Hefesto
Wikipedia(e)tik
Hefesto (grezieraz Ἥφαιστος Hêphaistos, agian φαίνω phainô “distira egin” aditzetik) sua, sutegia eta teknologiaren jainkoa da greziar mitologian eta, hortaz, errementarien, artisauen, eskultoreen, metalen eta metalurgiaren jainkoa. Greziako gune industrial eta manufakturazio guztietan gogokoa zuten, gehien bat Atenasen.
Vulkano izena hartzen du Erromatar mitologian.
Hefestoren itxura arsenikosia duen gizon batena da, hau da, arsenikoz guztiz pozoituta dagoena, herrentasuna eta azaleko minbizia sortzen dituena. Hefesto nahiko itsusia zen, elbarritu eta herrena. Hain herrena zen zein makil baten laguntzaz ibiltzen zen eta pitxer batzuetan bere oinak alderantziz marraztutak agertzen dira. Artean, herrena azaltzen da, izerditua, bizarra moztugabea eta bularra arroparik gabe, ingude baten gainean, beti bere sutegian lan egiten duela.
Eduki-taula |
[aldatu] Familia
Hefesto Heraren semea zen, Zeusen laguntzarekin edo gabe. Hesiodoren teogoniaren bi bertsioa daude (929) guztiz kontraesaten direnak. Hauetako batean, onartuena dena, Hera bakarrik sortu zuen, jeloskor zegoen Zeusek berdina egin zuelako Atenearekin. Baino Hera, Zeus baino jainkosa zaharragoa denez (giza historiaren arabera), mito hau inbersio bat izan daiteke. Hala ere, bigarren bertsioak kontatzen su Hera oso haserretuta zegoela Zeusekin eta Hefesto bera bakarrik sortu zuela, eta horregatik Zeusen seme guztiak garaituko zituela.
Bi bertsio arteko tentsioa oso handia hala ere, bietan ados jartzen dira Zeusek Atenea bakarrik sortu zuela, aurrekoan esaten zen Hefesto bere aitaren burua ireki egin zuela bere arrebarei ateratzen laguntzeko, bestean berriz esaten da Prometeok egin zuela.
Hala ere, pentsamendu grekoetan Atenearen patua, jakinduria eta gerraren jainkosa eta Hefesto, sutegiako jainkoa gerrarako armak sortzen zituelako lotzen zituzten bi anaiak. Hefestok Atenearen koraza asko sortu zituen.
[aldatu] Joan-etorria Olinpora
Hera, horrelako seme hain itsusia edukitzeagatik, Olinpo menditik bota zuen. Hefesto bederatzi egunez erortzen egon zen itsasora iritis arte, Iliadan kontatzen duen bezala, Tetis Nereida (Akilesen ama) eta Eurinome ozeanidea, hartu eta Lemnoseko uhartean zaindu egin zuten, hazi egin zen benetako artisaua izan zen arte.
Beste bertsio batek kontatzen du, Zeusek, bere aitak bota zuela menditik konspirazio antzekoa zelakotan, Iliadan bere ama askatu zuelako hori gertatu zitzaiola kontatzen da, urrezko kateekin lotuta zegoela zerua eta lurraren artean Zeusekin edukitako borroka baten ondoren. Horregatik Hefesto Lemnoseko uhartean erori eta elbarritua eta ankerra gelditu zen.
Zeusentzako eta beste jainkoentzako urrezko tronu batzuk egin ondoren, mendekua hartu zuen erari adamante magikoz egindako bat bidali ziolako opari bezala. Hera eseri zenean ezin zuen gehiago altsa. Beste jainko guztiak erregutu zioten Olinpora bueltatzea eta Hera askatzea, baina Hefestok ezetz esan zuen, oraindik haserre zegoen bota egin ziotelako. Orduan Dionisok Hefesto mozkortu zuen eta Olinpora eraman zuen asto baten gainean. Hefesto Hera askatzeko zenbait kondizio jarri zituen, horietako bat Afroditarekin ezkontzea izan zen.
[aldatu] Hefesto eta Afrodita
Panteoi olinpikoan, Hefesto Afroditarekin zegoen, eta inork ezin zituen separatu. Hefesto oso pozik zegoen edertasunaren jainkosarkin ezkondu zelako eta bitxi asko egin zizkion, baita ere gizonen aurrean jarkiezin egingo liokeen gerrikoa. Hala ere, izkutuan Afrodita Aresekin ibiltzen ze, gerraren jainkoa, Odisean kontatzen den arabera. Hefesto hau jakin zuenean Heliosen eskutik, zilarrezko sare bat egin zuen ia ikusiezina eta maitaleak ohean harrapatu zituen. Olinpon denek jakin zuten, Hefesto jainko guztiak deitu zituelako beraietaz parra egiteko; Hermes orduan esan zuen, berari ez zitzaiola inportako horrelako egoera baten egotea. Hefesto esan zuen sarea kenduko zuela beraien romantzra bukatzen baldin bazen, baina azkar ihes egin zuten eta elkar ikusi zuten.
Autore batzuen arabera, Afroditarekin zuen ezkontza zoritxar haren ondorioz Ateneari asaltatu egin zuenn armak hartzera joan zenean.
