Τουρκική γλώσσα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Türkçe Τουρκική
Ομιλείται σε:	Τουρκία, Κύπρος, Βουλγαρία, Π.Γ.Δ.Μ., Κόσοβο, Ρουμανία, Ελλάδα, Ιράκ, Συρία, Αζερμπαϊτζάν (Ναχιτσεβάν), Γερμανία
Oμιλητές:	~60 εκατ. ως μητρική στην Τουρκία, ~75 εκάτ. σύνολο, ~20 εκατ. ως δεύτερη
Κατάταξη:	19–22
Ταξινόμηση:	Αλταϊκές γλώσσες Τουρκικές γλώσσες Νότιες τουρκικές γλώσσες Τουρκική οικογένεια Τουρκική
Kατάσταση
Επίσημη γλώσσα:	Τουρκία, Βόρεια Κύπρος, Κυπριακή Δημοκρατία, ΠΓΔΜ, Κόσοβο
Ρυθμιστής:	Türk Dil Kurumu (Ένωση Τουρκικής Γλώσσας)
Κώδικες γλώσσας
ISO 639-1	tr
ISO 639-2/Β	trk
ISO 639-3	hun
SIL	TRK
Χάρτης τουκόφωνων πληθυσμών Πατήστε στην εικόναγια να διαβάσετε τη λεζάντα

Η Τουρκική γλώσσα ανήκει στην τουρκική ομάδα των αλταϊκών γλώσσων και έχει ομιλητές στην Τουρκία, την Κύπρο, τη Βουλγαρία, την Ελλάδα, την ΠΓΔ της Μακεδονίας και σε άλλες χώρες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καθώς και σε αρκετές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου ζουν αρκετά εκατομμύρια μετανάστες τουρκικής καταγωγής. Ο αριθμός των φυσικών ομιλητών της είναι αβέβαιος, κυρίως λόγω της έλλειψης επαρκών δεδομένων για τις μειονοτικές γλώσσες στην Τουρκία.

Η Τουρκική γλώσσα είναι η επίσημη γλώσσα της Τουρκίας. Η Τουρκική γλώσσα είναι, επίσης, μαζί με την Ελληνική επίσημη γλώσσα της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Έχουμε πρώτα γραπτά κείμενα από τον 8ο αιώνα. Η εμφάνιση της τουρκικής φιλολογίας με την στενή έννοια συμπίπτει με την ίδρυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας (14ος αιώνας).

Πίνακας περιεχομένων

1 Ταξινόμηση
2 Γεωγραφική κατανομή
3 Επίσημη κατάσταση
4 Διάλεκτοι
5 Το φωνολογικό σύστημα της τουρκικής
- 5.1 Σύμφωνα
- 5.2 Φωνήεντα
6 Τουρκικό αλφάβητο
7 Γραμματική
8 Λεξιλόγιο
9 Η γλώσσα στην καθημερινή ζωή
10 Βιβλιογραφία
11 Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία] Ταξινόμηση

Η τουρκική είναι μέλος της τουρκικής οικογένειας γλωσσών, που περιλαμβάνει την γκαγκαουζική και την χορασανική τουρκική. Η τουρκική οικογένεια γλωσσών είναι μια υποομάδα των νότιων τουρκικών γλωσσών (ή ουγκουζικών), οι οποίες με τη σειρά τους είναι μια υποομάδα των τουρκικών γλωσσών που ανήκουν στις αλταϊκές γλώσσες.

Όπως η φινλανδική και η ουγγρική γλώσσα, η τουρκική χαρακτηρίζεται από φωνηεντική αρμονία, τυπολογικά, είναι συγκολλητική και δεν έχει γραμματικό γένος. Η βασική σειρά των όρων της πρότασης είναι Υποκείμενο-Ρήμα-Αντικείμενο. Η τουρκική διαθέτει πληθυντικός ευγενείας: τύποι του δεύτερου πληθυντικού προσώπου μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ένα άτομο ως ένδειξη σεβασμού ή/και ιεραρχίας.

