Anti-papisme
De term Anti-papisme wordt gebruikt voor een gevoel van afkeer van de rooms-katholieke Kerk en een beweging die op dat gevoel gebaseerd is. Paap is een scheldwoord voor een katholiek, afgeleid van papa, het Latijnse woord voor vader of Paus. Een anti-papist heeft niet altijd een hekel aan alle rooms-katholieken. Vervolging van katholieken kan dan ook niet zonder meer gelijk worden gesteld aan anti-papisme.
[bewerk] Oorzaken
De belangrijkste oorzaak van het anti-papisme is het idee dat vertegenwoordigers van de kerk zich niet gedragen zoals men van hun verwacht. Priesters die zich zelf verrijkten, her en der kinderen verwekten of een gehaat, meestal autoritair, bewind steunden riepen verzet op. In de zestiende eeuw leidden dergelijke misstanden tot de Reformatie. De vaak hardhandige bestrijding van de reformatie door de inquisitie versterkte het anti-papisme onder protestanten. Dit leidde vaak tot onderdrukking van de katholieke eredienst, maar het anti-papisme heeft nooit de uitwassen van het antisemitisme gekend. Met de opkomst van het liberalisme en socialisme in de negentiende eeuw ontstonden er ook anti-papistische bewegingen onder mensen die van oorsprong katholiek waren. Uiteraard verschilde deze vorm van anti-papisme sterk van het anti-papisme onder protestanten.
[bewerk] Anti-papisme in Nederland
Een van de eerste anti-papistische incidenten in Nederland was het doden van de Martelaren van Gorcum door de geuzen in 1572. Na 1648 werd in de gehele Republiek der Verenigde Nederlanden de katholieke eredienst verboden. De katholieken moesten hun kerken afstaan en kwamen niet meer in aanmerking voor de meeste ambten, maar zij werden niet verdreven en missen in schuilkerken werden gedoogd. In 1795 kregen de katholieken gelijke rechten. Een vreedzame uitbarsting van anti-papisme vond plaats gedurende de Aprilbeweging van 1853. Als een laatste oprisping kan de nacht van Kersten uit 1925 beschouwd worden.
[bewerk] Anti-papisme in België
[bewerk] Anti-papisme in het Verenigd Koninkrijk en Ierland
In het Verenigd Koninkrijk en Ierland is de verhouding tussen protestanten en katholieken ingewikkeld omdat de meeste katholieken van Ierse afkomst zijn en tot de armere klassen behoren. Sommige protestanten in Noord-Ierland voelen ook een zodanige haat tegen het katholieke volksdeel als geheel dat de term anti-papisme hiervoor eigenlijk te zwak is.
[bewerk] Anti-papisme in andere Europese landen
De Franse revolutionairen en Napoleon Bonaparte vervolgden de de katholieke clerus omdat zij dachten dat die de monarchie steunden. Tijdens de Spaanse Burgeroorlog leidde de steun van de kerk aan Franco tot anti-papisme. In Duitsland voerde Otto von Bismarck in de negentiende eeuw een 'Kulturkampf' om de persvrijheid en de vrijheid van onderwijs met de katholieken.
[bewerk] Anti-papisme in de Verenigde Staten
In de Verenigde staten zijn de belangrijkste functies vaak in handen van de White Anglo-Saxon and Protestant elite. De verkiezing van John F. Kennedy als eerste rooms-katholieke president maakte echter geen sterke anti-papistische gevoelens los. Het anti-papisme van de Ku Klux Klan is minder fel dan haar racisme.
[bewerk] Anti-papisme bij de Oosters-Orthodoxe kerk
In landen waar de Oosters-Orthodoxe kerk een dominante rol speelt en als onlosmakelijk verbonden met de nationale identiteit wordt beschouwd, zoals Rusland en Griekenland, is sprake van een grote vijandigheid tegenover de katholieke kerk, die van 'zieltjeswinnerij' ten koste van de orthodoxe kerk wordt beschuldigd. De Russisch-Orthodoxe kerk gaat hierin zelfs zover door ook te protesteren tegen activiteiten van de katholieke kerk in buurlanden als Kazachstan en Oekraïne, die zij als haar eigen werkterrein beschouwd. Ook tijdens de burgeroorlogen van de jaren '90 in ex-Joegoslavië speelde het een rol in de strijd tussen de katholieke Kroaten en de orthodoxe Serviërs.
[bewerk] Anti-papisme tijdens het communisme
In Polen, Tsjecho-Slowakije en Hongarije hebben de communistische machthebbers tot ver in de jaren '70 actief de RK Kerk het functioneren bemoeilijkt. in China worden katholieken nog steeds vervolgd door het bewind, maar dit geldt ook voor andere christenen, zodat hier geen sprake is van zuiver anti-papisme. Na de val van het communisme heeft de kerk in Polen weer zeer veel invloed gekregen. Dit zou weer aanleiding voor het opkomen van anti-papisme kunnen zijn. Het communistische Cuba staat daarentegen niet afkerig tegenover de rooms-katholieke kerk en de Paus.
[bewerk] Anti-papisme in Azië
In Goa in India bemoeilijken radicale hindoes katholieken steeds meer in hun religieuze leven; in Pakistan, Irak en Indonesië is er zelfs sprake van vervolgingen door extreme moslims, maar ook in dit geval geldt dit niet alleen de katholieke maar alle christenen.
