Anders Celsius
De Uiquipedia
[editar] Biografía
Anders Celsius ye un científicu suecu nacíu n'Uppsala el 27 de payares de 1701 y muertu de tuberculosis na mesma ciudá'l 25 d'abril de 1744. Foi profesor d'astronomía na Universidá d'Uppsala (fundada en 1477). Ye conocíu sobre too por tar nel aniciu d'una escala relativa de les temperatures na que la unidá, el grau Celsius (ºC), lleva'l so nome.
Anders Celsius foi un humanista típicu del sieglu de les lluces. Pertenecía a una familia que contaba con numberosos sabios, orixinaria d'Ovanåker, pequeña localidá asitiada na provincia de Hälsingland al norte d'Uppsala. Como yera vezu na dómina nos países xermánicos y escandinavos de llatinizar los nomes de la familia, d'ahí y vino l'apellíu Celsius que ye una versión llatinizada del nome del presbiteru (Högen). So güelu paternu asina como'l maternu fueron profesores de la Universidá d'Uppsala : Magnus Celsius y Anders Spole fueron profesores d'astronomía. So padre, Nils Celsius, tamién foi profesor d'astronomía. No tocante a Anders, bien mozu foi reconocíu como buen matemáticu, y foi profesor d'astronomía en 1730, a la edá de 29 años.
Dos años más sero, en 1732, entama un llargu viaxe d'estudios a través d'Europa (Alemaña, Italia, Francia) que dura cuatro años. En 1733, durante esi viaxe, asoleya en Nuremberg un ensamu de 316 observaciones d'aurores boreales feches por él mesmu y por otros autores ente los años 1716 y 1732. Visita casi tolos observatorios de cierta sonadía de la dómina y trabaya con munchos de los astrónomos conocíos, en particular nel Observatoriu de París. Promueve la midida del arcu del meridianu en Laponia. Pocu tiempu depués del so retornu a Uppsala, en 1736, les autoridaes sueques piden-y participar na expedición de Laponia entamada pola Academia de Ciencies de París y dirixida pol astrónomu francés Pierre Louis Maupertuis. Ésta tuvo llugar na rexón de Torneå, na parte más septentrional de Suecia. El so obxetivu yera midir la lonxitú d'un arcu del meridianu de 1º, col fin de poder validar o descalificar la teoría de la gravitación universal d'Isaac Newton, que preveía que la Tierra yera aplanada nos polos, contrariamente a les observaciones xeodésiques de Jean-Dominique y Jacques Cassini en Francia, que paecíen indicar una forma de la Tierra allargada nos polos.
Los resultaos obteníos confirmaron de forma definitiva que Newton tenía razón y que la figura de la Tierra yera un esferoide achapláu nos polos. La participación de Celsius nesta expedición foi bien beneficiosa pa la astronomía sueca. N'efectu, convertíu nuna celebridá, Celsius consigue interesar a les autoridaes sueques na construcción d'un observatoriu astronómicu modernun n'Uppsala y conseguir los fondos necesarios. L'observatoriu de Celsius foi acabáu en 1741 y equipáu colos instrumentos que Celsius comprara durante'l so viaxe a l'estraxero.
Güei nun consideramos de la mesma manera les midides xeodésiques, les observaciones meteorolóxiques y otros trabayos del mesmu xéneru, pero nel tiempu de Celsius eso ocupaba buena parte del trabayu d'un astrónomu. Asina, Celsius efectúa numberoses mediciones xeodésiques pal Mapa Xeneral de Suecia.
Pa facer les sos observacioens meteorolóxiques, Celsius construyó un termómetru que-y diba a asegurar una gloria a escala mundial. El termómetru de Celsius taba graduáu de manera que 0 correspondía al puntu d'ebullición del agua, y 100 al puntu de conxelación. La escala de Celsius taba graduada en sentíu inversu a la escala centígrada que conocemos actualmente. Nun foi hasta depués de la muerte temprana de Celsius, que tuvo llugar en 1744, cuando los sos colegues (piénsase qu'a iniciativa del naturalista suecu Carolus Linnaeus (Carl von Linné, 1707–1778) invirtieron la escala de Celsius pa da-y la so forma actual, a saber 0 pa la temperatura de conxelación del agua, y 100 pa la so temperatura d'ebullición.
Asistíu por Olof Hiorter, Anders Celsius estudia les aurores boreales y foi'l primeru n'esplicar el fenómenu auroral pol magnetismu terrestre. Llega a esta conclusión observando la inclinación d'una aguya de brúxula y dase cuente que les desviaciones más fuertes teníen correspondencia con una actividá auroral más intensa.
N'astronomía Celsius observa numberosos eclipses y otros obxetos astronómicos. Asoleya catálogos de de magnitudes déterminaes con procuru paun total de 300 estrelles, sirviéndose pa ello del so propiu sistema fotométricu nel que l'error mediu ye cercanu a 0,4. Ésti ta basáu na utilización de plaques de vidriu tresparente idéntiques: Cesius comparaba les magnitudes de diverses estrelles contando el númberu de tales plaques que necesitaba superponer pa que la lluz de la estrella vista a traves de les plaques s'estinguiera.
Celsius tuvo bien implicáu en que Suecia, estáu protestante, adoptara'l calendariu gregorianu, a pesar de qu'ésti fuera obra d'un Papa católicu. Nun tuvo munchu éxitu poque'l calendariu gregorianun nun sistituyó al xulianu en Suecia hasta 1753, más de nueve años depués de la muerte del sabiu.
La mayor parte de los trabayos de Celsius fueron asoleyaos, bien dientro de les publicaciones de la Sociedá Real de Ciencies d'Uppsala, bien ente les publicaciones de l'Academia Real de Ciencies de Suecia. La primera, fundada en 1710, constituye la más antigua sociedá científica de Suecia y Celsius foi el so secretariu dende 1725 hasta la so muerte en1744, la segunda foi fundada solamente en 1739. Escribió una obra de divultación de l'aritmética pa la mocedá que reflexa bien l'espíritu de la so dómina.
Anders Celsius reposa al llau de so güelu Magnus, na ilesia de Gamla Uppsala asitiada a unos cinco quilómetros al norte del centru d'Uppsala. Un cráter de la Lluna lleva'l so nome.
[editar] Obres
- Nova Methodus distantiam solis a terra determinandi (Un nuevu métodu pa determinar la distancia del Sol a la Tierra), 1730.
- Recueil de 316 observations d'aurores boréales, 1716-1732. Asoleyáu en Nuremberg en 1733.
- De observationibus pro figura telluris determinanda (Sobre les observaciones pa determinar la figures de la Tierra), 1738.
- Arithmetics for the Swedish Youth, 1741.
