Hávamál
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Hávamál er kvæði úr eddukvæðum. Hávamál, þ.e. mælt af hinum háa, eru lögð í munn Óðins þar sem hann segir frá lífsspeki sinni og hvernig skuli bera sig. Það innifelur hvort tveggja raunhæft og háspekilegt efni. Eina forna eintakið hefur geymst í Codex Regius. Eyvindr skáldaspillir úr Hákonarmál (c. 960) er ein af elstu heimildunum sem vitnar í Hávamál. Hávamál er safn fjölda kvæða með hljóð, tenor og frásögn á víxl, braghátturinn nefnist ljóðaháttur. Hávamál skipa veglegan sess í trú Ásatrúarfólks.
Efnisyfirlit |
[breyta] Gestaþáttur
Fyrsti parturinn sem kallast Gestaþáttur er frá 1. til 79. erindi. Hér er sagt hvernig maður á að haga sér þegar maður er gestgjafi og mikil áhersla er lögð á mannasiði og siðferðisleg samskipti milli gestgjafa og gests. Fyrsta vísan sýnir eitt af þessum ráðum:
- Gáttir allar
- áður gangi fram
- um skoðast skyli,
- um skyggnast skyli,
- því að óvíst er að vita
- hvar óvinir
- sitja á fleti fyrir.
Vísa 77 er kannski hin þekktasta úr Gestaþætti:
- Deyr fé,
- deyja frændur,
- deyr sjálfur ið sama.
- En orðstír
- deyr aldregi
- hveim er sér góðan getur.
[breyta] Loðfáfnismál
Næsti stóri hluti Hávamála fjallar um siðferði, siðfræði, um rétta hegðun og reglur um stjórnun. Talað er til Loðfáfnis og dregur þessi hluti nafn sitt af því: Loðfáfnismál, en Loðfáfnir er staðgengill þeirra sem lesa eða hlusta.
[breyta] Rúnatal
Óðinn segir hér frá sjálfsvígi sínu í vísu 138 sem kallast Rúnatal:
- Veit eg að eg hékk
- vindgameiði á
- nætur allar níu,
- geiri undaður
- og gefinn Óðni,
- sjálfur sjálfum mér,
- á þeim meiði
- er manngi veit
- hvers af rótum renn.
[breyta] Ljóðatal
Ljóðatal, síðasti hluti Hávamála, er mjög háreist í háspeki og fjallar um útbreiðslu menntunar og dulspeki Óðins. Í eðli sínu er það listi og lykill að röð af rúnagaldri. Það eru tengsl milli Ljóðatals og Sigrdrífumála, þar sem valkyrjan Sigrdrífa segir frá þeim rúnum, sem hún hefur vald á.
- Sjötti galdurinn t.d.:
- Það kann eg ið sétta:
- Ef mig særir þegn
- á rótum rás viðar,
- og þann hal
- er mig heifta kveður,
- þann eta mein heldur en mig.
Að senda rót með rúnagöldrum á er vel þekkt í norrænum ritum. Til dæmis var það orsök dauða Grettis sterka Ásmundarsonar.
[breyta] Krækjur
- Hávamál frá «Kulturformidlingen Norrøne Tekster og Kvad» í Noregi.
