Formateur
Een formateur is iemand die in het kader van een kabinetsformatie in opdracht van een staatshoofd een kabinet vormt. In Nederland gebeurt dit in opdracht van de Koning van Nederland, sinds 1980 Koningin Beatrix. Dit is vaak de beoogde minister-president. In België benoemt de koning de formateur, die later meestal eerste minister wordt.
Voordat een formateur met zijn werkzaamheden begint, hebben doorgaans een of meer informateurs een concept-regeerakkoord opgesteld dat zij met de beoogde coalitiepartners zijn overeengekomen. Bovendien hebben de informateurs het staatshoofd een formateur aanbevolen.
Was (waren) in vroegere jaren formateur(s) degene(n) die het hele proces tot de vorming van een nieuw kabinet begeleidde(n), inmiddels is gegroeid dat daaraan voorafgaand (pré-)informateurs worden aangesteld en is de formateur meer en meer verworden tot de beoogd nieuwe minister-president of eerste minister. Als de informatiefase slaagt dan beveelt (bevelen) de informateur(s) een formateur aan. Vaak wordt dat dan de nieuwe minister-president of eerste minister.
Inhoud |
[bewerk] België
In België wordt de formateur benoemd door de koning. Dit gebeurt na raadpleging van een aantal politici en adviseurs uit de financiële en socio-economische wereld. De formateur is meestal de leider van de politieke partij die bij de parlementsverkiezingen de grootste winst boekte of het grootste aantal zetels behaalde. Anders dan in Nederland, waar de formateur zijn opdracht in beraad houdt tot de afronding van zijn taak, aanvaardt de formateur zijn opdracht voor het begin van zijn werkzaamheden. Slaagt de formateur niet in zijn taak, dan geeft hij de formatieopdracht terug en benoemt de koning een andere formateur. In moeilijke politieke omstandigheden en tegenwoordig vrijwel altijd, wordt de taak van de formateur voorbereid door een informateur, meestal een ervaren politicus, die een informatieronde belegt. Bij de vorming van regeringen in de deelstaten is er geen tussenkomst van de koning.
[bewerk] Nederland
[bewerk] (kandidaat-)bewindslieden
De formateur benadert vervolgens, in overleg met onderhandelaars van de toekomstige coalitie, kandidaat-ministers en kandidaat-staatssecretarissen. In het eindverslag aan de Koningin vermeldt de formateur welke ministers en staatssecretarissen bereid zijn toe te treden tot het nieuwe kabinet.
[bewerk] Concept-regeerakkoord
De opdracht kan ook zo ruim zijn dat de (in)formateur het regeerakkoord opstelt. Ook kan hiervoor een nieuwe informateur worden aangesteld. Deze onderhandelt met de coalitiepartijen over de gezamenlijke doelstellingen en de hoofdlijnen van beleid van het toekomstige kabinet. Als ze het eens zijn, leggen ze de afspraken vast in een regeerakkoord. Het nieuwe kabinet is gebonden aan het regeerakkoord en moet de vastgelegde afspraken de komende jaren omzetten in beleid.
[bewerk] Kabinets(in)formateurs in Nederland
Zie Historisch overzicht van kabinetsformaties (Nederland) voor de namen van de (in)formateurs en de duur van de formaties sinds 1945.
[bewerk] Gemeentelijk en Provinciaal niveau
Zeker na de wet op dualisering in bestuur (dualisme) vanaf 2002, waarbij in gemeenten en provincie het dagelijks en algemeen bestuur uit elkaar zijn gehaald, heeft ook hier de (in)formateur zijn intrede gedaan. Was het voordien gebruikelijk na Raads- of Provinciale Staten verkiezingen dat de grootste partij het voortouw nam in de besprekingen om te komen tot een nieuwe coalitie. Inmiddels wordt er vaak van buiten een informateur aangesteld door de betrokken partijen om hen zo als een meer neutraal 'voorzitter' te ondersteunen in het formatieproces voor een nieuw College van Burgemeester en Wethouders c.q. College van Gedeputeerde Staten en de coalitie-onderhandelingen. In de toekomst zal -zeker bij invoering van de gekozen burgemeester- in Nederland deze een meer nadrukkelijker rol krijgen bij de vorming van een nieuw dagelijks bestuur op gemeentelijk niveau.
[bewerk] Verwante onderwerpen
[bewerk] Externe verwijzingen
| Kabinet | Periode | (In-)Formateur | Coalitie | Opm. |
|---|---|---|---|---|
| kabinet-Balkenende III | .. juli 2006 - .. aug. 2006 | Jan Peter Balkenende (CDA) | CDA + VVD | |
| kabinet-Balkenende II | .. ... 2003 - .. ... 2003 | Jan Peter Balkenende (CDA) | CDA + VVD + D66 | |
| kabinet-Balkenende I | .. ... 2002 - .. ... 2002 | Jan Peter Balkenende (CDA) | CDA + VVD + LPF | |
| kabinet-Kok II | .. ... 1998 - .. ... 1998 | .... / .... / ..... | PvdA + VVD + D66 | |
| vanaf ... ook (in)formateurs | ||||
| kabinet-Kok I | .. ... 1998 - .. ... 1998 | Wim Kok (PvdA) | PvdA + VVD + D66 | |
| kabinet-Lubbers III | .. ... 1994 - .. ... 1994 | Ruud Lubbers (CDA) / .... / ..... | CDA + PvdA | |
| kabinet-Lubbers II | .. ... 1994 - .. ... 1994 | Ruud Lubbers (CDA) / .... / ..... | CDA + VVD | |
| kabinet-Lubbers I | .. ... 1994 - .. ... 1994 | Ruud Lubbers (CDA) / | CDA + VVD | |
