Αρκαδοκυπριακή διάλεκτος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Χάρτης των αρχαίων ελληνικών διαλέκτων κατά την κλασική περίοδο. Με θαλασσί σημειώνεται η Αρκαδοκυπριακή

Η Αρκαδοκυπριακή διάλεκτος, αποκαλούμενη και νότια Αχαϊκή, είναι μία από τις διαλέκτους της αρχαίας ελληνικής, η οποία ομιλούνταν στην κεντρική Πελοπόννησο και στην Κύπρο. Οι ομοιότητές της με τη Μυκηναϊκή ελληνική, όπως την ξέρουμε από τις πινακίδες της Γραμμικής Β, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι είναι απόγονός της. Η πρώιμη μορφή της, η Πρωτοαρκαδοκυπριακή, ήταν μάλλον η γλώσσα που ομιλούνταν από τους Αχαιούς στην Πελοπόννησο πριν την έλευση των Δωριέων, γι' αυτό και η Αρκαδοκυπριακή ονομάζεται και νότια Αχαϊκή. Η Πρωτοαρκαδοκυπριακή τοποθετείται περί το 1200 π.Χ. (υποθετικά) και εικάζεται ότι ήταν μια μορφή της μυκηναϊκής. Η εκδοχή αυτή στηρίζεται στην (καθ' όλα ρεαλιστική) υπόθεση, ότι η γλώσσα της Γραμμικής Β ήταν μια "τεχνητή" ή επίσημη γλώσσα των ανακτόρων, η οποία διέφερε από τη γλώσσα που μιλούσε ο λαός στις διάφορες περιοχές, όπου έχουν βρεθεί πινακίδες με Γραμμική Β.

Οι ομοιότητες Κυπριακής και Αρκαδικής διαλέκτου (ισόγλωσσα) μαρτυρούν ότι οι Αχαιοί είχαν αποικήσει και την Κύπρο. Στοιχεία για την αποίκηση αυτήν μας δίνει και ο Παυσανίας (Ἑλλάδος περιήγησις VIII 2), ο οποίος αναφέρει ότι μετά την καταστροφή της Τροίας οι Αρκάδες έπλευσαν στην Κύπρο και ίδρυσαν την Πάφο.

Ἀγαπήνωρ δὲ ὁ Ἀγκαίου τοῦ Λυκούργου μετὰ Ἔχεμον βασιλεύσας ἐς Τροίαν ἡγήσατο Ἀρκάσιν. Ἰλίου δὲ ἁλούσης ὁ τοῖς Ἕλλησι κατὰ τὸν πλοῦν τὸν οἴκαδε ἐπιγενόμενος χειμὼν Ἀγαπήνορα καὶ τὸ Ἀρκάδων ναυτικὸν κατήνεγκεν ἐς Κύπρον, καὶ Πάφου τε Ἀγαπήνωρ ἐγένετο οἰκιστὴς καὶ τῆς Ἀφροδίτης κατεσκευάσατο ἐν Παλαιπάφῳ τὸ ἱερόν·

Η αποίκηση πρέπει να συνέβη πριν το 1100 π.Χ.. Με την έλευση των Δωριέων στην Πελοπόννησο ένα τμήμα του πληθυσμού μετοίκησε στην Κύπρο και οι υπόλοιποι κατέφυγαν στα βουνά της Αρκαδίας. Στη συνέχεια λόγω της κατάρρευσης του Μυκηναϊκού κόσμου επικοινωνία δεν υπήρχε και η Κυπριακή διαφοροποιήθηκε από την Αρκαδική. Η Κυπριακή γραφόταν ως και τον 3ο αι. π.Χ. με το Κυπριακό συλλαβάριο, μια συλλαβική γραφή όμοια με τη Γραμμική Β. Οι δύο διάλεκτοι, που συγκροτούν την Αρκαδοκυπριακή (ή νότια Αχαϊκή) μάς είναι γνωστές μόνο από επιγραφές.

[Επεξεργασία] Χαρακτηριστικά

Τα κύρια χαρακτηριστικά της Αρκαδοκυπριακής και οι ιδιαιτερότητές της σε σχέση με τις άλλες διαλέκτους και κυρίως με την Αττική διάλεκτο είναι οι εξής:

• Τροπή του –ο > -υ (κώφωση): καταλήξεις ρημάτων σε –τυ/-ντυ αντί Αττικού –το/-ντο, ἀπυ αντί ἀπό, ὑμοιοις αντί ὁμοίοις

• Τροπή του -α > -ο (κώφωση): Πρόθεση ὀν αντί της Αττικής ἀνά, όνεθυσε αντί Αττικού ἀνέθυσε

• Τροπή του εν > ιν: ἰν αντί Αττικού ἐν, μινονσαι αντί μένουσαι, κατάληξη μετοχής –μινος αντί Αττικού -μενος

• Διατήρηση του δίγαμμα: Ϝεκαστον αντί Αττικού ἕκαστον

• Τροπή του –τι > -σι: εἰκοσι, κατάληξη γ΄ πληθυντικού ρημάτων (όπως και στην Αττική)

• Καταλήξεις μέσης φωνής γ΄ενικού και γ΄ πληθυντικού σε –τοι και –ντοι αντίστοιχα αντί Αττικών –ται και –νται: τετακτοι αντί τέτακται

• Αποκοπή των προθέσεων ἀνά, κατά, παρά προ φωνήεντος: κακειμεναυ αντί Αττικού κατακειμένης

• Πρόθεση πος αντί Αττικού πρός

• Στην Αρκαδική διατήρηση του –νσ-: δοτική πλυθυντικού σε –ονσι αντί Αττικού –ουσι, πανσας αντί Αττικού πᾶσας

• Στην Αρκαδική χρήση ιδιαίτερου γράμματος ϰ για την απόδοση χειλοϋπερωικών φθόγγων της πρωτοελληνικής (*k^w, *g^w, *g^wh): ὁϰεοι = ὅτεῳ

[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία

• Yves Duhoux, Introduction aux Dialectes Grecs Anciens, Cabay, Lounain-la-Neuve 1983 ISBN 2870771770
• Rüdiger Schmitt, Einführung in die griechischen Dialekte, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1977 ISBN 3534056728
• Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Συνοπτική Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας, 5η Έκδ., Αθήνα 2002