სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა

ვიკიპედიიდან

სამხრეთი აფრიკა სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა Republic of South Africa Republiek van Suid-Afrika
სამხრეთ აფრიკის დროშა	სამხრეთ აფრიკის გერბი
ფართობი: 1 219 912 კმ² მოსახლეობა: 43 648 000 (2004) დედაქალაქი: პრეტორია სახელმწიფო ენა: აფრიკაანსი, ინგლისური და სხვა პრეზიდენტი: ტაბო მბეკი დევიზი: ”Diverse People Unite” ვალუტა: რანდი დროის ზონა: UTC + 2 ინტერნეტის დომენი: ZA სატელეფონო კოდი: 27

სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის განმასხვავებელი ნიშანია უსაზღვრო მრავალფეროვნება ყველაფერში. აქ ოფიციალურად 11 ენა ითვლება სახელმწიფო ენად. აქ პოლიტიკოსებს შორის შეხვდებით ტომის ბელადებს, რაბინებს, რეგბისტებს და ემიგრაციიდან დაბრუნებულ რევოლუციონერებს. აქ ერთ ქუჩაზე მუშაობენ ტრადიციული ექიმბაშები და საბირჟო ბროკერები. აქ ერთმანეთის გვერდით დგას ქოხმახები და ფეშენებელური სრა-სასახლეები. აქ 1994 წლამდე, მსოფლიოში ერთადერთ ქვეყანაში, იყო დაკანონებული აპარტეიდი - მოსახლეობის დაყოფა კანის ფერების მიხედვით.

[რედაქტირება] სახელწოდება

ოფიციალური: სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა.
ნაციონალურ ენებზე:
1. ინგლისური - Republic of South Africa
2. აფრიკაანსი - Republiek van Suid-Afrika
3. ნდებელე - Repabliki we Sewula Afrika
4. ქსოსა - iRiphabliki ya Mzantsi Afrika
5. ზულუ - Riphabliki yase Ningizumu Afrika
6. პედი - Repabliki ya Afrika-Borwa
7. სესუტო - Repabliki ya Afrika-Borwa
8. სვატი - Riphabliki yase Ningizumu Afrika
9. სეტსვანა - Repabliki ya Afrika-Borwa
10. ჩივენდა - Riphabliki ya Afrika Tschimpembe
11. ტსონგა - Riphabuliki ya Afrika-Dzonga
ეტიმოლოგია: - სახელი აფრიკის კონტინენტის მიმართ ქვეყნის გეოგრაფიული მდებარეობის გამო ეწოდა.
ქვეყნის კოდი: ZA.

[რედაქტირება] გეოგრაფია

ქვეყანა მდებარეობს სამხრეთ აფრიკაში, უკავია აფრიკის კონტინენტის უკიდურესი სამხრეთი ნაწილი. იგი სამი მხრიდან ოკეანის წყლებითაა შემოფარგლული. მისი მოსაზღვრე ქვეყნებია: ნამიბია, ბოტსვანა, ზიმბაბვე, მოზამბიკი. გარდა ამისა, მის ტერიტორიაზე მდებარეობს ორი სახელმწიფო-ანკლავი - ლესოტო და სვაზილენდი.

ფართობი: 1.221.037 კვ.კმ.
ბუნება: უმაღლესი მწვერვალი - ინჯასუტი 3.446; მდინარეები (კმ) – ორანჟი 1.750 (სულ 2.092), ლიმპოპო 1.600; ტბა - სენტ-ლუსია; კუნძულები - პრინც-ედუარდის კ-ბი 310 კვ.კმ; კლიმატი - ზომიერი თბილი.
ბუნებრივი რესურსები: ოქრო, ქრომი, ქვანახშირი, რკინის მადანი, მანგანუმი, ნიკელი, ფოსფატები, კალა, ურანი, ალმასი, პლატინა, სპილენძი, ვანადიუმი, მარილი, ბუნებრივი აირი.

[რედაქტირება] სახელმწიფო

სახელმწიფო სისტემა: რესპუბლიკა.
სახელმწიფოს მეთაური: პრეზიდენტი ტაბო მბეკი (Thabo MBEKI, 1999).
საკანონმდებლო ორგანო: ორპალატიანი პარლამენტი (400+90 წევრი).

[რედაქტირება] ადმინისტრაციული დაყოფა

ქვეყნის ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულებია - 9 პროვინცია.

