Irenaeus van Lyon
Irenaeus van Lyon (circa 140 - circa 202) is de eerste grote theoloog en en kerkvader van de christelijke kerk, na de periode van de apostelen. Zijn betekenis voor de vroeg-christelijke kerk is heel groot geweest. Zijn formulering van de verzoeningsleer werd later, bij het Concilie van Nicaea tot grondslag van het christendom uitgeroepen. Ook de door hem opgestelde geloofsbelijdenis werd toen grotendeels overgenomen. Onder protestantse theologen wordt hij vaak beschouwd als degeen die het zuivere christendom zou hebben beschreven, waar de Rooms-Katholieke Kerk dan later van zou zijn afgedwaald. Zijn werken zijn vooral van belang om de situatie van de vroege christenen te bestuderen en om zijn (deels erg subjectieve) beschrijving van de onorthodoxe (volgens hem ketterse) christenen. Tot de vondst van de Nag Hammadi-geschriften gold Irenaeus als de belangrijkste bron van kennis over de door hem fel bestreden gnostiek.
Irenaeus is afkomstig uit Klein-Azië (het huidige Turkije) en is een leerling van Polycarpus.
Inhoud |
[bewerk] Jeugd
Ireneaus werd waarschijnlijk uit christelijke ouders (aannemelijk, omdat hij nergens iets over zijn bekering vermeldt) geboren in Klein-Azië, waar hij geboren werd in of nabij Smyrna, het huidige Izmir in Turkije. In zijn jeugd maakte hij kennis met Polycarpus de bisschop of presbyter van Smyrna, die door de Apostel Johannes was aangesteld. Waarschijnlijk bleef Irenaeus tot ongeveer zijn 15de jaar in Smyrna. Misschien is hij na de gruwelijke marteldood van Polycarpus naar Lyon gekomen (circa 155 na Christus).
[bewerk] Lyon
Toen Irenaeus in Lyon (toen: Lugdunum) arriveerde, kwam hij in de betrekkelijk rijke Romeinse provincie Gallië. In deze omgeving ontstond al gauw een snel groeiende christelijke gemeenschap (Kerk/Gemeente). Irenaeus en zijn ouders sloten zich bij deze Gemeente aan. Er bevond zich toen in Lyon ook een gnostische gemeenschap, die Irenaeus echter als een dwaalleer beschouwde. Zijn bekendste boek 'Adversus haereses' (Tegen de ketters) is de weerslag van zijn polemiek tegen deze gnostici.
Onder de regering van de Romeinse keizer Marcus Aurelius (121 - 180 na Christus) was hij voor hij bisschop werd presbyter (priester) van Lyon. In die hoedanigheid werd hij als afgezant naar Rome gezonden om met paus Eleutherius over de millenaristische montanisten, een radicale onorthodoxe christelijke groep, te praten. Er werd tevens gesproken over de datum van de paasviering (zie: Pasen).
[bewerk] Bisschop
In 177 na Chr. was er in Lyon en Zuid-Gallië een grote christenvervolging. Daarbij kwam o.a. de hoogbejaarde, 90-jarige bisschop Pothinus als martelaar om het leven. Na de vervolging werd Irenaeus aangesteld als bisschop van Lyon. Hij bleef bisschop tot zijn dood in circa 202 na Christus.
[bewerk] Werken
Irenaeus was een zeer vruchtbaar schrijver. Naast zijn bekende 'Adversus haereses' (Tegen de ketters) hij heeft tal van andere werken geschreven. Deze zijn ons overgeleverd in enkele tekstfragmenten. In 1904 werd er een Armeense vertaling gevonden van zijn boek 'Demonstratio apostolicae veritalis' (Over het Christelijk Onderricht), waarvan men tot dan toe dacht dat het verloren gegaan was.
In Adversus haereses bekritiseert Irenaeus de in zijn ogen ketterse gnostici. Gevaarlijk vond Irenaeus het feit dat gnostici bepaalde 'heilsfeiten' (belangrijke christelijke leerstukken) loochenden, zoals de menswording van God, (en de daaruit voortvloeiende trinitairische theologie), de verzoeningsleer, de schepping en de eenheid van de drieene God (bepaalde gnostici geloofden volgens hem in twee goden, een boosaardige Schepper-God en een goedaardige Verlosser-God, die door Jezus Christus werd verkondigd.). Irenaeus vermeldde een geloofsbelijdenis, die later ook vorm kreeg in het apostolicum, de geloofsbelijdenis die vandaag de dag nog wordt gelezen en geleerd in de meeste kerken. In de geloofsbelijdenis wordt door Irenaeus sterk gewezen op een goede Schepper die deze goede aarde schiep, maar na de zondeval werd de aanvankelijke harmonie verstoord. Jezus Christus uiteindelijk, is de enige echte Verlosser.
In de werken van Irenaeus is ook een zekere spiritualiteit te vinden, hoewel Irenaeus de min of meer rationele argumentatie en geloofsbeleving van het christendom belangrijker achtte.
[bewerk] Traditie
De apostolische traditie, of overlevering zijn voor Irenaeus van groot belang. Irenaeus zelf past prima in die traditie. Zelf kende hij immers de bisschop van Smyrna: Polycarpus die zelf weer een leerling was van de apostel Johannes, die bekend staat als de 'geliefde leerling.' In deze hoedanigheid bracht hij vele 'ketters' weer terug in de Kerk, omdat hij kon bewijzen dat hij de enige echte leer verkondigde: hij stond namelijk in de apostolische traditie. Zo moest het gezag van de Kerk worden overgedragen: eerst de apostelen, dan de leerlingen van de apostelen, dan de leerlingen van de leerlingen van de apostelen, enz. Zo speelt ook de bisschop van Rome als hoofd van de Katholieke Kerk een belangrijke rol in het werk van Irenaeus. Dat was de maatstaf voor de apostolische opvolging. De relatie met de Apostolische Stoel van Petrus was duidelijk: hoewel het toenmalige pausschap veel minder directe macht had, consulteerde Irenaeus de opvolgers van Petrus over beslissingen in zijn diocees.
[bewerk] Zijn werk
- Adversus Haereses
- Demonstratio apostolicae veritatis
[bewerk] Literatuur
| Bron(nen): |
|
