تلمیح
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
تلمیح (در لغت یعنی: به گوشه چشم اشاره کردن) از جملهٔ صنایع معنوی بدیع است که در آن نویسنده یا گوینده در ضمن نوشتار یا گفتار خودش به آیه، حدیث، داستان، یا مثل معروفی اشاره داشته باشد (صفحهٔ ۳۲۸ فنون بلاغت و صناعات ادبی، جلد دوّم.) به عنوان چند نمونه از تلمیح می‌توان موارد زیر را بیان کرد:
| شاه ترکان سخن مدّعیان می‌شنود | شرمی از مظلمهٔ خون سیاووشش باد (حافظ) |
که اشاره‌اش به داستان سیاووش در شاهنامۀ فردوسی ست.
| بوی پیراهن گم‌گشتهٔ خود می‌شنوم | گر بگویم همه گویند ضلالی‌ست قدیم (سعدی) |
که به داستان یوسف در قرآن اشاره می‌کند.
تلمیح به‌غیر از معنای اصلی آن که در عرصه ادبیات است در عرصه‌های دیگر مثل موسیقی نیز به‌کار می‌رود. در جاز نوازنده یا خواننده در جریان بداهه‌نوازی یا بداهه‌خوانی به آهنگ‌های مشهور دیگر اشاره می‌کند و به این کار نیز تلمیح می‌توان گفت.
[ویرایش] منابع
- همایی، استاد جلال‌الدّین. فنون بلاغت و صناعات ادبی، جلد دوّم (صنایع بدیع و سَرَقات ادبی)، چاپ سوّم، انتشارات توس، تهران، ۱۳۶۴