[Επεξεργασία] Γεωγραφική κατανομή

Η Τουρκική ομιλείται και από μειονότητες σε άλλες 35 χώρες. Ειδικότερα, η Τουρκική χρησιμοποιείται σε χώρες που προγενέστερα (εν μέρει ή πλήρως) ανήκαν στην Οθωμανική αυτοκρατορία, όπως η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Σερβία η ΠΓΔΜ, η Συρία, η Ελλάδα και το Ισραήλ. Πλέον των 2.000.000 τουρκόφωνων ζουν στη Γερμανία, ενώ υπάρχουν σημαντικές τουρκόφωνες κοινότητες στην Αυστρία, το Βέλγιο, τη Γαλλία, τις Κάτω Χώρες, την Ελβετία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Ο αριθμός των 60 εκατομμυρίων χρηστών προϋποθέτει ότι η Τουρκική είναι μητρική γλώσσα του 80% του τουρκικού πληθυσμού, με την Κουρδική να συμπληρώνει το υπόλοιπο. Ωστόσο, η πλειονότητα των γλωσσικών μειονοτήτων της Τουρκίας είναι δίγλωσση, που μιλά την Τουρκική ως δεύτερη γλώσσα σε επίπεδο αυτοχθονίας.

[Επεξεργασία] Επίσημη κατάσταση

Η Τουρκική είναι επίσημη γλώσσα της Τουρκίας, και μίας από τις επίσημες γλώσσες της Κύπρου. Επίσης διατηρεί επίσημο status σε αρκετούς δήμους της ΠΓΔΜ, ανάλογα με το ποσοστό του τουρκόφωνου τοπικού πληθυσμού.

Στην Τουρκία ρυθμιστικό σώμα της Τουρκικής είναι ο Ένωση Τουρκικής Γλώσσας (Τουρκ: Türk Dil Kurumu - TDK, Ελλ: ΤΓΣ), που ιδρύθηκε από τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ το 1932 με τίτλο Türk Dili Tetkik Cemiyeti ("Εταιρεία για την Έρευνα της Τουρκικής Γλώσσης"). Η Ένωση Τουρκικής Γλώσσας ακολούθησε την ιδεολογία της γλωσσικής καθαρότητας και μία από τις κυρίες πράξεις του ήταν η αντικατάσταση των γλωσσικών δανείων και των γραμματικών δομών Περσικής και Αραβικής προέλευσης με τους τουρκικούς αντίστοιχους, γεγονός που -μαζί με την υιοθέτηση του νέου τουρκικού αλφαβήτου το 1928, διαμόρφωσε τη σύγχρονη Τουρκική όπως χρησιμοποιείται σήμερα. Ο ΤΓΣ έγινε ανεξάρτητο σώμα το 1951 με την άρση της υποχρέωσης να προεδρεύει ο Υπουργός Παιδείας. Το συγκεκριμένο καθεστώς συνεχίστηκε έως τον Αύγουστο του 1983, όταν προσδέθηκε και πάλι στην κυβέρνηση μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980.

[Επεξεργασία] Διάλεκτοι

Ως αποτέλεσμα της αρχικής εθνικιστικής ιδέας της καθιέρωσης της τουρκικής διαλέκτου της Κωνσταντινούπολης ως πρότυπης, η διαλεκτολογία παραμένει ένας ιδιαίτερα υποανεπτυγμένος κλάδος στην Τουρκία. Η πρότυπη εκδοχή της τουρκικής είναι ουσιαστικά η οθωμανική τουρκική γλώσσα όπως γράφεται στο λατινικό αλφάβητο και με ένα πλήθος νεολογισμών. Η προτιμώμενη καθομιλούμενη μορφή ονομάζεται İstanbul Türkçesi. Στον επιστημονικό λόγο οι τουρκικές διάλεκτοι συχνά αναφέρονται ως ağız ή şive, που οδηγεί σε σύγχυση με τη γλωσσολογική έννοια προφορά. Η τουρκική Δδ διαθέτει έναν περιεκτικό διαλεκτικό ατλαντα και η τάση αφομοίωσης από την επίσημη τουρκική είναι έντονη.

Οι κύριες διάλεκτοι της τουρκικής περιλαμβάνουν:

