Êlih

Ji Wîkîpediya

Êlih (Batman) bajarekî bakûrê Kurdistanê ye.

Tabloya Naverokê

1 Cihên Erdnîgarî û Sînorên Bajêr:
2 Taybetiyên Erda Bajêr
3 Avhewa
4 Gelhe (1997) û navçeyên bajêr:
5 Çiyayên Herêmê
6 Deşt û Zozanên Herêmê
7 Çem û Gol
8 Binerdên Bajêr
9 Cureyên Heywanan
10 Ol û Civak
11 Xwarênên herêmê
12 Kincên herêmê
13 Nav û kronolojiya bajêr
14 Ciyên turîstîk, tarîxî û gerê

[biguherîne] Cihên Erdnîgarî û Sînorên Bajêr:

Bajar di nav parelelên 42° 54´ û 40° 59´ bakûr û merîdyenên 38° 34´ û 37° 22´ rojhilat de ye. Bajar li bakûr bi Bitlîs û Mûş, li rojhilat bi Sêrt, li başûr bi Mêrdîn û li rojava jî bi Amedê hatiye dorpêçkirin.

[biguherîne] Taybetiyên Erda Bajêr

Erda herêmê ji %75,7 ji çiyayan pêk tê. Zozan û deşt ji % 24,3 e. Ji wî erdî ji % 91,7'ê wî ji bo çandiniyê tê bikaranîn. Li herêmê bi tene nîsk, tûtin, pembo, tirî û zebeş tên çandin.

[biguherîne] Avhewa

Li herêmê avhewaya reşahiyê serdest e. Havînan germ û zuha, zivistanan jî sar û baranî derbas dibe.

[biguherîne] Gelhe (1997) û navçeyên bajêr:

Navend: 236047
Qubîn (Beşiri): 30880
Kercews (Gercüş): 28125
Heskif/ Hesenkeyf: 9205
Hezzo (Kozluk): 69434
Kabilcevz (Sason): 26689

Tevayiya nifûsa herêmê (tevî gundan) 400380 e.

[biguherîne] Çiyayên Herêmê

Sason (2973m), Zupser ( 2044m), Raman (1263m)

[biguherîne] Deşt û Zozanên Herêmê

Deşta Batmanê (10.000 hektar), Deşta Qubînê (dirêjahî 15-20 km, firehî 2-3 km ye).

Geliyê Çemê Batmanê û qismek ji geliyê Çemê Dîcle, geliyên herî mezinên li herêmê ne.

[biguherîne] Çem û Gol

Gol li herêmê tune ne. Çemê Batmane û Dicle yên herî mezin ên ku li herêmê diherikin in. Çemê Xerzan jî dikeve nav sînorên bajêr.

[biguherîne] Binerdên Bajêr

Li Qubînê, li Çiyayê Ramanê petrol derdikeve. Wekî din li herêmê xwê, krom, asfalt û sifir jî ji bin erdê derdikeve.

[biguherîne] Cureyên Heywanan

Xwedîkirina heywanên kedî mijuliyetek mezin e li herêmê. Li herêmê heywanên kovî, wekî rovî, kew,kîvroşk û gur jî peyde dibin.

[biguherîne] Ol û Civak

Piraniya nifûsê ji misilmanan pêk tê. Li gundên li dora Qubînê êzîdî gelheyeke mezin dinimînin. Xiristiyan pir kêm li herêmê peyde dibin. Piraniya gelheyê ji kurdan pêk tê. Van salên dawî bi saya rafînera petrolê tirk jî li herêmê bi cih bûne. Ereb û suryanî jî civakên din ên herêmê ne.

[biguherîne] Xwarênên herêmê

Keşkek, biryan, kifta bi mast û "Kitel" xwarinên herî naskirîne ku li herêmê tên xwarin.

