Amish
De Amish (niet te verwarren met Amana) is een protestantse geloofsgemeenschap in Noord-Amerika. Het zijn volgelingen van de Zwitser Jakob Amman (1644 - 1730) die in 1693 brak met het anabaptisme (de mennonieten). Er woonden vroeger ook Amishgemeenschappen in onder andere Zuid-Amerika, Rusland en Europa (ook in Nederland), maar deze emigreerden eveneens naar Amerika of sloten zich in de loop der tijd weer aan bij de mennonieten, baptisten of andere doopsgezinden.
Inhoud |
[bewerk] Amerika
In de 18e eeuw heeft de Brit William Penn de Amish uitgenodigd om naar zijn kolonie Pennsylvania (Latijn voor "de bossen van Penn") in Noord-Amerika te komen om daar te werken als landarbeider. In september 2005 stonden er zo'n 224.000 Amish geregistreerd in 22 staten, waarvan het merendeel in Pennsylvania, Ohio en Indiana.
[bewerk] Amish en de moderne wereld
[bewerk] Levenswijze
De Amish hechten allereerst zeer aan hun doperse geloof waarin ook een radicaal pacifisme is besloten, vervolgens aan eenvoudig leven, het hechte gezin, de gemeenschap en met rust gelaten worden door de moderne wereld. Ze leven in agrarische gemeenschappen, hoofdzakelijk zoals iedereen in de eerste helft van de 19de eeuw leefde met de bijbehorende oude ambachten en de 19de eeuwse klederdracht van het platteland.
[bewerk] Onderwijs
Amish-kinderen gaan tot ongeveer hun 14de jaar naar school, meestal bestaand uit één enkel klaslokaal gerund door de gemeenschap. Ze krijgen les in rekenen, schrijven en bijbelkennis. Geschiedenis, aardrijkskunde en andere vakken die normalerwijze op andere scholen onderwezen worden, krijgen ze niet. Zodoende hebben de meeste Amish geen volledig beeld van de geschiedenis en de wereld buiten de gemeenschap. Dit wordt ook nog in de hand gewerkt doordat de Amish geen kranten lezen en geen televisie, radio of telefoon gebruiken, laat staan internet. In het verleden zijn er processen aangespannen tegen de Amish omdat ze niet aan de leerplichtwetten voldoen. Het Hooggerechtshof wees deze aanklachten van de hand omdat volgens de Amerikaanse grondwet het iedere ouder vrijstaat om zijn kinderen op eigen wijze te onderwijzen. Verdere vaardigheden die nodig zijn op de boerderij en in de ambachtelijke werkplaatsen, leren ze thuis en in de praktijk.
[bewerk] Straf bij overtredingen
Als een gemeenschapslid iets doet dat niet door de beugel kan en na herhaalde vermaningen zich niet betert, dan wordt deze persoon voor een bepaalde periode genegeerd (shunned). Niemand mag meer spreken met of luisteren naar de overtreder. Hij of zij is 'lucht' geworden. Bij ernstige overtredingen kan dit levenslang zijn, zodat de overtreder eigenlijk uit de gemeenschap gebannen is.
[bewerk] Amish en de moderne techniek
Over het algemeen wordt ervan uitgegaan dat alle Amish tegen technische vooruitgang zijn. Dit ligt echter genuanceerder. Halverwege de 19e eeuw was het voor iedereen duidelijk dat de industriele revolutie, die rond 1800 op stoom kwam, de wereld binnen 50 jaar grondig veranderd had en dat er in de toekomst nog meer verandering stond aan te komen. De Amish-gemeenschap hield toen meerdere conferenties over de vraag hoe men om moest gaan met de moderne ontwikkelingen. Het grootste deel van de Amish, het deel dat tegenwoordig bekend staat onder de naam Oude Amana-orde, besloot deze ontwikkelingen in zijn geheel af te wijzen. De rest van de gemeenschap vormde verschillende splintergroeperingen die, in eveneens verschillende gradaties, liberaler omgingen met de technische vooruitgang.
De Oude Amana-orde rijden tegenwoordig nog steeds met paard-en-wagen, gebruiken geen elektriciteit en dragen ouderwetse kleding. Meer liberale stromingen hebben wel elektriciteit, en gebruiken o.a. auto's. Dit kan zijn om alleen moderne werktuigen op de boerderijen en werkplaatsen te gebruiken, maar soms gaat het om een bijna volledige toepassing van alle moderne technologieën in werk- en woonhuis. Vaak worden deze 'moderne Amish' door de meer conservatieven niet meer als Amish beschouwd.