τη Rumelice (που ομιλείται από τους muhajir από τη Ρουμελία) που περιλαμβάνει περίεργες διαλέκτους του Dinler και του Adakale,
την Kibris (που ομιλείται στην Κύπρο ),
την Edirne (που ομιλείται στην Edirne/Αδριανούπολη),
την Doğu (που ομιλείται στην ανατολική Τουρκία) που σε κάποιες περιοχές σχηματίζει διαλεκτικό συνεχές με την αζερική,
την Karadeniz (που ομιλείται στην περιοχή της ανατολικής Μαύρης Θάλασσας) εκπροσωπείται κυρίως από τη διάλεκτο της Τραπεζούντας,
την Ege (που ομιλείται στην περιοχή του Αιγαίου) που επεκτείνεται στην Αττάλεια,
την Güneydoğu (που ομιλείται στο νότο, στα ανατολικά της Μερσίνης,
την Orta Anadolu (που ομιλείται στην κεντρική περιοχή της Ανατολίας),
την Kastamonu (που ομιλείται στην Κασταμονή και γύρω από αυτήν)
την Karamanlıca (που ομιλείται στην Ελλάδα όπου ονομάζεται Καραμανλήδικα) που είναι η πρότυπη λογοτεχνική γλώσσα για τους Καραμανλήδες.

[Επεξεργασία] Το φωνολογικό σύστημα της τουρκικής

Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της τουρκικής είναι ότι διακρίνεται από φωνηεντική αρμονία, που σημαίνει ότι μια λέξη θα έχει είτε πρόσθια είτε οπίσθια φωνήεντα, αλλά όχι και τα δύο. Για παράδειγμα, στη λέξη vişne "ξινό κεράσι" το i είναι κλειστό μη-στρογγυλό πρόσθιο και το e είναι ανοιχτό μη-στρογγυλό πρόσθιο. Ο τόνος μπαίνει συνήθως στην τελευταία συλλαβή, με την εξαίρεση κάποιων συνδυασμών με επιθήματα και λέξεις όπως masa ['masa]. Επίσης στα κύρια ονόματα, ο τόνος μεταφέρεται στην προτελευταία (π.χ. Istánbul), αν και υπάρχουν εξαιρέσεις (π.χ. Ánkara).

Στους δύο πίνακες παρακολουθούν παρουσιάζονται τα φωνήματα της τουρκικής, σύμφωνα και φωνήεντα:

[Επεξεργασία] Σύμφωνα

Σύμφωνα της πρότυπης Τουρκικής
	Διχειλικό		Χείλο- οδοντικό		Οδοντικό		Φατνιακό		Μετα- φατνιακό		Ουρανικό		Υπερωικό		Γλωττιδικό
Εξωθητικά κλειστά	p	b			t	d					c	ɟ	k	g
Ουρανικά	m				n
Τριβόμενα			f	v	s	z			ʃ	ʒ				ɣ	h
Προστριβόμενα							ʧ	ʤ
Ακαριαία παλλόμενο							ɾ
Προσεγγιστικό											j
Πλευρικά Προσεγγιστικά					ɫ				l

Το φώνημα /ɣ/ συχνά αναφέρεται ως “μαλακό g” (yumuşak g), “ğ” στην τουρκική ορθογραφία, στην πραγματικότητα αντιπροσωπεύει ένα μάλλον ασθενές πρόσθιο-υπερωικό ή ουρανικό προσεγγστικό ανάμεσα σε πρόσθια φωνήεντα. Δε συναντάται ποτέ στην αρχή μιας λέξης, αλλά πάντα ακολουθεί ένα φωνήεν. Όταν βρίσκεται στο τέλος της λέξης ή προηγείται άλλου συμφώνου, κάνει μακρότερο το προηγούμενο φωνήεν.

[Επεξεργασία] Φωνήεντα

Διάγραμμα των φωνηέντων της τουρκικής

Τα φωνήεντα της τουρκικής είναι, σε αλφαβητική σειρά, τα a, e, ı, i, o, ö, u, ü. Στην τουρκική δεν υπάρχουν δίφθογγοι και όταν δύο φωνήεντα εκφέρονται διαδοχικά, κάτι που συμβαίνει σπάνια και μόνο σε δάνειες λέξεις, κάθε φωνήεν διατηρεί τα χαρακτηριστικά του.

**Φωνήεντα της τουρκικής με παραδείγματα**
ΔΦΑ	Περιγραφή	ΔΦΑ	Ορθογραφία	Μετάφραση
Φωνήεν		Παράδειγμα
i	κλειστό πρόσθιο μη-στρογγυλό φωνήεν	dil	dil	'γλώσσα'
y	κλειστό πρόσθιο στρογγυλό φωνήεν	ɟy'neʃ	güneş	'ήλιος'
ɯ	κλειστό οπίσθιο μη-στρογγυλό φωνήεν	ɯˈɫɯk	ılık	'ήπιος'
e	ημίκλειστο πρόσθιο μη-στρογγυλό φωνήεν	je̞l	yel	'άνεμος'
œ	μεσαίου ανοίγματος πρόσθιο στρογγυλό φωνήεν	ɟœɾ	gör	'βλέπω'
a	ανοιχτό πρόσθιο μη-στρογγυλό φωνήεν	dal	dal	'κλαδί'
o	ημίκλειστο οπίσθιο στρογγυλό φωνήεν	jol	yol	'δρόμος'
u	κλειστό οπίσθιο στρογγυλό φωνήεν	utʃak	uçak	'αεροπλάνο'