[aldatu] Prometeo
Prometeo gizakiak sortu zituen jainkoen antzera, baino hainbeste denbora pasa zuen gizakiak sortzeko azkenean ezer gabe gelditu zela beren burua babesteko. Gizakiez gupida izan zuen eta Olinpotik sua lapurtu zuen gizakiak berotu ahal izateko.
Zeusen haserrea lasaitzeko, gizakiak jainkoei gauzak erre ondoren eskaintzea proposatu zion, baino berris engainatu egin zion eta hezurrak eman zizkion eskaintza bezala eta haragia gizakientzat izan zen. Mendekua hartzeko, Zeus Hefestori eskatu zion Pandora izeneko buztinezko emakume bat sortzea. Zeusek bizitza eman zion eta Prometeori bidali egin zion, kaja batekin batera non munduko zoritxar guztiak sartutak zeuden. Prometeo ez zuen ezer ikusi nahi Pandorarekin eta ez zion kasurik egin, hala ere Epimeteora joan ziren eta berarekin ezkondu zen. Azkenean, Pandora kaja ireki egin zuen nahiz eta bere senarra ezetz esan. Zeus haserretu zen ikusi zuenean Prometeo Pandoraz libratu egin zenean, ordun Kaukasora eraman zuten eta han kateatu egin zuen Hefestok. Azkeneko agindu bat eman zuen, arrano bat bidali zuen Prometeoren gibela jateko, hilezkorra zenez egunero hazi egiten zen bere gibela.
[aldatu] Hefestoren sutegia
Iliadaren arabera Hefetoren sutegia Olinpo mendian kokatuta zegoen, baina normalena Lemnoseko uhartearen sumendiaren erdian jartzea izango zen. Kolonizatzaile grekoek berriz Hefestoren sutegia Etna sumendian kokatzen dute.
Hefesto jainkoak zeramaten gauza asko sortu zituen, eta mitologia grekoaren objektu mitologiko gehienak berak saortu zituela esaten da: Hermesen sandalia eta kasko hegodunak, Zeusen babesa, Afroditaren gerrikoa, Akilesen armadura, Heraklesen brontzezko kriskitinak, Heliosen gurdia, Peloperen sorbalda, Erosen arku eta geziak, eta Hadesen ikustezin egiteko kaskua. Baita ere Hermioneri operitu egin zion lepokoa sortu zuen eta Agamemnonen makila.
[aldatu] Laguntzaileak
Hefesto hauen laguntzaz lan egiten zuen:
- Zedalion Lemnoseko sutegiaren ikaslea zen. Orion erraldoia uhartera iritsi zen Enopion itsutu egin zuen ondoren. Hefesto gupidatu egin zen eta Zedalion eman zion laguntza bezala, bere sorbaldan eserita joanik.
- Hefestoren seme bikiak, Alkon eta Eurimedon, bere aitari laguntzen zioten Lemnoseko sutegian.
- Hiru ziklope hilezkorrak eta bere semeak Hefestoren sutegian ere lana egiten zuten.
[aldatu] Ezkontza eta ondoregotzak
Nahiz eta Afroditarekin ezkonduta egon ez zituen semerik eduki, agian, Virgilio ventean esan bazuen Eros bien semea izan zela, Eros txikia Hefestoren semetzat hartu genezakeen.
[aldatu] Aglaia
Homero eta Hesiodoren arabera, Aglaia Afroditaren antzeko emakume bat loriatsua ezizena zuena eta Hefestok hauen gurasoak izan ziren:
- Euklezia (Ευκλεια), ospe onaren eta loriaren jainkosa.
- Eukleia (Ευκλεια), oratoriaren jainkosa.
- Eutenia (Ευθηνια), aurrerakuntzaren eta osotasunaren jainkosa.
- Filofrosine (Φιλοφροσυνη), ongietorriaren eta begikotasunaren jainkosa.
[aldatu] Beste ondoregotzak
[aldatu] Hilkorrak
Hefesto ere hilkor hauen aita izan zen:
- Ardalos, zizelaria bat, xirularen asmatzailea
- Kako, erraldoi barbaro erdoil bat Heracles hil egin zuena.
- Zekrope, Atenaseko erregea, bertsio minoritario baten arabera.
- Zertzion, Eleusiseko bidelapurra bidaiariei lapurtu eta hiltzen zituen, gero Teseok hilegin zuena.
- Filamon, musikari eta Fozidako]] erregea.
- Oleno, greziako izen berdina duen hiri baten erregea.
- Palamon, Olenoko errege eta argonautetako bat.
- Perifetes (Korinetes ere deituta) Epidauroko bidelapurra tantai batekin bidaiariei jotzen zien Teseok ere hil egin zuen arte.
- Pilio, Lemnos uharteko gizon bat, Troiako heroi Filoktetes salbatu zuena suge baten hozkada batez.
- Radamanto, hildakoen epaile bat.
- Servio Tulio, Lazioko erregea (erromatar mitologiaren arabera)
Higinio bere alegietan ere Philotus eta Spinther izendatzen ditu Hefestoren seme bezala baino xehatasun askorik eman gabe.