[bewerk] Pennsylvania-Duits
Veel Amish spreken met elkaar Pennsylvania-Duits ('Pennsilfaani-Deitsch'), een Hoogduits dialect. Dit is een dialect dat nog steeds in het gebied gesproken word waar de voorouders van de meeste Amish vandaan kwamen: Zuid-Duitsland en Zwitserland. Erediensten worden gehouden in het Hoogduits of Pennsylvania Duits en met niet-Amish spreken ze Engels. Er is tegenwoordig ook een versie van Wikipedia online in het Pennsylvania-Duits.
 |
Zie de Pennsylvania-Duitse editie van Wikipedia |
[bewerk] Rumspringa
Kinderdoop kennen de Amish niet: evenals andere doopsgezinden vinden ze dat iemand pas weloverwogen en bewust tot de gemeenschap kan toetreden als hij of zij de jaren des onderscheids heeft bereikt rond het 20ste levensjaar. Vanaf een jaar of 16 mogen Amish een paar maanden tot een paar jaar leven als de gemiddelde Amerikaan als ze dan nog geen duidelijke keus hebben gemaakt tussen het leven in de amish-gemeenschap of in de 'wereldse' Amerikaanse maatschappij. Dit wordt rumspringa (Nederlands: in het rond springen, ronddollen) genoemd. Ze mogen altijd terugkeren naar de Amishgemeenschap, onder de voorwaarde dat ze dan ook hun hele leven Amish blijven. Op deze wijze kunnen de jongeren hun wilde haren kwijtraken en wordt de keuze voor leven als Amish bewust genomen. Zo'n 85 tot 90 procent kiest ervoor om zich na de rumspringa weer bij de Amish aan te sluiten en bijna allen houden zich daarna de rest van hun leven ook aan die keuze. Bij dit definitieve aansluiten worden de jongvolwassenen ook gedoopt en nemen hun vaste plaats in de gemeenschap in.
[bewerk] Trivia
De Amish hebben enigszins te lijden onder inteelt doordat zich vrijwel geen mensen van buiten de gemeenschap bij de Amish voegen. Hierdoor trouwen de Amish veelal onderling en is bijna iedere Amish verwant aan de familie van hun partner. Dit leidt ertoe dat de afwijking polydactylie, meer dan 10 vingers of tenen, vrij vaak voorkomt. Ook komen er veel tweelingen voor onder de Amish. Doordat het gemiddelde Amish gezin 5 tot 10 kinderen heeft, groeit de gemeenschap behoorlijk snel: om de 20 jaar verdubbelt hun aantal.
Er zijn verscheidene Hollywoodfilms over de Amish gemaakt, waarin de levenswijze van de Amish vaak overdreven wordt aangezet. Volgens kenners van de cultuur der Amish geeft de film "Witness" uit 1985 met Kelly McGillis en Harrison Ford nog steeds het meest waarheidsgetrouwe beeld van de gemeenschap.
Ook is er een negendelige serie op televisie geweest waarbij enkele jongvolwassenen tijdens de Rumspringa gevolgd werden: Amish in the city (2004).
[bewerk] Schietincident
Op 2 oktober 2006 werden vijf personen gedood na een schietincident op een Amish-school in Nickel Mines (Pennsylvania). Een zwaarbewapende man, volgens de politie de 32-jarige Charles Carl Roberts IV, nam een aantal leerlingen en moeders van leerlingen mee naar buiten. Elf meisjes werden vastgebonden aan hun enkels, en vervolgens beschoten. Ook enkele andere personen werden geraakt. In totaal vielen er 5 doden. De dader heeft zich na zijn daad van het leven beroofd.
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Category:Amish op Wikimedia Commons. |
| {{{afb_links}}} | Protestantisme (Portaal) |  |
{{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
Geloofsrichtingen: Anabaptisme - Anglicanisme - Baptisme - Calvinisme - Doopsgezinden - Episcopalisme - Evangelischen - Gereformeerden - Genootschap der Vrienden (Quakers) - Lutheranisme - Methodisme - Pinksterbeweging - Presbyterianisme - Vergadering der gelovigen - Vrijzinnig protestantisme - Zevendedagsadventisten |
|||
