Заб

Од Википедија, слободна енциклопедија

Забите (латински: dentes) се цврсти органи, сместени во забни јамички (алвеоли) на горната и долната вилица од устата. Тоа се структури кои се наоѓаат во вилиците на многу 'рбетници. Во дигестијата учествуваат со механичкото ситнење на храната, а кај некои животни, особено кај месојадните животни, се користат како оружје.

Палеонтолозите ги користат забите на цицачите да ги идентификуваат фосилните видови, и често, нивните односи. Обликот на забите е поврзан со исхраната на животното, како и со неговото еволутивно потекло. На пример, растителните материи се тешки за варење, така што тревопасците имаат повеќе катници за џвакање. На месојадците им се потребни секачи за да убиваат и да раскинуваат, и бидејќи месото е лесно за варење, тие може да голтаат без да имаат потреба од катници за разџвакување на храната.

Се разликуваат две генерации на заби: млечни и трајни. Млечните се 20 на број и се појавуваат меѓу 6 и 12 месец од животот. Постојаните се 32 на број и ги заменуваат млечните меѓу 6-та и 8-мата година. На секоја вилица се распоредени по 16 заби, односно по 8 на секоја половина. Забите се разликуваат по формата, бројот и функцијата. Врз основа на функцијата што ја имаат во дигестијата, поделени се на: секачи (4), песјаци (2), преткатници (4) и катници (6).

Додека луѓето имаат две генерации на заби, некои животни имаат многу повеќе: на ајкулите им расте нова генерација на заби секои две недели. На некои други животни им расте само една генерација заби. Забите на глодарите растат и се трошат постојано преку глодањето на животнотот, одржувајќи постојана должина.

[уреди] Делови на забот

Забите се состојат од три дела:

• Коронка (круна) - надворешниот, видлив дел од забот
• Корен - делот од забот кој е всаден во виличните коски
• Врат на забот - тесен дел кој ги поврзува коронката и коренот на забот

Иако на прв поглед забите изгледаат компактни, тие се изградени од повеќе ткива кои заедно им ја даваат потребната отпорност и цврстина.

[уреди] Внатрешност на забот

Во внатрешноста на секој заб се наоѓа забната пулпа (она што во народот е неправилно познато како „нерв“ на забот) во која освен нервите кои му даваат на забот осет за топло/студено, болка и притисок се содржат и крвните садови кои го исхрануваат забот, лимфни садови, одбрамбени клетки и сврзно ткиво. Заедно со другите клеточни елементи, крвните и нервнте садови ја исполнуваат пупината комора која преку коренските канали е поврзана со околното ткиво околу врвовите на корените. Пулпината комора надворешно е ограничена со помош на средниот слој - дентинот. Дентинот го изградува најголемиот дел од забот и покрај неговата цврстина (која е поголема од цврстината на коските) тој има и голема способност за прилагодување и по потреба се создава целиот живот, но само додека е здрава и пулпата, која го исхранува овој слој. Во нивото на коренот, дентинот е покриен со цемент - цврсто ткиво кое го штити коренот на забот и заедно со другите ткива од периодонциумот го поврзува забот за забната чашка - алвеолата Во нивото на забната коронка, дентинот е покриен со емајл (глеѓ) - кристална супстанција со најголема отпорност во човековото тело, која служи за спречување на кариес. Емајлот се создава пред никнувањето на забот и неговата градба е дефинитивна - во текот на животот не може повторно да се создаде. Затоа е значајно да се посвети внимание на правилната исхраната на жените во периодот на бременоста и на децата пред никнувањето на трајните заби.

Здравите заби најчесто потемнуваат како што човекот созрева, пулпата во рамките на забот се стеснува и на нејзино место доаѓа дентин.