[Επεξεργασία] Τουρκικό αλφάβητο

Ο Αταρτούρκ διδάσκει το νέο τουρκικό αλφάβητο στη Sivas/Σεβάστεια στις 21 Σεπτεμβρίου 1928.

Η τουρκική γλώσσα γραφόταν με το οθωμανικό τουρκικό αλφάβητο, δηλαδή με το αραβικό αλφάβητο συμπληρωμένο με περσικά γράμματα για να αποδώσουν τους φθόγγους της Τουρκικής που δεν είχε η Αραβική, αλλά μετά την ορθογραφική μεταρρύθμιση του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ to 1928, ως ένα σημαντικό βήμα στις πολιτιστικές μεταρρυθμίσεις της περιόδου, η τουρκική γράφεται με το τουρκικό αλφάβητο, μια τροποποιημένη εκδοχή του λατινικού αλφαβήτου. Το έργο της προετοιμασίας του νέου αλφαβήτου και της επιλογής των αναγκαίων τροποποιήσεων για τους φθόγγους ειδικά της τουρκικής γλώσσας ανατέθηκε στην Dil Encümeni ("Γλωσσική Επιτροπή") που περιελάμβανε τους including Falih Rıfkı Atay, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Ruşen Eşref Ünaydın, Ahmet Cevat Emre, Ragıp Hulûsi Özdem, Fazıl Ahmet Aykaç, Mehmet Emin Erişirgil and İhsan Sungu. Η εισαγωγή του νέου αλφαβήτου υποστηριζόταν από τα Κέντρα Δημόσιας Εκπαίδευσης, που είχαν ανοιχτεί σε όλη τη χώρα, σε συνεργασία με εκδοτικούς οίκους, και με την ενθάρρυνση του ίδιου του Ατατούρκ με τα ταξίδια που έκανε στις επαρχίες διδάσκοντας το νέο αλφάβητο.

Το αποτέλεσμα της εισαγωγής από τον Ατατούρκ του προσαρμοσμένου λατινικού αλφαβήτου ήταν μια δραματική αύξηση στο αλφαβητισμό του πληθυσμού από τριτοκοσμικά επίπεδα σε σχεδόν εκατό τοις εκατό. Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι, για πρώτη φορά, η τουρκική είχε ένα αλφάβητο που πραγματικά ταίριαζε στους φθόγγους της γλώσσας. Το αραβικό αλφάβητο, που χρησιμοποιούνταν ως τότε, σημειώνει συνήθως μόνο τρεις διαφορετικές αξίες φωνηέντων (τα σύμφωνα waw και yud που από πάνω σημειώνονται αντίστοιχα τα μακρά /u/ και /i/ και το alif για το μακρό μεσαίο /a/ ή οποιοδήποτε αρχικό φωνήεν), αλλά δε σημειώνονται επίσης αρκετά σημαντικά για τα τουρκικά σύμφωνα. Η έλλειψη διάκρισης ανάμεσα σε φωνήεντα στη γραφή δεν είναι προβληματικό στα αραβικά (που έτσι και αλλιώς έχουν πολύ λίγα φωνήεντα) αλλά δεν ανεκτό στα τουρκικά, που διαθέτει οχτώ θεμελιώδη φωνήεντα και μια σειρά από διφθόγγους που βασίζονται σε αυτά.