აღმოსავლეთი კაპლანდი – გაუტენგო – დასავლეთი კაპლანდი – თავისუფალი შტატი – კვაზულუ –ნატალი – ლიმპოპო – მპუმალანგა – ჩრდილოეთი კაპლანდი – ჩრდილო-დასავლეთი

[რედაქტირება] სამფლობელოები

მარიონის კუნძულები
პრინც-ედუარდის კუნძული

[რედაქტირება] დემოგრაფია

მოსახლეობა: 42,8 მლნ (2003), მათ შორის ¾ შავკანიანია, 20,1% ზულუ, 18,8% კოსა, 9,2% ტსვანა, 8,6% აფრიკანერი.
ენები: აფრიკაანსი, ინგლისური, ნდებელე, პედი, სოტო, სვაზი, ტსონგა, ტსვანა, ვენდა, ქსოსა, ზულუ.
ქალაქები (ათ.) : პრეტორია (1.250; აგლომ. 1.541), იოჰანესბურგი (1.675; აგლომ. 5.102), კეიპტაუნი (2.733; აგლომ. 3.140), დურბანი (2.396), სოუეტო (1.242), პორტ-ელიზაბეტი (848; აგლომ. 1.066).

[რედაქტირება] ეკონომიკა

ეროვნული პროდუქტი: მოცულობა - 130 მლრდ $ (31-ე ადგილი); 1 სულზე - 3.210 $; სტრუქტურა (%) - სოფლის მეურნეობა 5, მრეწველობა 35, მომსახურება 60.
ექსპორტი: ოქრო, ლითონი, ალმასი, კვების პროდუქტები.
ბიუჯეტი: 22,600 მლნ $.
ვალუტა: რანდი (ZAR).

[რედაქტირება] მემკვიდრეობა

ჰომინიდების ნასახლარები სხვადასხვა პროვინციებში; სენტ ლუსიას და დრაკენბერგის პარკები, მაპუნგუბვეს კულტურული ლანდშაფტი.

[რედაქტირება] ცნობილი სამხრეთ-აფრიკელები

პოლიტიკოსები – ნელსონ მანდელა, იან სმიტი, ლუის ბოტა, ფრედერიკ დე კლერკი;
მწერლები – ჯონ კოცი;
განმანათლებლები – დესმონდ ტუტუ;
ექიმები – კრისტიან ბარნარდი;
სპორტსმენები – ჯოდი შეკტერი.

[რედაქტირება] ისტორია

50-იანი წლებიდან თეთრკანიანი უმცირესობის მთავრობა აპარტეიდის პოლიტიკას ატარებდა, რაც 1991 წლამდე გაგრძელდა. 1994 წელს ნელსონ მანდელა პირველ შავკანიან პრეზიდენტად იქნა არჩეული. დემოკრატიულ რელსებზე გადასვლა სამხრეთ აფრიკაში განხორციელდა მშვიდობიანი ევოლუციური გზით და თავიდან იქნა აცილებული სამოქალაქო დაპირისპირება. აპარტეიდის დამხობის შემდეგ უკვე ორჯერ ჩატარდა არჩევნები. მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყანას სერიოზული სოციალური პრობლემები აქვს (სიღარიბე, დამნაშავეობა, განათლების დაბალი საერთო დონე), თანდათანობით მკვიდრდება დემოკრატია.

რედ. აფრიკის ქვეყნები და ტერიტორიები (გაეროს სუბრეგიონები)
ჩრდილოეთ აფრიკა	ალჟირი · ეგვიპტე · ლიბია · მაროკო · სუდანი · ტუნისი · დასავლეთი საჰარა	დასავლეთ აფრიკა	ბენინი · ბურკინა ფასო · მწვანე კონცხის კუნძულები · სპილოს ძვლის ნაპირი · გამბია · განა · გვინეა · გვინეა-ბისაუ · ლიბერია · მალი · მავრიტანია · ნიგერი · ნიგერია · სენეგალი · სიერა ლეონე · ტოგო
ცენტრალური აფრიკა	ანგოლა · კამერუნი · ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკა · ჩადი · კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა · ეკვატორული გვინეა · გაბონი · რესპუბლიკა კონგო · სან-ტომესა და პრინსიპის კუნძულები	აღმოსავლეთ აფრიკა	ბურუნდი · კომორის კუნძულები · ჯიბუტი · ერიტრეა · ეთიოპია · კენია · მადაგასკარი · მალავი · მავრიკი · მოზამბიკი · რუანდა · სეიშელის კუნძულები · სომალი · ტანზანია · უგანდა · ზამბია · ზიმბაბვე
სამხრეთ აფრიკა	ბოტსვანა · ლესოთო · ნამიბია · სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა · სვაზილენდი	სამფლობელოები და სხვა ტერიტორიები:	დიდი ბრიტანეთი: ინდოეთის ოკეანის ტერიტორია · წმ. ელენეს კუნძულები · საფრანგეთი: მორონი · რეუნიონის კუნძულები · პორტუგალია: მადეირა · ესპანეთი: კანარის კუნძულები · Plazas de soberanía