dochter Kile-Hepa naar Egypte om uitgehuwelijkt te worden aan Farao Amenhotep III. Mitanni was nu op haar hoogtepunt van macht.
Na de dood van Shuttarna werd Mitanni verwoest door gevechten tussen verschillende troonpretendenten. Uiteindelijk besteeg Tushratta, een zoon van Shuttarna, de troon. Mitanni was echter aanzienlijk verzwakt en de Hettieten naderden hun grenzen. Tegelijkertijd werd de diplomatieke relatie met Egypte minder, en de Assyriërs gooiden het Mitannische juk af. De Hettietische koning Suppiluliuma I viel de Mitannische vazalstaten in noord Syrië binnen en verving hun door loyale onderdanen.
In de hoofdstad Washshukanni brak een nieuwe machtsstrijd uit. De Hetietten en de Assyriërs steunden verschillende pretendenten. Uiteindelijk veroverde een Hettietisch leger de hoofdstad en installeerde Shattiwaza, de zoon van Tushratta, als hun vazalkoning in Mitanni, of Hanigalbat, zoals zij het noemden.
Na de slag bij Kadesh en de terugval van het Hettietische rijk nam Assyrië de macht over in Mitanni, waarna het gebied binnen een paar eeuwen volledig Aramees werd, en de Hurri taal en cultuur verdrongen werd door de Assyrische.
[bewerk] Heersers van Mitanni
- Kirta, ca. 1499-1490 v. Chr.
- Shuttarna I, zoon van Kirta, ca. 1490 v. Chr.-1470 v. Chr.
- Barattarna, P/Barat(t)ama, ca. 1470 v. Chr.-1450 v. Chr.
- Parshatatar,(kan identiek zijn aan Barattarna), ca. 1450 v. Chr.-1440 v. Chr.
- Shaushtatar (zoon van Parsha(ta)tar), ca. 1440 v. Chr.-1410 v. Chr.
- Artatama I, ca. 1410 v. Chr.-1400 v. Chr.
- Shuttarna II, ca. 1400 v. Chr.-1385 v. Chr.
- Artashumara, ca. 1385 v. Chr.-1380 v. Chr.
- Tushratta, ca. 1380 v. Chr.-1350 v. Chr.
- Shuttarna III, ca. 1350 v. Chr., zoon van een usurpator Artatama II
- Shattiwaza of Mattivaza, zoon van Tushratta, ca. 1350 v. Chr.-1320 v. Chr.
- Shattuara I, ca. 1320 v. Chr.-1300 v. Chr.
- Wasashatta, zoon van Shattuara, ca. 1300 v. Chr.-1280 v. Chr.
- Shattuara II, zoon of neef van Wasashatta, ca. 1280 v. Chr.-1270 v. Chr., of wellicht dezelfde koning als Shattuara I.
Alle data dienen met de nodige voorbehoud genomen te worden, aangezien zij het resultaat zijn van vergelijkend onderzoek van de chronologie van andere staten uit de oudheid van het Nabije Oosten.
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Bronnen
- E. Gaal, "De economische rol van Hanilgalbat in het begin van de Neo-Assyrische expansie." In: Hans-Jörg Nissen/Johannes Renger (eds.), Mesopotamien und seine Nachbarn. Politische und kulturelle Wechselbeziehungen im Alten Orient vom 4. bis 1. Jahrtausend v. Chr. Berliner Beiträge zum Vorderen Orient 1 (Berlin, Reimer 1982), 349-354.
- Amir Harrak, "Assyrië en Hanilgalbat. Een historische reconstructie van de bilaterale relaties van het miden van de 14e tot het einde van de 12e eeuw v. Chr." Studien zur Orientalistik (Hildesheim, Olms 1987).
- C. Kühne, "Politische Szenerie und internationale Beziehungen Vorderasiens um die Mitte des 2. Jahrtausends vor Chr. (zugleich ein Konzept der Kurzchronologie). Mit einer Zeittafel." In: Hans-Jörg Nissen/Johannes Renger (eds.), Mesopotamien und seine Nachbarn. Politische und kulturelle Wechselbeziehungen im Alten Orient vom 4. bis 1. Jahrtausend v. Chr. Berliner Beiträge zum Vorderen Orient 1 (Berlin, Reimer 1982), 203-264.
- R. F. S. Starr, Nuzi (London 1938).
- Weidner, "Assyrien und Hanilgalbat". Ugaritica 6 (1969)
- Thieme, P. , The 'Aryan Gods' of the Mitanni Treaties, Journal of the American Oriental Society 80, 301-317 (1960)
- Wilhelm, Gernot: The Hurrians, Aris & Philips Warminster 1989.