Το τουρκικό αλφάβητο έχει 29 γράμματα:

a b c ç d e f g ğ h ı i j k l m n o ö p r s ş t u ü v y z

Ιδιαιτερότητες στην προφορά:

Γράμμα	Φθόγγος	Περιγραφή
c	[dʒ]	προστριβόμενο φατνιακό, όπως αγγλ. dj στο adjust
ç	[tʃ]	προστριβόμενο φατνιακό, όπως αγγλ. ch στο church
e	[ɛ]	ημιανοικτό πρόσθιο μη στρογγύλο φωνήεν, όπως αγγλ. e στο bed
ğ	[ɣ], [j]	yumuşak/μαλακό g: υπερωικό τριβόμενο, στο τέλος της συλλαβής εκτείνει το προηγούμενο φωνήεν (όπως το γερμανικό h μετά από φωνήεν), μπορεί να εξομαλύνει και τη μετάβαση από ένα φωνήεν σε άλλο. Μετά από πρόσθια φωνήεντα (e, i, ö, ü) προφέρεται συχνά σαν ελαφρύ y (ελλ.γι).
h	[h]	άηχο γλωττιδικό τριβόμενο, όπως αγγλ. h στο house
ı	[ɯ]	κλειστό οπίσθιο μη στρογγύλο φωνήεν, ονομάζεται και μη στρογγύλο u
j	[ʒ]	Ηχηρό μεταφατνιακό εξακολουθητικό, όπως γαλλ. j στο journal
o	[ɔ]	ημιανοικτό στρογγύλο οπίσθιο φωνήεν, όπως ελλ. ο στο όταν
ö	[œ]	ημιανοικτό στρογγύλο πρόσθιο φωνήεν, όπως γερμ. ö ή γαλλ. eu στο jeune
ş	[ʃ]	άηχο μεταφατνιακό τριβόμενο, όπως αγγλ. sh στο Sheep
y	[j]	ηχηρό ουρανικό προσεγγιστικό, όπως ελλ. γ στο γιαούρτι ή αγγλ. y στο yawn

Σημαντική είναι η διαφορά μεταξύ i και ı, τα οποία γράφονται κεφαλαία İ και I αντίστοιχα. Το πρώτο αντιστοιχεί στο ελληνικό ι, ενώ το δεύτερο είναι κλειστό οπίσθιο μη στρογγύλο φωνήεν (βλ. πίνακα), ένας φθόγγος που απαντά και σε άλλες χώρες της Βαλκανικής (αλλά όχι στην Ελλάδα) και περιγράφεται καλύτερα με τον όρο μη στρογγύλο u (ένα u χωρίς να στρογγυλεύει ο εκφέρων τα χείλη του).

[Επεξεργασία] Γραμματική

Στην τουρκική υπάρχουν εννιά μέρη του λόγου: ουσιαστικό, αντωνυμία, επίθετο, ρήμα, επίρρημα, μετά-θεση, σύνδεσμος, μόριο και επιφώνημα. Οι μετα-θέσεις είναι σαν τις προθέσεις στα ελληνικά, με τη μόνη διαφορά ότι ακολουθούν της λέξεις που συνοδεύουν.

Η τουρκική δε διαθέτει γραμματικό γένος όπως η ελληνική (επομένως, οι ελληνικές μεταφράσεις των τουρκικών λέξεων ή μορφημάτων, αν και συνήθως είναι στο αρσενικό γραμματικό γένος, θα μπορούσαν εξίσου να μεταφραστούν με θηλυκό ή ουδέτερο όπου δεν αντιστοιχούν στο φυσικό αρσενικό γένος)

Η τουρκική έχει μια πληθώρα επιθημάτων, με τη μορφή ανεξάρτητων μεταξύ τους μορφημάτων όπως σε όλες τις συγκολλητικές γλώσσες, για να δείξει τον αριθμό, το πρόσωπο, την πτώση, το χρόνο κλπ. Δεν έχει όμως καθόλου μη-δάνεια προθήματα (με εξαίρεση το επιτατικό πρόθημα του αναδιπλασιασμού όπως στο beyaz="λευκός", bembeyaz="πολύ λευκός", sıcak="καυτός", sımsıcak="πολύ καυτός"). Μια λέξη μπορεί να έχει πολλά επιθήματα. Επιθήματα επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να δημιουργηθούν νέες λέξεις ή για να δηλωθεί η γραμματική λειτουργία μιας λέξης. Στις λέξεις της τουρκικής μπορούν να προστεθούν πολλά επιθήματα.

