Abdij Maria Laach

De abdij van Maria Laach ligt in het Eifelgebied nabij Andernach (Rheinland-Pfalz, Duitsland). De abdijkerk geldt als een van de belangrijkste bouwwerken in Staufische stijl. De plaatsnaam Laach dankt zijn naam aan het daar gelegen vulkanische meer.

[bewerk] Stichtingsgeschiedenis

De grondlegging van de benedictijnenabdij van Maria Laach gebeurde in 1093 door paltsgraaf Hendrik II van Laach (+1095) en zijn echtgenote Adelheid von Orlamünde-Weimar (+1100), weduwe van paltsgraaf Herman II van Lotharingen (+1085). De stichting was echter niet meteen een succes. In 1112 diende de volgende paltsgraaf Siegfried von Ballenstedt de stichting te vernieuwen en plaatste ze als priorij onder het toezicht van de abten van de abdij van Affligem in het toenmalige landgraafschap Brabant. Zowel de abdij van Affligem als Maria Laach waren namelijk paltsgrafelijke stichtingen. Omstreeks 1100 lag het grondplan van de abdijkerk reeds vast. Als eerste abt werd de vierde door de abdij van Affligem uitgezonden prior, Gilbert, verkozen. In 1138 maakte Maria Laach zich definitief los van Affligem, wat achteraf bevestigd werd in keizerlijke en bisschoppelijke oorkonden. Gilbert van Affligem stierf in 1152 en werd in de crypte van de abdij begraven. Tijdens zijn opvolger abt Fulbert (1152-1177) werd de abdijkerk in 1156 ingewijd door Hillin von Fallernanien, aartsbisschop van Trier. Tijdens zijn abbatiaat bleef er nog steeds een zeer intense samenwerking met Affligem bestaan, onder meer met kunstzinnige uitwisselingen tussen hun scriptoria. De abdijkerk werd pas in 1177 voltooid. Tussen 1220 - 1230 werd aan de westzijde nog een voorhal met binnentuin, een zogenaamd paradisium, aangebouwd.

[bewerk] Architectonische merkwaardigheden

De basilika is in Staufische (romaanse) stijl gebouwd. Met haar twee dwarsschepen en twee groepen van drie torens vertoont de abdijkerk gelijkenis met de keizerlijke domkerken van Speyer en Worms. Kenmerkend voor Maria Laach is de westbouw met drievoudige torengevel en de vieringtoren met rombisch dak, die via een transept aan ronde flanktorens is verbonden.

Bezienswaardig binnen de kerk is het praalgraf van paltsgraaf Hendrik II (+1095), dat evenwel pas in de 13e eeuw werd opgericht, evenals het daarbij horende stenen baldakijn dat thans het altaar overspant.

[bewerk] Literatuur

• Beda Regaus, Hafflighemum Illustratum. Deel IV-V: De filiationibus ejusdem abbatiae (manuscript abdijarchief Affligem, 1773-1775); in anastatische uitgave, ed. W. Verleyen (Reprint 264 van het Algemeen Rijksarchief, (Brussel 2002)).
• Van Droogenbroeck, F.J., 'Paltsgraaf Herman II (†1085) en de stichting van de abdij van Affligem (28 juni 1062)', Jaarboek voor Middeleeuwse Geschiedenis 2 (Hilversum 1999) 38-95.
• Van Droogenbroeck, F.J., 'De betekenis van paltsgraaf Herman II (1064-1085) voor het graafschap Brabant', Eigen Schoon en De Brabander 87 (Brussel 2004) 1-166.
• Resmini, B., Das Erzbistum Trier. 7. Die Benediktinerabtei Laach (Germania Sacra. Neue Folge 31. Die Bistümer der Kirchenprovinz Trier (Berlijn 1993)).
• Volk, P., `Der Stifter von Maria Laach (Pfalzgraf Heinrich II.) aus dem Hause Luxemburg-Salm', Revue Bénédictine 36 (1924) 255-267.
• Volk, P., `Laach und Affligem', Benediktinische Monatschrift zur Pflege religiösen und geistigen Lebens 9 (1927) 69-70.
• Von Severus, E., Ecclesia Lacensis. Beiträge aus Anlaß der Wiederbesiedlung der Abtei Maria Laach durch Benediktiner aus Beuron vor 100 Jahren am 25. November 1892 und der Gründung des Klosters durch Pfalzgraf Heinrich II. von Laach vor 900 Jahren in 1093. (Beiträge zur Geschichte des alten Mönchtums und des Benediktinerordens. Supplementband 6 (Münster 1993)).

Tekstuitgave van narratieve bronnen uit Maria Laach in Wikisource Latina:

• Stichtingsannalen (geschreven tussen 1170-1177): Annales Lacensis
• Gesta van de abten van Maria-Laach 1177-1554: Catalogus abbatum Lacensium
• Gesta van de abten van Maria-Laach 1554-1646: Gesta abbatum Lacensium