Tram: secunda paart
From Wikipedia
Cuntegnüü |
[redatá] Evulüzziun
 |
Cheest artícul al è scrivüü in koiné uçidentala, urtugrafía ünificada. |
Complementari dal tram clàssich, chesti evulüzziun a permètten da cuvrí plüü da spazzi u da süperá di pendeenz inacessíbil al tram clàssich.
[redatá] Tram-tren
Ul tram-tren al è un sistema che al permett a una medésima vetüra da circülá sü di binari da tram in centru-citaa e da reliá di stazziun sitüatt in perifería, u al-da-là, circülaant sül réseau feruviari resgjunaal. Ches-chí al necèssita un materiaal cumpatíbil cun la feruvía clàssica (signalizazziun, putenza, resistenza). L'uferta da cheest traspòort püblich al è alura vasta e la cuntribüiss a un majacc plüü eficaas da l'insema dal réseau, specjalmeent in caas da cumbinazziun cul tram clàssich. Un bell puu desvelüpaa int i paees germànich, (e.g. Karlsruhe, Zürich), cheest sistema-chí al duvaría vess metüü in servizzi anca in-da-la resgjun parisenca e a Mulhouse intal 2005, Lyon intal 2006 (línia da l'est :léa) inscí cuma a Strasbourg intal 2008.
[redatá] Interürban
In América dal Nòort, ul tram-tren al a cjapaa la forma dal servizzi interürban: al dí d'incöö, numà ul Chicago, South-Shora & South-Bend al sübsiist, ufreent un servizzi da perifería Chicago_South-Bend, i vetüür dal quaal a circülen ancamò in mezz a la strada in parecc sitt.
Al Québec, sa pudeva cüntá sül Québec Railway, Light, Heat & Power (Québec_Sainte-Anne-de-Beaupré) inscí cuma sül Montréal & Southern Counties (Montréal_Granby), tücc düü di süssidiari dal Canadien National. Sü chesti dò línii, tren e tram i circülàven insema.
Al Canada, ul servizzi dal O-Train al è in una certa manéra un tram-tren, par che ul materiaal rulaant (vetüür Taulnt, da la Bombardier, destinatt a la Deutsche Bundesbahn) in servizzi ürban al è cuncevii pal servizzi sü línia feruviària, e al círcüla sü una línia feruviària clàssica cunt una signalizazziun modificada par prevení l'intrüsiun di tren cunvenziunaal al mumeent da la circülazziun di tram diesel.
In Europa, recurdemm, in Lumbardía, düü relitt d'un réseau interürban desvilüpaa, luunch intorna ai 250 km: la tramvía Milan-Dees, residüi da la tramvía Milan-Caraa-Gjüssan e la tramvía Milan-Limbiaa (Mumbell). Recurdemm anca la tramvia dal Renon/Rittner bahn a Oberbozen in-da-la resgjun dal Tiröö dal süüd e anca la tramvía di muunt Stubai in-da-la resgjun da Innsbruck, intal Tiröö.
[redatá] Vantacc e incunvenieent dal tram in tèrmin d'ürbanismu
[redatá] Vantacc
Ul cuust d'investissemeent dal tram al è elevaa, ma al resta aburdàbil par una citaa média. Un chilòmetru da tram al representa in generaal un teerz da l'investissemeent par un chilòmetru d'una línia da metró, par che a ch'è mía da scavá; ma al cuventa fá ancamò la strada.
I sisteem aéri, cuma ul monorail e i metró lisgee (Skytrain e VAL), a òblighen a un ürbanismu dedicaa, cun di straat laarch e, in taant che pussíbil, di imòbil integraant i stazziun. Par i cuust, a inn difícil a utegní, dunca da cumpará.