Τα ουσιαστικά της τουρκικής μπορούν να πάρουν καταλήξεις που δείχνουν το πρόσωπο του κτήτορα. Μπορούν να πάρουν καταλήξεις που να δηλώνουν την πτώση όπως στα ελληνικά. Υπάρχουν 6 πτώσεις: η ονομαστική, η αιτιατική, η δοτική, η τοπική, η αφαιρετική και η γενική. Το παράδειγμα των πτωτικών καταλήξεων είναι το ίδιο για όλα τα ουσιαστικά, εκτός από τις ορθογραφικές αλλαγές λόγω της φωνηεντικής αρμονίας και της ποικιλίας ανάμεσα σε ηχηρά και άηχα σύμφωνα. Η φωνηεντική αρμονία είναι ο κανόνας σύμφωνα με τον οποίο οι τουρκικής λέξεις τουρκικής καταγωγής περιλαμβάνουν είτε μόνο οπίσθια φωνήεντα (a, ı, o, u) είτε μόνο πρόσθια φωνήεντα (e, i, ö, ü). Έτσι η σημείωση ενός -den σημαίνει είτε -dan ή -den, ανάλογα με το ποιο ικανοποιεί την αρχή της φωνηεντικής αρμονίας, η σημείωση ενός as –iniz σημαίνει είτε -ınız, -iniz, -unuz, ή –ünüz, με τη φωνηεντική αρμονία να είναι πάλι ο αποφασιστικός παράγοντας.

Τέλος, μπορούν να πάρουν καταλήξεις που δηλώνουν πρόσωπο και να αποτελέσουν πρόταση:

τουρκική	ελληνική
ev	σπίτι
evler	σπίτια
evlerden	από τα σπίτια (αφαιρετική)
evin	το σπίτι σου
eviniz	το σπίτι σας (πληθυντικός ή πληθυντικός ευγενείας)
evim	το σπίτι μου
evimde	στο σπίτι μου
evinde	στο σπίτι σου
evinizde	στο σπίτι σας (πληθυντικός ή πληθυντικός ευγενείας)
evimizde	στο σπίτι μας
Evindeyim	είμαι στο σπίτι σου
Evinizdeyim	είμαι στο σπίτι σας (πληθυντικός ή πληθυντικός ευγενείας)
Evindeyiz	είμαστε στο σπίτι σου
Evinizdeyiz	είμαστε στο σπίτι σας (πληθυντικός ή πληθυντικός ευγενείας)
Evimizdeyiz	είμαστε στο σπίτι μας

τουρκική	ελληνική
üzüm	σταφύλι
üzümüm	το σταφύλι μου
üzümün	το σταφύλι σου
üzümümüz	το σταφύλι μας
üzümünüz	το σταφύλι σας (πληθυντικός ή πληθυντικός ευγενείας)
üzümümüzü	του σταφυλιού μας

Τα επίθετα της τουρκικής δεν κλίνονται, αν και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ουσιαστικά οπότε κλίνονται. Ως επιθετικοί προσδιορισμοί, προηγούνται των ουσιαστικών που προσδιορίζουν.

Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της τουρκικής και των συγγενικών της αλταϊκών γλωσσών είναι η χρήση ανεξάρτητων μορίων που εκφράζουν το "υπαρκτό" και το "μη-υπαρκτό" και μπορούν να κλιθούν για να εκφράσουν χρόνο. Έτσι, ενώ var και yok αντιπροσωπεύουν το "υπάρχει" και το "δεν υπάρχει", τα vardı και yoktu αντίστοιχα το ίδιο σε παρωχημένο χρόνο, ενώ ταolacak και olmayacak είναι αντίστοιχα ο μέλλοντας. Αυτό οδηγεί σε μια περίεργη για τους ομιλητές ινδοευρωπαϊκών γλωσσών προτασιακή δομή: π.χ. για πει κανείς "Η γάτα μου δεν είχε παπούτσια" χρησιμοποιείται η πρόταση:

kedi + -m + -in ayak + kab(ı) + -lar + -ı yok + -tu
(kedimin ayakkabıları yoktu)

που κυριολεκτικά μεταφράζεται σε "γάτα-μου-γενική ποδι-κάλυμμα-(γενική)-πληθυντικός-της [κτητικό] δεν-υπαρκτά-ήταν" ή, λιγότερο, κυριολεκτικά, "της γάτας τα παπούτσια της δεν υπήρχαν".

