Doleantie
De Doleantie is de benaming voor een kerkscheuring die in 1886 plaatsvond onder leiding van dominee Abraham Kuyper. Een aantal kerkraden (in totaal zo'n tachtig personen) braken met het bestuur van de Nederlandse Hervormde Kerk. Ze noemden zich de Nederduits Gereformeerde Kerk (Dolerende), hiermee aangevend dat zij zich zagen als de voortzetting van de kerk die door koning Willem I de naam Nederlands Hervormde Kerk had gekregen, maar hanteerde als bijvoegsel de term 'dolerend' (Latijn voor 'klagend'), omdat naar hun mening de kerkelijke organisatie een nieuwe reformatie van de kerk in de weg stond, en omdat hen het recht werd ontzegd op de kerkelijke goederen. Uit protest werd de Nieuwe Kerk van Amsterdam bezet.
Formeel werd Kootwijk de eerste Dolerende Kerk, door op 7 februari 1886 de eerste afgestudeerde kandidaat van de Vrije Universiteit (Houtzagers) als dominee te bevestigen, zonder te wachten op de vertegenwoordigers van het classicaal bestuur, nadat zij 17 jaar zonder predikant had gezeten.
Deze actie werd ondernomen op aanraden van ds Van den Bergh van Voorthuizen, waar het besluit tot doleantie al genomen was op 10 september 1885, maar waar dit pas op 8 februari 1886 werd bekend gemaakt.
De dolerenden vormden in 1892 de zogenaamde Vereniging met een groot deel van de Christelijke Gereformeerde Kerken die ontstaan waren na de afscheiding van 1834. Zij noemden zich voortaan de Gereformeerde Kerken in Nederland.
Er wordt wel gezegd dat de doleantie een vervolg was op het Réveil uit de jaren dertig van de 19e eeuw.