In Francja, Germània e Svízzera, la velucitaa cumerciaal dal tram l'è plüü òlta che chela da la curera, par che la suva piata-forma al è cuncepida essenzialmeent in sitt pròpi (i.e. lassaant fœra i òltri maneer da circülazziun). Ul tram al gh'a anca priuritaa sü i òltar veícül ai caròbi. Chesta velucitaa le reent atratiif e la permet d'urganizá una nuvela urganizazziun di despustameent int i aglumerazziun. La circülazziun di autumòbil in centru-citaa a l'è mía plüü incuragjada, e di parking-relais in cunessiun cunt i línii da tram a inn repartii in perifería, al fin da captá i flüss d'autumòbil che sa dirígen veers la citaa. La tarifazziun da sti parking (abinada cunt i bijett dal traspòort) ie reent plüü vantagjuus che ul cuust d'una u dò uur da stazziunameent in centru-citaa. In di caas, cheest sistema da parkings-relais al permett perfinn un guadaagn da teemp. De tüta manera, ul tram al gh'a i istess incunvenieent che ul büs e ul metró in matéria d'amplitüüt urària, par che la suva circülazziun la s'aresta la plüpaart dal teemp tra mezanott e l'alba.
I lavurá da custrüzziun da l'infrastrütüra necessària al tram a permèten da pensá da nööf la sistemazziun di spazzi püblich e la suva distribüzziun, daant priuritaa a un paesacc ürban pedunalizaa: la custrüzziun d'un réseau da tram al è inscí suveent cumpagnada par l'estensiun di setuur pedunaal.
Ul tram, in finn, al permett da recunett di quartee periférich par luungh-teemp marginalizaa par rapòort al centru-citaa.
Ul pòost dal tram al è in dúe frequentazziun putenziaal l'è tropp impurtaant par vess asurbida par un büs (12 m, 18 m u 24 m ecezziunalmeent) e tropp flébil par gjüstificá i cuust elevaa d'un metró.
Da plüü, l'infrastrütüra dal tram la permett, a tèrmin, la réalizazziun da línii da tram-tren, í che permèten mía ni i büs e i trolleybüs, ni i traspòort guidaa sü pneu, ni i metró in-da-la manera da funziunameent clàssich (ben che, putenzialmeent, se un sistema feruviari al è adutaa, di ligamm i pudaríen vess faa).
Un vantacc financiari al è anca a nutá: ul tram al è plüü ecunòmich che i büs e trolleybüs, in tèrmin da cuust par persona traspurtada (data furnitt pal réseau da Genève).
Un òltar aspett al è tropp suveent ignuraa: l'atrzziun dal püblich par la mudalitaa ferada par rapòort a la mudalitaa sü pneu, in tèrmin da cunfòort, silenzi, vibrazziun e secüritaa, senza cüntá l'aspett teenc da nustalgía di bun souvenirs liaa ai vecc tram, dai quaal la süpressiun la s'è plüü suveent fada sota la pressiun di dirigeent pulítich che di üteent!
[redatá] Incunvénieent
- Cuust d'investimeent elevaa par rapòort a la curera, che la pöö egualmeent vess cuncepida in sitt pròpi. Al è mía a la purtada di aglumerazziun ziich.
- Cuust da servizzi elevaa par rapòort al metró lisgee autumàtich, a càusa dal tramvee particülarmeent.
- Velucitaa bassa par rapòort al metró e capacitaa netameent inferiuur (da l'urdin da 7 000 passegee/ura al màssim cuntra plüü da 12 000 pal metró).
- Rudai dansgeruus par i cicliist cura che a cundivíden l'istess sitt dal tram.
- Ucüpazziun dal spazzi ürban dal nivell zero, í che al necèssita una nuvlla gestiun di flüss ; ma al sa trata d'un víncul pusitiif intal quadru d'una pulítica da redüzziun dal spazzi dispuníbil a la circülazziun di autumòbil.
Dal puunt da vista tèg·nich, ul pòost dal tram al è mía cheel da la curera u dal metró. Al sa trata d'un veícül intermedi destinaa a sicürá ul servizzi da línii che a pòden mía vess sicüratt ni par la curera/filuvía, anca se in sitt pròpi, ni pal metró lisgee autumàtich VAL.
- Turná indree a Tram
- Tram: prima paart
- Tram: terza paart