Τα τουρκικά ρήματα κωδικοποιούν τη διάκριση προσώπου. Μπορούν να πάρουν αρνητική και δυνητική (καταφατική και αρνητική) σημασία. Τέλος, τα ρήματα της τουρκικής παρουσιάζουν διακρίσεις χρόνου, έγκλισης και όψης: ένα ρήμα μπορεί να είναι διαρκές να δηλώνει το κατ’ ανάγκην, τον αόριστο, το μέλλοντα, να έχει αποτελεσματική σημασία ή να δηλώνει τον ενεστώτα, το παρελθόν, το υπό όρους, την υποθετική, την προστακτική ή την ευκτική.

gel-                 "έρχομαι",
gelme-               "δεν έρχομαι",
geleme-              "δεν μπορώ να έρθω",
gelebil-             "δεν μπορώ να έρθω",
Gelememiş            "Αυτός/αυτή μάλλον δεν μπορούσε να έρθει",
Gelememişti          "Δεν είχε μπορέσει να έρθει."
Gelememiştiniz       "Δεν είχατε μπορέσει να έρθετε"
Gelememiş miydiniz?  "Δεν είχατε μπορέσει να έρθετε; "

Όλα τα τουρκικά ρήματα κλίνονται με τον ίδιο τρόπο, εκτός από το ανώμαλο και ελλειπτικό ρήμα i- (το συνδετικό ρήμα της τουρκικής,), που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε σύνθετες μορφές:

Gelememişti = Gelememiş idi = Gelememiş + i- + -di

Η συντομευμένη του μορφή ονομάζεται εγκλιτικό.

Η σειρά των όρων της τουρκικής είναι Υποκείμενο-Αντικείμενο-Ρήμα, όπως στα ιαπωνικα και τα λατινικά, αλλά όχι στα αγγλικά. Αυτό φαίνεται στην επόμενη πρόταση από μια τουρκική εφημερίδα (Cumhuriyet, 16 Αυγούστου 2005). Η πρόταση χρησιμοποιεί όλες τις πτώσεις των ουσιαστικών εκτός από τη γενική:

Türkiye'de modayı gazete sayfalarına taşıyan,gazetemiz yazarlarından N. S. yaşamını yitirdi:

Türkiye'de     "στην Τουρκία"             (τοπική) 
modayı         "μόδα"                     (αιτιατική του moda)
gazete         "εφημερίδα"                (ονομαστική)
sayfalarına    "στις σελίδες της"         (δοτική; sayfa "σελίδα", 
                                                   sayfalar "σελίδες",
                                                   sayfaları "οι σελίδες της")
taşıyan,        "η οποία μετέφερε"        (μετοχή ενεστώτα του taşı-)
gazetemiz       "η εφημερίδα της"         (ονομαστική) gazete "εφημερίδα"
yazarlarından   "από τις συντάκτριές της" (αφαιρετική; yazar "συντάκτρια")
N. S.           [το όνομα του προσώπου]   (ονομαστική)
yaşamını        "τη ζωή της"              (αιτιατική; yaşam "ζωή")
yitirdi.        "έχασε"                   (παρελθοντικός χρόνος του yitir- "χάνω" 
                                                          από yit- "είμαι χαμένος")

μετάφραση:
"Μία από τις συντάκτριες της εφημερίδας μας, η N. S., που εισήγαγε τη μόδα στις σελίδες των εφημερίδων στην Τουρκία, έχασε τη ζωή της."

[Επεξεργασία] Λεξιλόγιο

Η τουρκική χρησιμοποιεί εκτενώς το συγκολλητικό της χαρακτήρα για να σχηματίσει νέες λέξεις από ρίζες ουσιαστικών και ρημάτων. Η πλειοψηφία των τουρκικών λέξεων από την προσθήκη παραγωγικών επιθημάτων σε ένα σχετικά μικρό σύνολο βασικού λεξιλογίου.

Ένα παράδειγμα με ρίζα από ουσιαστικό:

göz          "μάτι",
gözlük       "γυαλιά (όρασης)"
gözlükçü     "πωλητής γυαλιών"
gözlükçülük  "η δουλειά να πουλάει κανείς γυαλιά"

Ένα άλλο παράδειγμα ξεκινά από μια ρηματική ρίζα:

yat-        "είμαι ξαπλωμένος"
yatır-      "ξαπλώνω (κάποιον/κάτι)"
yatırım     "μία περίπτωση όπου ξαπλώνεις κάτι: κατάθεση, επένδυση"
yatırımcı   "καταθέτης, επενδυτής"

[Επεξεργασία] Η γλώσσα στην καθημερινή ζωή

Η τουρκική έχει πολλές τυποποιημένες εκφράσεις για τις διάφορες κοινωνικές περιστάσεις. Αρκετές από αυτές αποτελούνται από ρηματικά ουσιαστικά μαζί με το τουρκικό ρήμα et- ("κάνω").

