Δημοκρατικός συγκεντρωτισμός

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Δημοκρατικός συγκεντρωτισμός είναι η ονομασία που δίνεται στις αρχές της εσωτερικής οργάνωσης, οι οποίες χρησιμοποιούνται από τα Λενινιστικά πολιτικά κόμματα, και μερικές φορές τίθεται ως συνώνυμο για οποιαδήποτε Λενινιστική πολιτική εντός ενός πολιτικού κόμματος. Το δημοκρατικό σκέλος αυτής της οργανωτικής μεθόδου αναφέρεται στην ελευθερία των μελών του πολιτικού κόμματος να συζητούν και να ανταλλάσσουν απόψεις γύρω από θέματα σχετικά με την πολιτική και τον προσανατολισμό του κόμματος, αλλά όταν η απόφαση του κόμματος οριστικοποιείται με απόφαση της πλειοψηφίας, αναμένεται από όλα τα μέλη να υποστηρίξουν αυτήν την απόφαση. Αυτή η τελευταία θέση εκφράζει το συγκεντρωτικό σκέλος της μεθόδου. Όπως το διατύπωσε ο Λένιν, ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός έγκειται στην "ελευθερία συζήτησης, ενότητα δράσης".^[1]

Συγκρινόμενη με άλλες μορφές δημοκρατίας, η οργάνωση με βάση το δημοκρατικό συγκεντρωτισμό είναι εξαιρετικά ανθεκτική σε προσπάθειες διείσδυσης, προβοκάτσιας και διάσπασης από εξωτερικές απειλές: "Εάν όλα τα μέλη ενός κόμματος υποστηρίζουν τη γραμμή του κόμματος στο κοινό θα είναι πολύ πιο δύσκολο για πράκτορες να δημιουργήσουν ψευδείς διαμάχες από έξω" [1]. Για αυτόν το λόγο, ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός έχει γίνει μια δημοφιλής μέθοδος οργάνωσης για πολλές πολιτικές και μη-κυβερνητικές οργανώσεις και πέραν των Κομμουνιστικών και Μαρξιστικών πολιτικών κομμάτων.

Τα καταστατικά των Λενινιστικών οργανώσεων τυπικά ορίζουν τις ακόλουθες βασικές αρχές του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού:

Εκλογή όλων των κομματικών οργάνων από τα κάτω προς τα πάνω και συστηματική ανανέωση της σύνθεσής τους, αν χρειάζεται.
Ευθύνη των κομματικών δομών και προς τις κατώτερες και προς τις ανώτερες δομές.
Αυστηρή και συνειδητή υπακοή στο κόμμα -η μειοψηφία πρέπει να υπακούει στην πλειοψηφία μέχρις ότου αυτή η πολιτική να αλλάξει.
Οι αποφάσεις των ανώτερων δομών είναι υποχρεωτικές για τις κατώτερες δομές.
Συνεργασία όλων των οργάνων του κόμματος με συλλογικό τρόπο σε όλες τις περιστάσεις, και αντιστοίχως, προσωπική ευθύνη των μελών για τα καθήκοντα που τους ανατίθενται και για τα καθήκοντα που αυτά τα ίδια αναλαμβάνουν.

Το κείμενο «Τι Να Κάνουμε» του 1902 [2] αναγνωρίζεται ως το ιδρυτικό κείμενο του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Εκείνο τον καιρό, ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός ερμηνευόταν γενικά ως ένα σύνολο αρχών για την οργάνωση ενός επαναστατικού κόμματος εργατών. Το μοντέλο του Λένιν για ένα τέτοιο κόμμα, το οποίο περιέγραψε επανειλημμένως ως "δημοκρατικό συγκεντρωτικό", ήταν το Γερμανικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα.

Η θεωρία του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού ήταν μια από τις αιτίες του σχίσματος μεταξύ των Μπολσεβίκων και των Μενσεβίκων. Οι Μενσεβίκοι υποστήριζαν μια πιο χαλαρή κομματική πειθαρχία μέσα στο Ρωσικό Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα στα 1903, όπως και ο Λέων Τρότσκι, στο «Τα Πολιτικά μας Καθήκοντα», παρόλο που πείστηκε για τον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό το 1917.

Μετά την επιτυχή εδραίωση της εξουσίας του Κομμουνιστικού Κόμματος, που ακολούθησε τη Ρωσική Επανάσταση του 1917 και το Ρωσικό Εμφύλιο Πόλεμο, η Μπολσεβίκικη ηγεσία, συμπεριλαμβανομένου του Λένιν, εισήγαγε μια κατ' επίφασιν «προσωρινή» απαγόρευση στο φραξιονισμό μέσα στο κόμμα το 1921, χρησιμοποιώντας τον ίδιο το μηχανισμό του «δημοκρατικού συγκεντρωτισμού». Μετά από αυτό υπήρχε όλο και λιγότερη επικοινωνία μεταξύ των Μπολσεβίκων και του Ρωσικού πληθυσμού, και τελικά υπήρχε πολύ λίγη ελευθερία συζήτησης ακόμα και μέσα στο κόμμα, με την εξαίρεση των μελών του διευθύνοντος Πολιτμπιρό (Πολιτικού Γραφείου). Αυτές οι εξελίξεις οδήγησαν μερικούς παρατηρητές να αμφισβητήσουν το αν η δημοκρατική πτυχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού μπορεί να διατηρηθεί σε βάθος χρόνου.