الکساندر گریبایدوف
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
الکساندر سرگییویچ گریبایدوف، دیپلمات، نمایشنامه‌نویس
 |
|
| زمینه فعالیت | دیپلمات، نمایشنامه‌نویس |
| تولد | ۱۷۹۵ مسکو |
| مرگ | ۳۰ ژانویه ۱۸۲۹ تهران |
فهرست مندرجات |
[ویرایش] زندگی‌نامه
در خانوادهٔ نسبتا مرفه‌ای به‌دنیا آمد. در یازده سالگی وارد دانشگاه مسکو شد و تحصیل در حقوق، ادبیات و علم را پی‌گرفت. حملهٔ فرانسویان به روسیه مسیر زندگی او را تغییر داد و گریبایدوف در ۲۶ ژوئیهٔ ۱۸۱۲ م. به سوار نظام مسکو پیوست. او هرگز در عملیات نظامی شرکت نکرد و ۴ سال بعد از خدمت در ارتش مرخص شد. پس از مدت کوتاهی به دانشکدهٔ روابط خارجی وارد شد و از همان زمان حرفه‌اش را به عنوان دیپلمات آعاز کرد. در همین سال‌ها به نمایشنامه‌نویسی روی آورد و اولین نمایشنامهٔ او به نام همسران جوان که نمایشی طنز بود و از اسرار یک زوج اثر کروزه دو لسر اقتباس شده بود در سپتامبر ۱۸۱۵ م. روی صحنه رفت.
در اوت ۱۸۱۸ گریبایدوف در مقام منشی به هیئت نمایندگی روس در ایران ملحق شد. قبل از آمدن به تهران یک سال در تفلیس ماند. در ۱۸۲۱م. به تفلیس بازگشت و منشی ژنرال یرمولوف، فرمانده ارتش روسیه در قفقاز شد. او دو سال بعد به مرخصی طولانی رفت و دوباره به نوشتن نمایشنامه روی آورد زمانی که سرانجام در ۱۹۲۵م. به تفلیس بازگشت به دلیل آشنایی با ریلییف و بستوژف از رهبران شورشی دکابریست، دستگیر و روانهٔ زندان پترزبورگ شد. چهار ماه در زندان بود و پس از آزادی با ارتقاء در نظام اداری به تفلیس بازگشت.
در ژوئن ۱۸۲۶ جنگ روسیه و ایران آغاز شد و او نماینده روسیه در مذاکرات صلح را به عهده گرفت و در دهم فوریهٔ ۱۸۲۸م. معاهدهٔ صلح ترکمنچای را بست و شخصا به تزار تحویل داد.
در ۱۸۲۸م. با نینا چاوچاوادزه دختر شانزده ساله پرنس آلکساندر چاوچاوادزه، شاعر گرجی، ازدواج کرد و پس از مدت کوتاهی در پاییز همان سال به عنوان ریس هیتی از طرف تزار با مقام وزیر مختار برای پیگیری مفاد عهدنامه ترکمنچای و دریافت غرامت از ایران، پس از توقف کوتاهی در تبریز، در ۱۱ ژانویه ۱۹۲۹م. به تهران آمد و فردای آن روز به نزد فتحعلی شاه رفت و استوار نامه خود را تقدیم کرد. زمانی که به تهران رسید. در تهران متوجه شد تعدای از زنان ارمنی گرجی در منازل رجال ایرانی به سر می‌برند او طبق مفاد ماده سیزده عهدنامه ترکمنچای آنان را اسیر تلقی کرد و از دولت ایران درخواست استرداد آنان را داشت. با کمک و هدایت «آغا یعقوب ارمنی»، یکی از خواجه سرایان حرم‌سرای فتحعلی شاه، که با خانواده‌های رجال ایران آشنا بود به بازرسی خانه شخصیت‌های سرشناس و مطالبه زنان گرجی و ارمنی پرداخت. سرانجام با پافشاری گریبایدوف دو زن گرجی، که به گفتهٔ ایرانیان مسلمان شده بودند و در منزل آصف‌الدوله، وزیر امور خارجه وقت، به سر می‌برند، به هیئت روسی تحویل داد شدند. مردم ایران که از بسته شدن معاهدهٔ ترکمنچای خشمگین بودند و چون بشکه باروتی آمدهٔ انفجار، با بسته شدن بازار و تحریکاتی که صورت گرفت و پس از آن‌که آغا یغقوب ارمنی به سفارت روسیه پناهنده شد؛ عده‌ای از عوام، به تحریک مجتهدی به نام میرزا مسیح، در ۳۰ ژانویه ۱۸۲۹ به سفارت روسیه حمله کردند و هر کس را یافتند کشتند و تنها مالتسوف، دبیر اول سفارت جان سالم به در برد. سرانجام جنازه مثله شده گریبایدوف شناسایی و به تفلیس فرستاده و در همان شهر دفن شد.