	κυριολεκτική μετάφραση	σημασία (όπου διαφέρει)
Merhaba	Καλωσόρισες	Γεια
Alo	εμπρός (από το γαλλ. "allô")
Efendim	Κυριέ μου	1. Εμπρός (στο τηλέφωνο)· 2.Κύριες/Κυρία (ευγενικό, για άντρες και γυναίκες, παντρεμένες ή ανύπαντρες)· 3.Συγνώμη, μπορείτε να επαναλάβετε
Günaydın	[Η] μέρα [είναι] φωτεινή	Καλημέρα
İyi günler	Καλές μέρες	Καλημέρα
İyi akşamlar	Καλά βράδια	Καλό βράδυ
İyi geceler	Καλές νύχτες	καληνύχτα
Evet	Ναι
Hayır	Όχι
Belki	Ίσως
Hoş geldiniz	Ήρθες καλά/ευχάριστα	Καλωσήρθες
Hoş bulduk	[Το] βρήκαμε καλά	Καλώς σας βρήκαμε
Nasılsın?	Πώς είσαι;	Τι κάνεις; (οικείο)
Nasılsınız?	Πώς είστε; (πληθυντικός)	Τι κάνετε; (πληθ. ή πληθυντικός ευγενείας)
İyiyim; siz nasılsınız?	Είμαι καλά· εσείς πώς είστε;
Ben de iyiyim	Επίσης είμαι καλά	Κι εγώ επίσης
Affedersiniz	Κάνεις + συγχώρεση	Συγνώμη
Lütfen	Παρακαλώ
Teşekkür ederim; Sağolun	Κάνω + ουσιαστικό από το "ευχαριστώ"	Ευχαριστώ
Bir şey değil	Δεν είναι τίποτα	Τίποτα/Παρακαλώ
Rica ederim	Κάνω παράκληση	Παρακαλώ/Τίποτα/Τα παραλές
Estağfurullah	Ζητώ συγχώρηση από το Θεό (διαδομένη μουσουλμανική προσευχή)	Παρακαλώ/Τίποτα/Τα παραλές
Geçmiş olsun	Μακάρι να περάσει	Περαστικά (για αρρώστια ή γενικότερα δυσκολία, όσο διαρκεί ή ενώ μόλις έχει περάσει)
Başınız sağ olsun	Μακάρι το κεφάλι σου να είναι υγιές	Τα συλλυπητήριά μου
Elinize sağlık	Γεια στα χέρια σου
Afiyet olsun	Μακάρι να είναι υγιές	Καλή όρεξη
Kolay gelsin	Μακάρι να έρθει εύκολα	(σε κάποιον που δουλεύει
Güle güle kullanın	Χρησιμοποίησέ [το] χαμογελώντας	Με γεια (για καινούργιο αντικείμενο)
Sıhhatler olsun	Μακάρι να είναι υγιές	Με τις υγείες σου (για κούρεμα, ξύρισμα, μπάνιο)
Hoşçakal(ın)	Καλή διαμονή	Αντίο(σε κάποιον που μένει πίσω)
Güle güle	[Πήγαινε] χαμογελώντας	Αντίο (σε κάποιον που φεύγει)
Allah'a ısmarladık	[Σε] επαινέσαμε στο Θεό	Αντίο (σε κάποιον που μένει πίσω, για πολύ καιρό)

[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία

Geoffrey Lewis (2001). Turkish Grammar. Oxford University Press. ISBN 0-19-870036-9.
İsmet Zeki Eyuboğlu (1991). Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü [Ετυμολογικό Λεξικό της Τουρκικής Γλώσσας]. Sosyal Yayınları, İstanbul. ISBN 975-7384-72-2.
Sevgi Özel, Haldun Özel, and Ali Püsküllüoğlu, eds. (1986). Atatürk'ün Türk Dil Kurumu ve Sonrası [Η Ένωση Τουρκικής Γλώσσας και Μετά]. Bilgi Yayınevi, Ankara.
Ali Püsküllüoğlu (2004). Arkadaş Türkçe Sözlük [Τουρκικό Λεξικό Arkadaş ]. Arkadaş Yayınevi, Ankara. ISBN 975-509-053-3.
Geoffrey Lewis (2002). The Turkish Language Reform: A Catastrophic Success. Oxford University Press. ISBN 0-19-925669-1.