[biguherîne] Kincên herêmê

Þalwar ji alî zilaman ve tê li xwe kirin. Bi ser de îþligek ku milê wî dirêj û nexþ kirî (celehu) tê li xwe kirin. Di nigan de gorên ji hirî çêkirî û pêlavên ku ji re dibêjin "reþik" hene.

Jinên herêmê fîstanên hevreþim yên rengîn ku dibiriqîn li xwe dikin. Þalvarek fireh û gorên ji hirî li xwe dikin. Kefî yan jî puþî jî didin serê xwe. Pêlavên lastîk yan jî çarox ji li nigên xwe dikin.

Li heremê kincên modern ji, bi taybetî wan salên dawî tên li xwe kirin.

[biguherîne] Nav û kronolojiya bajêr

Navê bajar yê kevn sh e. Di sala 1957 an de navê bajar bûye Batman. Navê Bêşirî yê kevn "Qûbîn", yê Sasonê jî "Kabilcewaz" e, yê Kozluxê "Hazo" û yê "Gercüş" jî Kercews/kercos e.

Berî Îsa(zayîn)

800 - 612 dema Asûriyan
612 - 550 Imparatoriya Med

Piştî Îsa (Zayîn)

350 Dema Mekedoniyan
700 Dema Ereban
927 Dema Bîzansiyan
1107 Dema Selçukiyan
1243 dema Mogolan
1514 Dema Osmaniyan
1894 Serhildana Sasonê li dijî Osmaniyan

[biguherîne] Ciyên turîstîk, tarîxî û gerê

Kela Hezo û bajarê Hesenkeyfê ciyên gerê yên ji bo turîstan e.

Bajarên Kurdistanê
Agirî \| Akrê \| Amed \| Amêdî \| Bane \| Bazîd \| Bedlîs \| Bokan \| Cizîr \| Colemêrg \| Çewlik \| Dêrsîm \| Dihok \| Dîlok \| Efrîn \| Elezîz \| Erzingan \| Erzirom \| Êlih \| Hewlêr \| Kamyaran \| Kerkuk \| Kirmaşan \| Mahabad \| Meletî \| Mereş \| Merdîn \| Merîwan \| Midyad \| Musîl \| Mûş \| Pawe \| Pîranşar \| Qamişlo \| Qers \| Riha \| Semsûr \| Serdeşt \| Seqez \| Sêrt \| Sêwas \| Silêmanî \| Sine \| Şirnex \| Şino \| Wan \| Xaneqîn \| Zaxo

Bajarên Kurdistanê

Bajarên Komara Tirkiyê
Edene \| Semsûr \| Afyon \| Agirî \| Amasya \| Ankara \| Antalya \| Artvin \| Aydın \| Balıkesir \| Bilecik \| Çewlik \| Bedlîs \| Bolu \| Burdur \| Bursa \| Çanakkale \| Çankırı \| Çorum \| Denizli \| Amed \| Edirne \| Mezra \| Erzingan \| Erzirom \| Eskişehir \| Dîlok \| Giresun \| Gümüşhane \| Colemêrg \| Hatay \| Isparta \| Mersin \| İstanbul \| İzmir \| Qers \| Kastamonu \| Kayseri \| Kırklareli \| Kırşehir \| Kocaeli \| Konya \| Kütahya \| Meletî \| Manisa \| Gurgum \| Mêrdîn \| Muğla \| Mûş \| Nevşehir \| Niğde \| Ordu \| Rize \| Sakarya \| Samsun \| Sêrt \| Sinop \| Sêwas \| Tekirdağ \| Tokat \| Trabzon \| Dersîm \| Riha \| Uşak \| Wan \| Yozgat \| Zonguldak \| Aksaray \| Bayburt \| Karaman \| Kırıkkale \| Êlih \| Şirnex \| Bartın \| Erdêxan \| Îdir \| Yalova \| Karabük \| Kilîs \| Osmaniye \| Düzce

Bajarên Komara Tirkiyê