ایران و روسیه در آستانهٔ جنگ دیگری قرار گرفتند که با اعزام "خسرو میرزاً فرزند عباس میرزا به مسکو با در دست‌داشتن نامه عذرخواهی فتحعلی شاه برای تزار نیکلای یکم، کار به مصالحه کشید و میرزا مسیح به تقاضای دولت روس به عتبات تبعید شد. شاه ایران، برای جلوگیری از جنگ دیگری که پیروزی آن غیرممکن به نظر می‌رسید الماس بسیار بزرگی را همراه فرستاده‌اش، تقدیم به تزار روسیه کرد .
[ویرایش] نمایشنامه‌ها
- - ۱۸۱۵م.، همسران جوان، کمدی تک‌صحنه‌ای،
- - ۱۸۱۷م. دانش‌آموز، با همکاری پاول کاتینین، کمدی منثور در سه صحنه، هجوی دربارهٔ گروه ادبی “آرزاماس”.
- - ۱۸۱۸م. همه در خانواده، با همکاری پرنس شاخافسکوی و نیکلای خملنیسکی.
- - ۱۸۱۸م. خیانت ساختگی، با همکاری گندره.
- - ۱۸۲۴م. فغان از زیرکی، بزرگترین دستاورد ادبی گریبایدوف شناخته شده‌است و متن کامل آن در ۱۸۶۱ منتشر شد.
[ویرایش] در ایران
[ویرایش] کتابنامهٔ فارسی
دربارهٔ نویسنده و آثارش
- تینیانوف، یوری نیکالایویچ، مرگ وزیر مختار. ترجمهٔ مهدی سحابی، تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۵۸ ه.خ
- واسله‌لوفسکی، آلسکی، "دربارهٔ آلکساندر گریبایدوف”. ترجمهٔ ابراهیم یونسی، سیری در نقد ادبیات روس، تهران: نشر نگاه، ۱۳۶۹ ه.خ
[ویرایش] سایر
- مجموعهٔ تلویزیونی وزیر مختار بر اساس زندگی گریبایدوف در سال ۱۳۷۰ در ایران ساخته شد. کارگردان: سعید نیک‌پور و بازیگر نقش گریبایدوف، ایراج راد.
[ویرایش] جستارهای وابسته
[ویرایش] پیوند به بیرون
[ویرایش] منابع
- هرولد بی. سیجل، «الکساندر سرگییویچ گریبایدوف»، نویسندگان روس، ترجمهٔ مژده دقیقی، به سرپرستی خشایار دیهیم، تهران: نشر نی، ۱۳۷۹ه.خ. ISBN ۹۶۴-۳۱۲-۵۲۷-۰
- معین، محمد. فرهنگ معین، ششم. تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۶۳
- کریمی، سکینه. موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، الکساندر سر گیویچ گریبایدوف، بازبینی ۳ آبان ۱۳۸۵
