سلیمان‌میرزا اسکندری
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
سلیمان میرزا اسکندری ۱۲۶۰ - ۱۳۲۳ دبیر اول حزب توده ایران و اصلی ترین مهره چپ در کشور. وی یک دوره ، وزیر فرهنگ رضاشاه بود .
او همراه کسانی چون سید حسن تقی‌زاده و محمدامین رسولزاده و سیدمحمدرضا مساوات، حزب دموکرات را بنیان نهاده و روزنامة «ایران نو» را انتشار دادند.
سلیمان میرزا اسکندری پایه گذار سوسیالیسم درایران است. آنگاه که اجتماعیون عامیون معنای سوسیالیسم را می‌داد و ترجمه‌ای بود از «سوسیالیسم». برای او مهم نبود که طرفدار سوسیالیسم نماز می‌خوانند و یا نمی‌خوانند، مهم تر از ایمان مذهبی، ایمان به مساوات سوسیالیستی در جامعه بود.
بحث اتحاد سوسیالیست های جهان از سال 1864 میلادی با تأسیس "انجمن بین المللی کارگران" آغاز شد. این انجمن تحت تأثیر عقاید کارل مارکس بود و پس از بروز اختلاف بین افراد تأثیرگذار در سال 1876 فرو پاشید. بین الملل دوم در سالهای بعد با تفکرات سوسیال دموکراسی تجدید حیات یافت. بین الملل سوم (کمینترن) در مقابل آن به یک مجمع اینترناسیونالیستی تمام عیار بدل گشت.
در ایران نیز مارکسیست های ایرانی تحت تأثیر انقلاب در کشور همسایه خود حزب کمونیست ایران (دهه ۱۹۲۰) را در سال 1299 هجری شمسی تأسیس کردند. هدف این حزب مبارزه با استبداد ایران در تمامی زمینه ها بود. مارکسیست های ایرانی به جای الگوی سوسیال دموکراسی، الگوی انقلاب اکتبر را برگزیده بودند. و همین امر شاید این حزب را از جانشینان تحصیل کرده اروپایی خود متمایز می کرد.
شرکت مرتضی علوی و احمد اسدی از طرف فرقه جمهوری انقلابی ایران، همراه سلیمان میرزا اسکندری، رهبر حزب سوسیالیست ایران در کنگره بروکسل سوسیال دموکرات ها (بین الملل دوم) در زمان حملات کمینترن (بین الملل سوم) به این کنگره ثابت می کند که فرقه جمهوری انقلابی ایران با سوسیال دموکرات ها قرابت فکری دارد.
سلیمان میرزا اسکندری با زخمی که چپ رویها از یک سو و ارتجاع مذهبی از سوی دیگر به جمهوری گیلان زده بود آشنائی کامل داشت و از آن بسیار آموخته بود. دیکتاتوری رضاخانی را تجربه کرده بود. در برابر گرایش به فاشیسم هیتلری درحاکمیت رژیم رضاشاه ایستاده و چوبش را هم خورده بود.
پس از سقوط رژیم رضاشاه، سلیمان میرزا اسکندری به جمع بنیانگذاران حزب توده ایران پیوست (۱۳۲۰). برنامه و اساسنامه حزب توده ایران، چنان سمت گیری عام، ملی و سوسیالیستی در عرصه داخلی و فاشیسم ستیزی و استعمار ستیزی در عرصه داخلی و خارجی داشت که شخصیتی چون او را گریزی بر قبول رهبری این حزب نباشد. این مسئولیت را زمانی پذیرفت که دیگر آفتابش بر لب بام بود.
جنگ اول، توطئه‌های دولت عثمانی، هفت رنگی روحانیون، انقلاب گیلان، حکومت گیلان، دیکتاتوری رضاخان و... درکارنامه سیاسی سوسیالیست پیری بود که وقتی او در میدان بود، از ماندگار ترین خاطرات روحانیونی مانند آیت الله خمینی قرار داشتن در کاروانی حجی بود که سلیمان میرزا از بزرگان شهره آن بودند. سلیمان میرزا اسکندری در روز ۲۰٫۱۰٫۱۳۲۳ در گذشت.
